RADYO VE TELEVİZYONDA PROGRAM YAPIMI - Deneme Sınavı - 8

Doğru cevap A'dır.

İlk evre: Tema’nın saptanması. Gidilecek yolu yitirmemek için tema’nın iyi­ce belirlenmesi gerekir.  İkinci evre: Temaya uygun konunun tasarlanması ve taslak öykü (synopsis)’nün yazılmasıdır. Taslak öykü, yazılması düşünülen senaryonun ana hatlarını, öy­künün akışını sağlayacak kişileri açıklayan ve dizinin her bölüm için uzun­luğuna bağlı olarak yazılan 1-3 sayfalık, yapıtın konusu üzerinde ilgilileri (yapımcı/yönetmen) aydınlatan metindir. Televizyonda bir dizinin yapılıp yapılmamasına çoğu kez, taslak öykü okunduktan sonra karar verilir.

            

Ayrım (Sequence) : Bölümler içinde yer alan ayrım, öykülemeyi (dramatik yapı) oluşturan her bir olayın içinde gelişip sonuçlandığı kendi içinde bir bütünlüğü olan sahneler dizisidir. Ayrım bir ya da değişik yerlerde geçebi­lir. Örneğin, dış sahne ile başlayıp, iç sahne ile sürebilir. Ayrımlar, devinim­leri ileri taşır.

Sahne (Scene) : Sahne, aynı kişiler ve aynı dekor(mekan) içinde geçen, sü­rekli bir olayı gösteren bir ya da birbirini izleyen birbiriyle uyumlu daha çok çekimden oluşan görüntüler dizisidir. Sahnedeki olay, gerçek yaşamda­ki doğrusal bir zaman akış içinde anlatılır.

Senaryonun içsel yapısını tema, öykü/öyküleme, kişileştirme, zaman ve mekân ve konuşturma örgüsü (diyalog) oluşturmaktadır. Senaryonun dışsal yapısında ise; Senaryonun yapısı, karmaşık bir yaratıcılığın ürünü olan içerik ve biçimden olu­şur. İçeriğe de sanatsal özellik veren biçimdir. Öncelikle biçimin öğeleriyle dizinin kavranması sağlanır. Filmin adı, senaryonun biçimsel görünümü dışsal yapı unsurları içinde yer alır.

Kuramcı Béla Balâzs, roman uyarlamasında üç yöntem ileri sürer: Aktarma: Olay akışında en alt düzeyde değişiklikler yapılarak romanın doğrudan doğruya senaryoya aktarılması. Bu yöntemde olaylar dizisi, de­vinim, kişilikler ve ileti aynen korunur. Yorumlama: Romanı yeniden kurma ve yeniden vurgulama yöntemi olarak adlandırılan yorumlama da, roman senaryoya dönüştürülürken, kimi yer­ler ve belki özellikle sonu amaçlı olarak değiştirilir. Benzerlik, Koşutluk Kurma: Öykü temel olarak alınır ama olayın geçtiği za­man dilimi, geçtiği ülke, kahramanların milliyeti vb. şeyler değiştirilir.

Öykülemenin temel yapısını, giriş-gelişme-çözüm oluşturur. Olaylar örgüsünün devinime yerleştirilmesinde temel biçim: giriş (serim, sergileme), gelişme - yük­selme noktaları - çatışma, düğüm, devinimin yükselmesi, doruk nokta (climax), azalan devinim ve sonuç’tan (çözüm) oluşur.

Giriş (Serim): Serim, öyküyü anlaşılır kılmak için, izleyiciye duyumsatılmadan ve öykünün gelişimi içinde, konu ve kişileri canlı tutmak amacıyla verilen ek bilgilerdir. Bu ek bilgiler ya öykünün başında çabuk, en ekonomik biçimde verilir ya da öykünün akış süreci içine yayılır. Giriş, olay ve kişi tanıtımının en yoğun ilk kesimdir.9-10 dakika sürer.

