RADYO VE TELEVİZYON STÜDYOLARI

Özel radyolarda müzik yayınlarının yaygınlaşması, sunucuların doğrudan yapımcı olduğu bir süreci başlatmıştır. Kurumsal radyolarda öneri aşamasında, yapımcı kurum yetkililerine yapım ile ilgili olarak yapımın türü, içeriği, süresi ve periyodu, gün ve saati, hedef kitlesi, amacı ve kuruma ya da dinleyiciye katkısı, yararlanılacak kaynaklar, yapım ekibi bilgisi, tahmini bütçe gibi unsurları bir formla radyo yönetimine sunar.

Yayın Dönem: Br yayın döneminin süresi 3 ay, yani 13 haftadır. Buna göre 4 dönemden söz edilebilir: ilkbahar, yaz, sonbahar ve kış.

Stüdyoda kayıtların sağlıklı isleyebilmesi için ihtiyaç duyulacak diğer malzemeleri donanım ve yazılım olarak iki ayrı kategoride incelemek gerekmektedir. Bir stüdyoda öncelikle ses akustiğine uygun malzemelerin sağlanması gerekmektedir. İşlevsel masa ve sandalyeler kullanılmalıdır. Seslerin kaydedileceği yer (kontrol odası) ile seslendirileceği yer (stüdyo odası) genellikle ayrılmaktadır. Sesin kaydedileceği yer akustik olarak uygun ve ses yalıtımı yapılmış odacıklar olarak dizayn edilmektedir. Genellikle günümüz radyolarında küçük boyutta odalar tercih edilirken, özellikle canlı müzik kaydı vb. kayıtların yapılabildiği stüdyolar daha çok kurumsal radyolarda karsımıza çıkmaktadır.

Radyolarda kayıt stüdyoları için gerekli olan baslıca donanımlar su şekilde sıralanabilir:

Dijital halde yayına hazır edilen radyo programı, canlı yayın stüdyolarındaki yayın otomasyonlarına yüklenir ve zamanı geldiğinde otomatik veya manuel olarak yayına sunulur. Kayıt yapımlara “paket programlar” da denilmektedir.

Canlı yayınlanacak bir yapım için iki ana asama bulunmaktadır. Bu aşamalardan ilki “yapım öncesi” diğeri ise “yapım” aşamasıdır. Yapımcı her iki aşamada da süreci takip eden kisi olarak karsımıza çıkmaktadır. Canlı yayınlanacak yapımların yapımcıları, kurumsal radyolarda kayıt yapımlarla benzer süreçleri yaşamaktadırlar. Yapımcı, programı hayal eden ve planlayan kisi olarak program önerisini radyo yöneticilerine sunar. Bu öneride programın türü, süresi, yayın saatleri ve periyotları, programın kim veya kimler tarafından sunulacağı, teknik masanın kullanımı, program ekibinde çalışacak diğer kisiler ve önemleri, programın varsa sponsoru, hedef kitlesi ve amaçları yazılmalıdır. Program önerisine radyo yönetimi tarafından onay verilmesi halinde, yapım öncesi çalışmanın her program öncesinde gerçekleştirilecek kısmı başlamaktadır. Programın türüne göre yapım içeriğinin ve materyallerin belirlenip sağlanacağı bu süreç, günümüzde pek çok yerel radyoda ne yazık ki önemsenmemektedir. Bunun için de yayın kalitelerinin düştüğü gözlemlenmiştir. Daha kurumsal çalışan radyo istasyonları ise, canlı yayınların oldukça riskli oldukları düşüncesinden hareketle, yayın öncesi hazırlıkları eksiksiz gerçekleştirmek için çaba harcamaktadırlar. Kullanılacak ses materyalleri, müzikler, kayıtlı söyleşi veya görüşmeler, canlı telefon görüşmeleri, efektler, canlı yayın konukları ile sunucunun bahsedeceği konular için bir planlama yapılmaktadır. Buna göre canlı yayınlanacak yapımın bir zaman planlaması yapılır ve içerik oluşturulur. Planlanmış bir yapımda, yapımcının tüm süreçleri kontrol ettiği bilinmektedir. Günümüzde sunucu yapımcıların da yaygınlaştığını belirtmek gerekmektedir. İçeriğin oluşturulması ve yayının içerik çerçevesinde planlanmasından sonra yapım aşaması baslar.

