UYDU TELEVİZYON YAYINCILIĞI

İlk uydu olan Sputnik-1’in 1957 yılında Sovyetler Birliği tarafından uzaya gönderilmiştir.

Uyduların hizmete girebilmesi genel olarak üç aşamada gerçekleştirilir:

1. Uydunun yapımı.

2. Uydunun yörüngesine gönderilmesi.

3. Uydunun yörüngeye oturtulması.

Uydunun çalışabilmesi için elektrik enerjisine ihtiyaç vardır. Gerekli elektrik enerjisi, uydunun yanlarına yerleştirilen güneş panelleri aracılığıyla sağlanır. Güneş panelleri, uydunun güneş gördüğü süre içinde devamlı olarak şarj olurlar.

Yapımının ve testlerinin tamamlanmasından sonra uydu bir roket üzerine yerleştirilerek, yörüngesine gönderilir. Uydu roket üzerindeki özel bölümlere yerleştirilerek fırlatılır. Roketler, genellikle bir seferde birden fazla uydu taşıyabilir. Roketin fırlatılması için, özel koşullar taşıyan coğrafi bölgeler gerekir. Bu bölgelerde ve en uygun hava koşullarının oluşması beklenerek bu işlem gerçekleştirilir. Roketin ve taşıdığı uyduların maliyeti çok yüksek olduğu için, fırlatma işlemi büyük bir titizlikle gerçekleştirilir. Roket birkaç bölmeden oluşur. En önemli kısmı yanlarında bulunan yakıt tanklarıdır. Tanklarda bulunan özel yakıtlar ateşlendiğinde, elde edilen itici güç sayesinde, belirlenen yörüngeye ulaşılabilir. Roket belirli bir yüksekliğe ulaştığında yakıt tankları gövdeden ayrılır. Yörüngeye gelindiğinde, sadece uyduyu taşıyan kapsül kalmıştır. Kapsülün kapağı açılır ve uydu dışarıya alınır.

Uydu kapsülden dışarıya çıktıktan sonra, uydu yer merkezinden kumanda edilmeye başlanır. Katlanmış olarak duran güneş panelleri açılır. Değişik komutlarla uydu yörüngesine yerleştirilir. Uydu hizmet vermeye başlamadan önce belirli bir süre test edilir ve gerekli ölçümler yapılır. Testler bittikten sonra artık uydu hizmete hazırdır.

Uydular yeryüzünden olan yüksekliklerine veya yörünge türlerine göre  3 sınıfa ayrılır;

1. Alçak Yörüngeli Uydular ( Low Earth Orbit- LEO) : Yeryüzünden 200- 3000 Km yükseklikteki bir yörüngede hizmet verirler. Hızları oldukça fazladır. Kapsama alanı dardır. İletişimdeki sinyal gecikmesi 10-20 milisaniyedir.

2. Orta Yörüngeli Uydular ( Medium Earth Orbit- MEO): Yeryüzünden 5000-20000 Km yükseklikte hizmet verirler. Hızları Alçak Yörüngeli Uydular’a göre daha azdır ve kapsama alanları daha fazladır. İletişimdeki sinyal gecikmesi 80- 100 milisaniyedir. 

3. Yer Eşzamanlı veya Durağan Yörüngeli Uydular ( Geostationary Earth Orbit- GEO):  Yer Eşzamanlı veya Durağan Yörüngeli Uydular: Yeryüzünden yaklaşık olarak 36000 kilometre yükseklikte hizmet verirler. Hızları yeryüzüne göre sabittir. Dünya ile eşzamanlı olarak dönerler. Kapsama alanı geniştir. İletişimdeki sinyal gecikmesi 270 milisaniyedir.

Kullanım alanlarına göre uydular :

1. Araştırma Uyduları.

2. Meteoroloji Uyduları.

3. İletişim Uyduları.

4. Konum Belirleme Uyduları.

5. Gözlem Uyduları.

6. Askeri Uydular olarak sınıflandırılır.

Yer Eşzamanlı Uyduların dönüşü, dünyanın dönüş yönüyle aynıdır. Şekil 6.1 Bu yörüngede dönen uydu bir turunu 24 saatte tamamlar. Bilindiği gibi dünya da kendi etrafında bir dönüş turunu 24 saatte tamamlamaktadır. Dünya ile eş zamanlı dönmelerinden dolayı, yerleştirildikleri yörüngede sabit olarak kalırlar. Yeryüzünde hangi bölgeye yayın yapacaklarsa devamlı olarak o bölgenin üzerinde kalırlar. Yörüngede sabit olarak kaldıkları için, 24 saat süresince, yeryüzüyle kesintisiz olarak iletişimlerini sürdürürler.

Televizyon yayını, yeryüzündeki bir A noktasından uyduya gönderilir. Sinyallerin uydu vericisiyle uyduya gönderilmesine “up-link” adı verilir.

