RADYO VE TELEVİZYONDA PROGRAM YAPIMI

Türkiye Avrupa Sınırötesi Televizyon Sözleşmesini 7 Eylül 1992 tarihinde imzalamış ve sözleşme 1 Mayıs 1994’de yürürlüğe konulmuştur.

Kamu yayın kurumunun hedef kitlesi bütün ülke nüfusudur. Kamu hizmeti yayıncılığının gelir kaynağı temelde radyo ve televizyon alıcısı sahiplerinden alınan ruhsat ücretlerinden oluşmakta, bu ücretlerin yetersiz olduğu durumlarda ise yayınlar devlet ve özel kişilerin yardımlarıyla desteklenebilmektedir. Kamu hizmeti yayıncılığının temel amacı, hedef kitleleri bilgilendirmek, haber vermek, eğitmek ve eğlendirmektir. Kamu hizmeti yayıncılığında nitelik olarak belirtilen şey; yüksek izlenme oranları değil, hedeflenen kitlenin gereksinimlerinin karşılanıp karşılanmadığıdır. Kamu yayın kurumları hükümet, siyasi parti ya da diğer güç odakları ve çıkar grupları için değil, halka hizmet için vardır.

Tarihsel akış içinde bireylerin iletişim kurma süreci ses ve konuşmayla başlamış, resim ve çizgiyle yazılı bir nitelik kazanmıştır.

Radyo ve Televizyonun işlevleri; haber verme, eğitme, eğlendirme,mal ve hizmetlerin tanıtımını sağlama, inandırma ve harekete geçirme şeklinde sıralanır.

Kitle iletişim araçlarının işlevleri ilk kez H.Laswell tarafından bilgi verme, ikna etme ve toplumsallaştırma olarak ortaya konmuş, C.Wright bu işlevlere eğlendirme işlevini eklemiştir. Ürün ve tanıtma işlevini ekleyen ise K. Boulding'dir.

Kitle iletişim araçlarının işlevlerine iletişim sürecinde yer alan kaynak açısından bakıldığında;bilgilendirmek, öğretmek, eğlendirmek, önermek ya da ikna etmek ön plana çıkar. Hedef kitle açısından bakıldığındaysa işlevler anlamak, öğrenmek, eğlenmek, karar vermek olarak ifade edilir.

Kablolu ve sayısal yayın olanakları farklı televizyon kanallarını şansının olması ve uzaktan kumanda aletinin varlığı izleyiciyi programdan uzaklaştırmakta ve yeni alışkanlıklara neden olmaktadır. Bunlar ilginç bir şey arama alışkanlığı (flipping), çok çabuk hızlı tarama yapma alışkanlığı (zipping), kanaldan kanala geçme (zapping) olarak sıralanır.

İletişim sürecinde kaynak mesaj üretir ve bu mesaj kanal yoluyla alıcıya ulaştırılır. Alıcı da mesajın alınıp alınmadığını bir sinyalle kaynağa geri gönderir.

İletişim mesajını taşıyan her sinyal, göndericiden alıcıya aktarılacağı bir kanalı gerektirir. Televizyon elektronik iletişim aracı olduğu için mesajları taşıyan ses ve görüntü sinyalleri elektronik araçlarla iletilmektedir. Televizyon yayınları bu sinyalleri anten, kablo, uydu yayınlarıyla izleyiciye ulaştırmaktadır.

Radyo ve televizyon iletişiminin kaynağındaki asıl kişi olan yapımcı, program fikrini tasarlayıp geliştiren, bu fikri radyo ve televizyon programına dönüştüren kişidir.

Televizyonda yayınlanan reklam türleri; reklam kuşakları, özel tanıtıcı reklam programları ve spot reklamlar, doğrudan satış reklamları, çerçeve-logo-alt yazı bant reklamlar, sanal reklam, program desteklemesi olarak sınıflandırılır.

Haber program türleri şöyle sıralanır; haber bülteni, hava ve yol durumu, ekonomi bülteni, haber programları, yorum programları, güncel programlar.

Radyo ve televizyonda yayınlanan programlar temel olarak; haber verme, eğitme, eğlendirme, mal ve hizmetlerin tanıtımını sağlama, inandırma ve harekete geçirme işlevlerini yerine getirirler.

Kitle iletişim araçlarının işlevleri ilk kez Laswell (1960) tarafından bilgi verme, ikna etme ve toplumsallaştırma olarak ortaya konmuş ve Charles Wright (1961) bu işlevlere eğlendirme işlevini eklemiştir. Kenneth Boulding (1962) ise, ürün ve hizmetleri tanıtma fonksiyonunun da bu işlevlerden biri olduğunu belirtmiştir.

Bu durum günümüz dinleyici/ izleyicilerinin izleme/dinleme alışkanlıklarında ilginç bir şey arama (flipping), çok çabuk hızlı tarama yapma (zipping) ve kanaldan kanala geçme (zapping) gibi yeni alışkanlıkların ortaya çıkmasına neden olmuştur

Ülkemizde ise Radyo ve Televizyon Üst Kurulu (RTÜK) İzleme ve Değerlendirme Merkezi Başkanlığı program türlerine ilişkin sınıflandırmayı şu şekilde
yapmaktadır:
• Haber programları
• Spor programları
• Kültür programları
• Dini ve moral programları
• Eğitim programları
• Bilgilendiren/Eğlendiren programlar
• Gerçek insan yaşamında yola çıkılarak hazırlanan programlar ve Belgeseller
• Dramatik programlar
• Müzik programları
• Eğlence programları
• Program tanıtımları
• Reklamlar
• Diğer tür programlardır

Haber program türleri; Haber Bülteni, Hava ve Yol Durumu, Ekonomi Bülteni, Haber Programları, Yorum Programları ve Güncel Programlar dan oluşmaktadır.

Radyo ve televizyonda dinleyicileri/izleyicileri şu şekilde sınıflandırmak mümkündür; potansiyel dinleyici/ izleyici, fiili dinleyici/izleyici ve hedef dinleyici/ izleyici.

Ülkemizdeki duruma bakıldığında ise yapımcıların (prodüktör, muhabir, spiker) radyo ve televizyon yapım ve yayınlarında ortak olarak uygulaması gereken bazı ilke, kural ya da esaslar şöyle belirtilmektedir:
• Doğruluk
• Tarafsızlık
• Uygun Dil ve Anlatım
• Değişik Kesimlerin Yadırgamayacağı Yayın Yapma Zorunluluğu
• Sıkıntı ve Üzüntü Verebilecek Unsurları Özenle İşleme
• Kötü Alışkanlıkların Yayınında Duyarlı Yaklaşım
• Yapımda Şiddete Yer Vermenin Zararını Değerlendirme

Tematik yayın: Günlük yayın süresinin en az yüzde yetmişini haber, belgesel, eğitim, ekonomi, kültür, tarih, spor, müzik, sinema, dizi film, pazarlama veya benzeri konularda olmak üzere sadece belli bir türe veya genel izleyici kitlesi dışında belli bir izleyici kesimini hedef alan programlara ayıran yayını tanımlar.