RADYO VE TELEVİZYON STÜDYOLARI

Özgün bir televizyon programı, bir program fikri ile başlayan ve bu fikrin televizyon ekranında yayınlanmasına kadar geçen bir sürecin ürünüdür. Program fikrinin televizyon ekranında yayınlamasına kadar geçen süreci yöneten kişi ise yapımcıdır.

Bir televizyon program fikrinin geliştirilmesi ve bir televizyon metnine (senaryo) dökülmesi sürecinde yapımcının yanıtlaması gereken bir dizi soru bulunmaktadır. Bu sorular doğrultusunda programın hedef kitlesi, amaçları, türü, süresi, yapım türü, formatı vb. saptanmış ve gerekçelendirilmiş olur. Bu belirlemeler doğrultusunda program metni önce en temel düzeyde kısa bir özet (sinopsis) halinde hazırlanır.

Oluşturulan sinopsis, kâğıt üzerinde programın temel akışın nasıl oluşacağının ve ekranda nasıl görüneceğinin açıklandığı bir geliştirim senaryosu (tretman) halini alır.

Tretman, sinema terminolojisinde sahne dökümünden sonra yani film sahneleri içinde yer alan karakterler ve ana olayların birer cümle ile özetlenmesi aşamasından sonra gelir. Televizyon dizileri için bir gereklilik olan tretman, televizyon yapımlarında program türlerine göre farklı biçimlerde yazılabilir

Program Formatı'nda programın içerik tasarımın nasıl oluşturulduğu, program akışının
nasıl planlandığı, program mekânın (stüdyo, dış mekân vb.) neresi olduğu ve programın
kim, kimlerle (sunucu, konuk, seyirci) gerçekleştirileceğine ilişkin bilgilere yer verilir.

Canlı yayınlarda yapım ve yayın eş zamanlı olarak gerçekleştiği için yapım sonrası (kurgu) aşaması bulunmamaktadır. Canlı yayınlarda kurgu aşaması, yapım sırasında yönetmenin görüntüler arasında sağladığı geçişler ile sağlanır ve “sıcak kurgu” olarak adlandırılır.

KJ (Karakter Jeneratörü): Televizyon ekranında yer alan altyazı, grafik, logo gibi unsurların oluşturulduğu, yayına gönderildiği cihazdır.

Tüm Stüdyo Setleri: Stüdyo, bir program çekiminden sonra başka bir program çekimi
için kullanılacak ise yapımın içeriğinde göre program için gerekli set stüdyo içerisinde
tamamen kurulur ve program çekiminden sonra sökülür. Bu uygulamada stüdyo, kamera
provaları için donatılır ve aydınlatma düzeni hazırlanır.

Bir televizyon yapımında, aydınlatmada uygulamasında kullanılan temel ışık tasarımı, üç nokta aydınlatmasıdır. Üç nokta aydınlatması; anahtar ışık, dolgu ışığı ve arka (kontur) ışık denilen üç tür ışıkla gerçekleştirilen bir tekniktir. Anahtar ışık sert bir ışık kaynağıdır ve temel olarak aydınlatılan kişinin görülebilmesini sağlar ve diyaframı belirler. Bunu yanı sıra anahtar ışık; ışığın yönünü oluşturur, temel gölgeleri yaratır, şekli, yüzey yapısını ve dokuyu ortaya çıkarır.

Televizyon yapımlarında çerçeve düzenlemesinde dikkat edilmesi gereken temel kompozisyon ilkeleri şunlardır:
• Baş Boşluğu
• Bakış Boşluğu
• Hareket Boşluğu
• Altın Oran

Dolgu ışığı, Anahtar ışığın yarattığı bağlı ve düşen gölgeyi yumuşatmasının yanı sıra yüzey üzerindeki ton kontrastını yumuşatarak resmin düz bir resme dönüşmesini engeller. Çerçeve düzenlemesine dahil değildir.

Gerçek kişilerin hayatlarından yola çıkarak oluşturulan yapımlar bir anlatıcı aracılığı ile ekrana gelen gerçek hayat hikayelerinden yola çıkılarak hazırlanan yapımlardır. Bu türdeki yapımlar içerisinde sunum ve söyleşiler dışında birçok mini dramalar ve canlandırmalar yer alır. Gerçek kişilerin hayatlarından yola çıkarak oluşturulan bu tür yapımların sunum ve söyleşileri stüdyo temelli olarak gerçekleştirilir. Gerçek insan hayatlarından yola çıkılarak oluşturulan programlar şu alt türlere ayrılır:
• Reality Show
• Direnç Yarışmaları
• Gerçek Hayat Hikayeleri
• Magazin Programları

VTR operatörü programda kullanılacak kayıtları kontrol eder. Resim seçme masasından gönderilen renk çubuklarının (color bar) görüntüsüyle beraber 1kHz test ton sinyalini kaydederek test kaydını gerçekleştirir.