Televizyon yayını, yeryüzündeki bir A noktasından uyduya gönderilir. Sinyallerin uydu vericisiyle uyduya gönderilmesine “up-link” adı verilir.  A noktasından gelen sinyal SAT-1 uydusu üzerindeki “transponder” tarafından alınır, kuvvetlendirilir ve frekansı değiştirilir. (Transponder: Transmitter, Responder. Bir uydu üzerindeki alıcı, verici ve antenden oluşur) • Frekansı değiştirilen sinyal yeryüzündeki B noktasına gönderilir. Uydudan yeryüzüne sinyallerin gönderilmesine “down-link” adı verilir. B noktasına gelen sinyal SAT-2’ye gönderilir. Frakansı değiştirilen sinyal C noktasına gönderilir. C noktasına gelen sinyal SAT-3’e gönderilir. Frakansı değiştirilen sinyal A noktasına gönderilir.  Bu çevrim tamamlandığında, bir televizyon yayını dünyanın her tarafına aktarılmış olur.

Telefon, faks, televizyon, video, ses ve veri haberleşmesi için kullanılan uydularda frekans çok yüksektir. Frekans bantı; L, S, C, X, Ku, K ve Ka olarak adlandırılır

Televizyon yayınları sırasında, herhangi bir yerden canlı yayın yapılacaksa uydu kullanımı, iki aşamada gerçekleşir: 

1. Canlı yayının yapılacağı yerdeki mobil araç üzerinde bulunan vericinin çanak anteniyle Aktarma Uydusuna sinyaller gönderilir. Bu uydunun görevi uzakta bulunan televizyon stüdyosuna, haberlerin aktarılmasıdır.

2. Televizyon stüdyosunda bulunan alıcının çanak anteniyle sinyaller alınır ve stüdyoya gönderilir. Sinyallerin içerdiği ses ve görüntü, yayın masasından geçirilir ve stüdyo çıkışı olarak, bir başka uyduya gönderilir. Bu uydunun göreviyse televizyon programlarını yayınlamaktır.

Sayısal teknolojilerin gelişmesi, uydu yapımından uydu yayınına kadar olan süreçte, bir çok yeni teknolojilerin de üretilmesine neden olmuştur. Getirdiği bazı yenilikler şöyle özetlenebilir:

• MPEG-2, MPEG-4, MJPEG, JPEG gibi video sıkıştırma teknikleri kullanılarak, bir transponderde SD kalitesinde 8-12, HD kalitesinde 2 televizyon kanalı oluşturulabilir. Böylece bir uydu üzerinden en az, iki yüz kanaldan fazla yayın yapılabilir.

• Ses sıkıştırma teknikleri kullanılarak onlarca kanal radyo yayını oluşturulabilir.

• Yüksek hızda geniş bantlı internet hizmeti iki yönlü olarak verilebilir.

• Etkileşimli programlar uydu üzerinden verilebilir

• Sanal Özel Ağ (Virtual Private Network) hizmeti verilebilir.

VSAT sistemi uydu üzerinden değişik amaçlarla çift yönlü iletişim hizmetleri sağlayan küçük yer istasyonlarıdır.

VSAT sistemi aşağıdaki birimlerden oluşur;

• Paylaşımlı Merkez Yer İstasyonu (Hub İstasyonu).

• Birbirinden uzakta bulunan uydu alıcı vericileri.

İletişim, genellikle kullanıcıdan gelen sinyallerin Yer İstasyonuna indirilmesi ve bu istasyon aracılığıyla iletişim kurulması esasına dayanır.

Geniş bantlı hızlı internet hizmeti.

• Yüksek hızlı veri transferi.

• Video Konferans hizmeti.

• Bir noktadan, birçok noktaya bağlantı.

• Sanal Özel Ağ (VPN- Virtual Private Network).

• İnternet Protokolu üzerinden ses hizmeti (VoIP- Voice over IP).

• Uzaktan denetim.

* Kamu kurumları.

• Banka ve finans kuruluşları.

• Mağaza satış merkezleri.

• Gaz, petrol ve enerji dağıtım kuruluşları.

• Sismik merkezler.

• Meteoroloji.

• Eğitim kuruluşları.

• Sağlık kuruluşları.

• Risk yönetim merkezleri.

Ülkemizde Türksat Uydu Haberleşme Kablo TV ve İşletme A.Ş. nin bir uydu filosu bulunmaktadır. Türksat; ilk uydusu 1C ile 1994 yılında hizmet vermeye başlamıştır. 

Türksat Uydu Filosunda TÜRKSAT 1B, TÜRKSAT 1C, TÜRKSAT 2A ve TÜRKSAT 3A olamak üzere 4 adet uydu bulunmaktadır. 

Uzaya gönderilen en son TÜRKSAT uydusu, TÜRKSAT 3A 2008 tarihinde gönderilmiştir.