Düğüm: Bir öyküde, olaylar dizisinin gelişimi sırasında, gerilimin ve mera­kın arttığı, işlerin karıştığı, çapraştığı yerlerde bir takım duygusal odak noktaları ortaya çıkar. Bunlara bunalım ya da düğüm noktaları denilir. Düğüm öğesi, ça­tışmalardan, çevrilen dolaplardan, gizlerden ya da kişilerin kişilik özellikleriyle yaratılır. Düğümlerin yoğunluğu kahramana, duruma ve devinime göre değişir.

Filmsel zaman dört temel süreklilik boyutunda ortaya konulur: Şimdiki, Geç­miş, Gelecek ve Durumsal (Düşsel) Zaman. Kısa Geri Zaman (Flash Back), Zamanın olağan akışı içinde, çok kısa bir an geriye gidilmesidir. Kısa geri zamanlar, zaman atlamaları gibi küçük ölçülerde an­lam görüntü sürekliliği sağlamak adına kullanır. Görüntü açısından sürekli olma­yan bir hareketin alınıp, öz açısından içindeki sürekliliği sürdürmek için yapılır.

Soru ile ilgili konu başlığı: Zaman ve Mekan sy:157

Dizilerde gerçek zaman dışında kişilerin çeşitli durumlarda yaşadıkları durumsal zamanda (düşsel ya da psikolojik) kullanılır. Durumsal zaman, bir olayı gözleyen bir kişinin davranışlarını, anımsamalarını, düşüncelerini ya da gözlediği olayın çarpıtılan biçimde algılamasını kapsar. Durumsal zaman sürekliliği bir karabasanı, sayıkla­mayı, sarhoşluğu ya da diğer çarpıtılan düşünceleri anlatmakta kullanır. Bu kul­lanımda, zaman, gerçek yaşamda olmayacak biçimde parçalanarak, kısaltılarak, uzatılılarak, çarpıtılarak ya da birkaç olay birbiri içine karıştırılarak, süreklilik yöntemi gözetilmeden sunulur.

GEÇME - ZİNCİRLEME (Mix - Dissolve): Görüntüdeki resmin yavaş yavaş belirginsizleşmesi, sonraki resmin belirginleşmesidir. Görüntüden alınan ve görüntüye verilen resimler bir an birbirlerinin üzerine biner. Zincirleme olağan olarak bir zaman geçişi belirtilmek istendiğinde ya da iki sahne arasında bir zaman ayrımının bulunduğu verilmek istendiğinde kullanılır.

Diziler türlerine göre, bölüklü ve uzun soluklu olmak üzere iki ana başlık altında sınıflandırırılır. Bölüklü diziler; durum güldürüsü, eylem güldürüsü, aile kişilik güldürüsü ve dramatik güldürü olmak üzere ayrım gösterir. Uzun soluklu diziler ise; gündüz ve gece kuşağında yayınlanan pembe dizilerdir.

Bölümler içinde yer alan ayrım, öykülemeyi (dramatik yapı) oluşturan her bir olayın içinde gelişip sonuçlandığı kendi içinde bir bütünlüğü olan sahneler dizisidir.

Senaryo sayfasında bir satır olarak gösterilen, Sahne Başlığı, sahnenin nerede, ne zaman çekileceğini belirtir. Sahne başlıkları, her zaman büyük harflerle tek satır olarak yazılır.

Kendine özgü bir yazım tekniği olan senaryonun içsel ve dışsal olmak üzere iki temel yapısı vardır.

Genel olarak dizi senaryosu yazımı beş evrede tamamlanır.

Beşinci evre: Çekim senaryosunun (shoting script) yazımı evresidir.

Kuramcı Béla Balâzs, roman uyarlamasında üç yöntem ileri sürer.

Düğüm: Bir öyküde, olaylar dizisinin gelişimi sırasında, gerilimin ve merakın arttığı, işlerin karıştığı, çapraştığı yerlerde bir takım duygusal odak noktaları ortaya çıkar. Bunlara bunalım ya da düğüm noktaları denilir.

Kimi senaryolarda, belli bir süreye dek kişinin kişiliği ve geçmişi önceleri ortaya konulmaz. Bu duruma saklama ya da maskeleme denilir.