RADYO VE TELEVİZYONDA PROGRAM YAPIMI - Deneme Sınavı - 11

İkinci evre: Temaya uygun konunun tasarlanması ve taslak öykü (synopsis)’nün yazılmasıdır.

Senaryonun içsel yapısını tema, öykü/öyküleme, kişileştirme, zaman ve mekan ve konuşturma örgüsü (diyalog) oluşturmaktadır.

Doruk Nokta: Doruk nokta, genellikle çatışmaların son bulduğu ‘çözüm’ denilen son bölümdedir. Doruk nokta, değişim ya da coşkunun doruğa ulaştığı noktadır. Doruk noktası, dizi bölümünün bitmesine yakın bir yerde, olayların çözüme ulaştığı yerde yerini alır.

AÇILMA (Fade in) - KARARMA (Fade out, Fade to black) : Her senaryoda kesinlikle kullanılan iki geçiş var. Her senaryo AÇILMA ile başlar ve KARARMA ile biter. Açılma: Tamamen siyah olan çerçevenin yavaş yavaş görüntüyle birlikte aydınlanmasıdır. Kararma: Görüntünün yavaş yavaş kararak yok olmasıdır. Dizilerdeki bir bölümün bitimi de bu yöntemle gösterilir. Televizyon izlencelerinde reklam konulması düşünülen yerleri belli etmekte de kararma/açılma yöntemi kullanılır. Kararma ve açılma, daha uzun zaman geçişini anlatır.

SİLME (Wipe): Çerçevenin önceden belirlenen bir kalıba göre bölünmesi ya da belirlenen kalıba göre bir görüntüden diğerine geçilmesidir. Silme ile geçilecek resimler senaryoda açıkça belirtilir.

Sahne Başlığı’ndaki ikinci açıklama, çekimin nerede (hangi mekânda) yapılacağını belirtir. Buradaki kural, mekânı belirten bir anahtarın olması: ev, banka, park, bahçe, kahvehane, hastahane... vb.).

Senaryoda, konuşma örgüsünde kullanılan noktalama imleri oldukça önemlidir. Çünkü bu imler, oyuncuya, canlandırdığı kişinin o andaki psikolojik durumunu vermede yardımcı olur. Nokta: konuşmanın kesin bitişini gösterir. Virgül: oyuncuya soluk alma / verme yerini belirtir. Tümce içinde üç nokta yan yana (...) ya da (-) imi: daha uzun susuş ve soluk alıp / verme yerlerini gösterir. Üç nokta yan yana ya da (-) iminin tümce sonuna gelmesi havada kalan düşünceleri, konuşmaları vermede kullanılır. Bu durumda bu imler, ünlem imi yerine geçer. Soru imi sorularda kullanılır. Noktalı virgül, iki nokta üst üste, ünlem gibi imler konuşma örgüsünde pek kullanılmaz. Konuşma örgüsünde, üzerinde durulması istenen sözcüklerin altın çizilir.

Dizilerde gerçek zaman dışında kişilerin çeşitli durumlarda yaşadıkları durumsal zaman da (düşsel ya da psikolojik) kullanılır. Durumsal zaman, saatle ölçülemediğinden gerçek zaman değildir. Durumsal zaman, bir olayı gözleyen bir kişinin davranışlarını, anımsamalarını, düşüncelerini ya da gözlediği olayın çarpıtılan biçimde algılamasını kapsar. Durumsal zaman sürekliliği bir karabasanı, sayıklamayı, sarhoşluğu ya da diğer çarpıtılan düşünceleri anlatmakta kullanır. Bu kullanımda, zaman, gerçek yaşamda olmayacak biçimde parçalanarak, kısaltılarak, uzatılılarak, çarpıtılarak ya da birkaç olay birbiri içine karıştırılarak, süreklilik yöntemi gözetilmeden sunulur. Durumsal zaman kullanımında, birbiriyle ilişkisi olmayan gerçek ya da düşsel olaylar, açık ya da çarpık düşünceler ya da şimdiki zaman/geçmiş zaman/gelecek zaman birbiriyle karıştırılır. Durumsal zamana geçiş, uygun ses efektleri ve görsel geçişlerle doğru biçimde ele alınmalı ve açıklanmalıdır. Senaryo yazarı, değişen zamanları vurgulamalı ve kullanılışını izleyiciye, kolaylıkla kavrayabileceği bir biçimde vermelidir.

Öykü anlatımında yapılan kimi zamansal atlamalar, gerçek zamanla kıyaslanarak ölçülemez. Örneğin, “Bir kaç gün sonra buluşalım” denildiğinde, buluşmanın kaç gün sonra olduğunu anlamak olanaksızdır. Zamanın böyle kullanımına,
ölçülemeyen zaman atlaması denilir. Bu zaman kullanımı, ancak dışsal bir olay, yazı, konuşma, giysi biçiminin değişmesi gibi öykü akışında kullanılan zaman bağıntılarıyla anlaşılır.