Canlı yayınlanacak yapımlarda, kayıt yapımlarındaki yapım ve kurgu aşamalarının bir arada olduğu belirtilmelidir. Canlı yayın stüdyolarının teknik imkanları çerçevesinde tüm ses unsurları gerek önceden canlı program için kaydedilmiş sesler, gerekse canlı sunular, yayın esnasında kullanılan otomasyon ve mikserin yardımıyla o anda kurgulanarak yayınlanır. Canlı sunumlar, konuşmacılar, telefon görüşmeleri, müzikler, efektler, diğer sesler yayınlanacağı andan önce planlanmıştır ve bu plana uyularak canlı yayın gerçekleştirilir. Günümüz canlı radyo yayınlarında planlanan içeriğin kimi zamanlarda değişebilmesi durumu söz konusudur. Radyonun, özellikle canlı yayınlarda, televizyona göre daha hızlı içerik hazırlayabilmesi bunun bir nedenidir. Artık hemen tüm radyo istasyonlarında yayın bilgisayarı dışında bir de hızlı haber almak için İnternet amaçlı bir bilgisayar bulunmaktadır. Bu sayede, belirlenmemiş bir takım içeriklere yayın esnasında ulaşmak kolaylaşırken, önemli olayları hemen aktarma gibi bir imkana da ulaşılır.

Günümüzde radyolar için reklam oldukça hayati bir önem taşımaktadır. Kamu radyoları dışında özel radyoların en önemli gelir kaynakları yayınladıkları reklamlardır. Tüm reklamlar gibi radyo reklamları da ilgili olduğu mal veya hizmetin tanıtımlarını yaparak dinleyiciyi satışa yönlendirmek istemektedir. Radyonun dinleyicileri reklamı yapılan ürünün veya hizmetin potansiyel alıcılardır. Bu durum hedef kitle ile ilgili olup reklam verenler radyonun hedef kitlesine ve dinlenme oranlarına göre reklam vermektedirler. Etkili bir radyo reklamı, radyonun hedef kitlesiyle ilgili olarak:

• Haber verecek,

• İlgi uyandıracak,

• Motive edecek,

• Belirlenen ve istenen davranışa yönlendirecek şekilde olmalıdır.

Drama yapım süreçleri şu şekilde ilerlemektedir:

Belgesel ve inceleme yapımları için:

Spor programlarını hazırlanışlarına göre sınırlandırmak mümkündür:

Stüdyo programları

Bültenler

Canlı yayınlar

Spor magazinler

RTP206

Bir program önerisinde bulunması gereken başlıklar şunlardır; programın adı, programın türü, programın konusu, programın amacı, programın gerekçesi, hedef kitle, yayın dönemi, yayın saati, yayın süresi ve yayın periyodu, yapım özellikleri, yapım biçimi, tahmini bütçe, sponsor. Görüldüğü üzere reklam ve sunucu özellikleri bu başlıklar arasında bulunmamaktadır. Doğru cevap B’dir.

Yapım Biçimi: Yapımın canlı yayın mı yoksa önceden kaydedilmiş (bant yayın) halde mi yayınlanacağının karar verildiği kısımdır. Yapımda kullanılacak olan materyaller belirlenir ve böylelikle bütçenin daha doğru yapılması sağlanır. Yapım Özellikleri: Yapımdaki teknik ve insan kaynağı gereksinimlerinin ortaya konulması ile ilgilidir. Programın Adı: Özel programlar dışında, özellikle müzik radyolarında program adı konulmamaktadır. Kurumsal yayın yapan istasyonlarda programların isimleri vardır. İsim belirleme sürecinde yapımcı akılda kalıcı, popüler olabilecek ve kolay söylenebilecek kısa isimler bulmalıdır. Programın Konusu: Programın türüne göre konu veya konuların belirlenmesi gerekmektedir. Örneğin, konusu ekonomi olan bir haber programı veya konusu sinema olan bir magazin programı gibi. Programın Amacı: Programın mutlaka bir amacı olmalıdır. Amaç, kamusal yayın yapan radyolarda toplumsal gelişim, kültür, eğitim veya belli seviyelerde yozlaşmamış eğlenceler üretmekken, özel radyolarda amaç daha çok maddi kazanç ve dinlenme oranları ile ilgilidir. Doğru cevap A’dır.

Radyolarda kayıt stüdyoları için gerekli olan başlıca donanımlar şu şekilde sıralanabilir:

Görüldüğü üzere verilen maddelerin tamamı bu donanımlar arasında yer almaktadır. Doru cevap E’dir.