Program öneri formu, yapımı gerçekleştirilmesi düşünülen televizyon programı ile ilgili temel bilgileri içerir. Program öneri formunda programa ilişkin yer alması gereken başlıklar ve başlık içerikleri şöyledir: Programın Adı, Programın Türü, Programın Konusu, Programın Amacı, Hedef Kitle, Yayın Dönemi, Yayın Saati, Süresi, Yayın Periyodu, Bölüm Sayısı, Program Formatı, Yapım Özellikleri, Konu Dökümü, Tahmini Bütçe, Sponsor. Görüldüğü üzere reklam sayısı ve sunucu özellikleri şeklinde başlıklar bulunmamaktadır. Doğru cevap C’dir.

Televizyon stüdyosu uygulamaları, bir televizyon programının canlı yayın veya sonradan yayınlanmak (banttan yayın) üzere herhangi bir medya ortamına kaydedilmesi şeklinde olabilir. Televizyon terminolojisinde VTR olarak geçen (Video Teyp Recorder, Video Bant Kaydedici) kayıt medyası için günümüzde yaygın olarak bir bilgisayar üzerinden HDD (Hard Disk Drive, Sabit Disk Sürücü), DVR (Digital Video Recorder, Dijital Video Kaydedici) veya VDR (Video Disk Recorder, Video Disk Kaydedici) oynatıcı/kaydedici cihazlar kullanılmaktadır. Pormpter: İngilizce “suflör” anlamına gelen prompter kelimesi, kameranın önüne yerleştirilen, yazılı metinlerin aktığı ekranı tanımlar. Televizyon ekranında yer alan altyazı, grafik, logo gibi unsurların oluşturulduğu, yayına gönderildiği cihaz ise KJ (Karakter Jeneratörü)’dir. Doğru cevap D’dir.

Tüm Stüdyo Setleri: Stüdyo, bir program çekiminden sonra başka bir program çekimi için kullanılacak ise yapımın içeriğinde göre program için gerekli set stüdyo içerisinde tamamen kurulur ve program çekiminden sonra sökülür. Bu uygulamada stüdyo, kamera provaları için donatılır ve aydınlatma düzeni hazırlanır. Sürekli Setler (Sabit Sahne Düzenleri): Sürekli setlerde, sahne düzeni yapım süresince veya düzenli olarak yayınlanan bir TV programı için sabit olarak yerinde kalır. Bu tür setlere günlük haber programlarının, “Talk Show”ların ya da haftalık yemek programlarının setleri örnek verilebilir. Stüdyonun büyüklüğüne göre sabit olarak yerinde kalan bu sahne düzenlemesinin dışında kalan stüdyo alanı da diğer yapımlar için kullanılabilir. Büyük Setler: Program için stüdyonun yeterli mekân sağlamadığı yapımlarda büyük setler kullanılır. Büyük setlerde, sahne düzeni, tüm stüdyo set uygulamasındaki gibi stüdyonun tamamı üzerine kurulur ve program bölümlenerek çekilir. Bu uygulamada, program içeriğinin ilgili bölümü düzenlenen set içerisinde gerçekleştirilir. Diğer bölümler için sahne düzeni değiştirilir ve ilgili bölümün sahne düzeni oluşturulur. Küçük Setler: Genelde kısa süreli röportaj vb. çekimlerde stüdyo mekânını daha verimli kullanabilmek için stüdyonun küçük bir alanı kullanılır. Bu uygulamada, ışık düzenlemesi sabit olarak kalır ya da değişen sahne düzenlemesine uyum sağlayabilecek bir grup ışık kaynağı ile düzenleme yapılır. Doğru cevap A’dır.

Stüdyo yapımlarında yaka mikrofonları çok yönlü ses alabilme özelliği, ekranda dikkati üzerine çekmeyecek küçük boyutlara sahip olması ve hareket özgürlüğü sağlama noktasında çok önemli avantajlara sahiptir. Bu nedenle yaka mikrofonları, statik ve hareket gerektiren dinamik durumlarda kullanılabilir. Doğru cevap B’dir.

Kamera provası, yönetmen ve teknik ekibin baştan sona programın görsel tasarımını denetledikleri         prova            türüdür. Kamera provası ile kameranın teknik ayarları gerçekleştirilmiş ve yapım için hazırlanan dekor ve ışık tasarımının planlanan çekim akışına uygunluğu da test edilmiş olur. Doğru cevap C’dir.