WAV ve AIFF, ses dosyalarını dijital medya ortamlarında kullanabilmek için geliştirilmiş, sıkıştırmasız (kayıpsız) dijital ses formatlarıdır. Reverse, etki ile terse çevirmek gibi bir takım işlemleri yapan ses efektidir. MP4 sadece ses değil aynı zamanda görüntü formatıdır. Ses dosyalarını dijital medya ortamlarında kullanabilmek için geliştirilmiş, sıkıştırmalı (kayıplı) dijital ses formatı ise MP3’tür. Doğru cevap C’dir.

Yayının gerçekleştirilmesi için mikrofon, yayın masası (radyo yayınları için üretilmiş ses mikseri), CD çalar, kasetçalar, MD çalar, yayın bilgisayarı, telefon bağlantıları için hibrit, yayının dinlenebilmesi için radyo alıcısı ve ses monitörleri gerekmektedir. Bu donanımlardan CD çalar, kaset çalar ve MD çalarlar artık radyo istasyonlarında nostaljik cihazlara dönüşmüş ve yayınlarda bilgisayar sistemleri ile ilgili sorunlar yaşandığı taktirde kullanılır hale gelmişlerdir. Diğer tüm süreçlerde yayın, bilgisayar sistemleri üzerinden ilerlemektedir. Bu donanımların dışında radyo istasyonlarında «RDS» (Radio Data System, Radyo Veri Sistemi) ismi verilen ve radyo sinyalleri üzerinden sayısal bilgi aktarmaya yarayan bir donanım da stüdyolarda bulunmaktadır. Alıcılarında RDS özelliği bulunan kullanıcılara bu vasıtayla bilgi aktarımı söz konusudur. Bilgi aktarımı yazı ile gerçekleştirilir. Radyo sinyali içinde başka bir yayın olarak düşünülmesi gereken RDS yayını ile radyonun ismi, o an hangi programın ne olduğu, reklam, hava durumu, ekonomik veriler vb. verilerin yazı yoluyla alıcıya ulaştırılması sağlanmaktadır. Bazı radyo istasyonları ise o an çalan müziğin ismini RDS sistemleri ile ulaştırmaktadır. Bu sistem hem anında müdahale ile hem de programlanarak kullanılabilmektedir. Doğru cevap D’dir.

Bilgisayar yazılımları eski döneme göre canlı yayın stüdyolarının işleyişlerini bir hayli değiştirmiş ve aynı kayıt programlarındaki hatasızlığı yakalayabilmek üzere tasarlanmışlardır. Bu yazılımlar ile bilgisayarlarda oluşturulan sisteme kullanılacak tüm müzik, reklam, jingle ve diğer ses unsurları kayıt edilir. Bu otomasyonlar vasıtasıyla ses unsurlarını, özellikle müzikleri sınıflandırmak mümkündür. Belirlenen stratejiler çerçevesinde yazılımlar radyo istasyonun kimliğine uygun hale getirilebilmektedir. Örneğin, her bir saatte bir tane nostaljik şarkının çalınması gibi bir strateji sisteme programlanabilir. Jingle veya program tanıtımlarının ne zaman yayına gireceği de planlanabilmektedir. Bilgisayar yazılımları ile birlikte CD çalar, kaset çalar ve MD çalarların önemi artmamış tersine nostaljik cihazlara dönüşmüşlerdir. Doğru cevap E’dir.

Günümüzde özel radyoların çoğunlukla müzik programlarına ağırlık verdikleri bilinmektedir. Doğru cevap B’dir.

Magazin programları, popüler olan ve kitle iletişim araçlarının çeşitli programlarında yayınlanan içeriklerden yararlanmaktadır. İçerik olarak, magazin dergi içeriklerinin kopyası gibidir. Magazin dergilerinde bilindiği üzere pek çok farklı konu paylaşılmaktadır. Aynı şekilde magazin programları da benzer materyalleri dinleyicilerine ulaştırır. Bu program türünü de kendi içinde sınıflandırmak mümkündür. Oto magazin, moda magazin, sinema, tiyatro, kitap, sanat, etkinlik, iş dünyası ve sektörler gibi türler için ayrı ayrı magazin programları yapılabildiği gibi, bir kaçının bir araya getirildiği programları günümüzde radyolarda görmekteyiz. Doğru cevap D’dir.

Spor programlarını hazırlanışlarına göre sınıflandırmak mümkündür:

Görüldüğü üzere tartışma programları adıyla bir sınıflandırma bulunmamaktadır. Doğru cevap B’dir.