Kompozisyon, çerçeve içindeki kişilere, nesnelere yan anlamlar kazandıracak; boy, şekil, sıra, üstünlük, hiyerarşi, desen, yankılanma ve uyumsuzluk gibi unsurları seçip, belirginleştirir. Televizyon yapımlarında çerçeve düzenlemesinde dikkat edilmesi gereken temel kompozisyon ilkeleri şunlardır:

Görüldüğü üzere omuz boşluğu adıyla bir temel kompozisyon ilkesi bulunmamaktadır. Doğru cevap D’dir.

Bir stüdyo programında yapım/yayın öncesi gerçekleştirilecek temel kontroller şu şekilde sıralanabilir: Stüdyo şefi, stüdyonun sahne düzenlemesini ve gerekli teknik donanımını kontrol eder. Ekibin, sunucunun, konukların var ise seyircilerin stüdyo içerisindeki hazırlıklarını denetler. Teknik yönetmen, stüdyo içerisindeki, ana kumanda ve yapım kontrol odasındaki teknik  donanımın yapım/yayına hazır olup olmadığını denetler. Kamera kontrol operatörlerinden, ses teknisyenlerinden, KJ operatörü ve prompter operatörlerinin gerçekleştirdikleri teknik ayarlamaları ve yayına/kayda gidecek olan görüntü ve ses sinyallerini seviyelerini kontrol eder. Ses teknisyeni, sunucu ve konuklar başta olmak üzere yapımda kullanılacak diğer mikrofonların hazırlıklarını (kurulumunu) tamamlar ve testlerini gerçekleştirir. Farklı ses kaynaklarından (VTR, CD vb.) gelecek seslerin hazır olup olmadığını kontrol eder. Işık yönetmeni (şefi), ışık kontrol masası üzerinden program için planlanan ışık tasarımına uygun ışık kaynaklarının çalışmasını sağlayarak kontrollerini gerçekleştirir. Monitörler üzerinden ışık düzenini ve görüntü niteliğini test eder. VTR operatörü programda kullanılacak kayıtları kontrol eder. Resim seçme masasından gönderilen renk çubuklarının (color bar) görüntüsüyle beraber 1kHz test ton sinyalini kaydederek test kaydını gerçekleştirir. Son olarak yönetmen bütün hazırlıkların tamamlandığının bilgisini alır. Görüldüğü üzere verilen maddelerin tamamı soruda geçen temel kontroller arasında bulunmaktadır. Doğru cevap E’dir.

Haber programları kendi içeresinde çeşitli alt türlere ayrılır. Bunlar: haber bülteni, hava ve yol durumu, ekonomi bülteni, haber programları, yorum programları ve güncel programlardır. Belgesel programları ise kültür programları türlerinden biridir. Doğru cevap E’dir.

Kültür Programları, toplumun düşünce ve hayat şekline konu teşkil eden ve nesilden nesle aktarılan inanç, bilgi ve uygulamaların korunması, geliştirilmesi, yayılması ve zenginleştirilmesi amacıyla milli kültür politikasının ilkeleri doğrultusunda hazırlanan programlardır. Haber Programları, kamuoyunun bilgi, haber alma hakkı ihtiyacını karşılamak amacıyla ve nesnel bir bakış açısıyla izleyicilere iletilen güncel, toplumsal, siyasal, kültürel, ekonomik olayları, konu ve gelişmeleri izleyiciye aktaran programlar olarak tanımlanmaktadır. Din ve Moral Programları, insanlara din, inanç, ahlak, ibadet gibi konularda bilgi vermeyi, yanlış yorumlamaları ortadan kaldırmayı amaçlayan genel olarak dini günler, haftalar ve aylarda yayınlanan program    türleridir. Eğitim Programları, toplumu oluşturan fertlerin sosyal ve kültürel olarak gelişmesine katkıda bulunmak ve sosyal, kültürel, ekonomik ve hukuki gelişmeler hakkında bilgi sahibi olmalarını sağlamak amacıyla oluşturulan, konuları, sunuluşları, biçim, metot ve teknikleri bakımından eğitici öğeleri içeren programlardır. Bilgilendiren/Eğlendiren Programlar, öncelikle bilgilendirmeyi amaçlamakla birlikte içeriğinde eğlenceye de hatırı sayılır yer verilen yapımlardır. Doğru cevap B’dir.

Kültür programları alt türleri şunlardır:

Çocuk ve sağlık programları ise eğitim programları türleri arasında bulunmaktadır. Doğru cevap B’dir.