RADYO VE TELEVİZYON PROGRAMCILIĞININ TEMEL KAVRAMLARI

Sanat yönetmeni farklı yapımların dekor, kostüm, aksesuar gibi farklı görsel tasarımlarını üretir ve uygular. Kamerada oluşturulacak görüntünün, yönetmenin taleplerine uygunluğunu sağlar ve bu uygunluk için gerekli nesneleri tasarlar, toplar, birleştirir. Kameradaki görüntünün yapımın içeriğine, zamanına, estetiğine ve diline uygun olarak tasarlanmasına çabalar. Bu nedenle sadece iyi bir sanat tarihi, görsel kültür bilgisine değil, malzeme bilgisine de sahip olması gerekir. Yönetmene karşı sorumludur.

Her yapımcı veya yönetmen insan kaynakları, adil ücret dağılımı, çalışma koşullarının elverişliliği ve doğru iletişim yöntemleri gibi konulara azami dikkat göstermelidir. Rekabet ortamı dikkat edilmesi gereken unsurlardan biri değildir.

Canlı bir yayın gerçekleştirmeden önce sorulması gereken ilk soru program içeriğinin canlı yayına uygun olup olmadığıdır. Örneğin, kurmaca metinlere dayalı kurmaca yapımlar canlı yayın için çok uygun program türlerinden değildir. Bu tür yapımlarda oyuncu yönetimi, kamera önündeki mizansenler ve programın akışı canlı olarak takip edilmesi zor bir yapı oluşturduğundan bir çok yönetmen için canlı değil, live on tape olarak bilinen canlı kayıt tekniği ile gerçekleştirilir. Bu tür yapımlarda birçok yönetmen, canlı olarak kaydedilmiş yapımlar üzerinde yapım sonrası işlem yapabilme şansını elinde bulundurmak ister. Oysa canlı yayınlarda yapım sonrası süreci yoktur.

Bir stüdyo planında aşağıdaki maddelerin görsel karşılıkları olmalıdır:

• Dekorun basitçe görünümü

• Kamera önündeki kişilerin konumları ve olası hareketleri

• Kamera konumları ve kamera hareketleri

• Işık konumları

• Mikrofon konumları.

Kompozisyon bilgisi görüntüde yer alan nesnelerin ya da görsel ögelerin birbiriyle ilişkisidir. Bir görüntünün diğerine göre daha güzel, daha dinamik, daha dingin ya da daha enerjik gibi algısal tanımlarla ifade edilmesinin altında kompozisyon bilgisi yatar.

Bir televizyon yapımı, televizyonun farklı işlevlerini yerine getirmekle yükümlüdür. Eğlendirme, eğitme, haber verme, mal ve hizmetlerin tanıtımı ya da farkındalık yaratma gibi başlıklarla ifade edilebilen bu ögeler bir televizyon yapımının temel işlevleri olarak sıralanabilir.

Televizyon programlarının üretildiği mekanları gerçek mekanlar ve kurmaca mekanlar olarak ikiye ayırmak mümkündür. Gerçek mekanlar; şehir içinde önemli bir mekan, turistik bir alan, programın içeriği ile ilgili herhangi bir ortam olabilir. Gerçek mekanlarda çalışabilmek için; mekan sahibinden, yöneticisinden ya da söz sahibi olan kişi ya da kurumdan izin almak gerekmektedir. Bu tür mekanlara insanların giriş çıkışları kontrol edilemez, bu tür mekanların ses izolasyonları yoktur ve sürekli özel ses donanımları ile çalışmayı gerektirir. Yine kamusal alanlarda ışığı kontrol etmek neredeyse imkansızdır; ancak bazı reflektörler ve kısıtlı aydınlatma olanakları kullanılabilir. Televizyon yapımları için kullanılan kurmaca mekanlar ise; televizyon stüdyoları, dizi setleri, reklam setleri ve benzeri kontrollü mekanlar olarak sıralanabilir. Bu mekanlar, yaşanmak için tasarlanmış mekanlar değil; bizzat programlar için tasarlanmış mekanlardır. Doğru cevap D'dir.

Yönetmenin yapım öncesinde yapması gereken işlerden biri de stüdyo planını tasarlamaktır. Stüdyo planı, stüdyoda yer alan tüm yapım öğelerinin kuş bakışı basit bir plan üzerinde gösterilmesini içerir. Böyle bir planın amacı; ekip çalışmasını verimli bir hale getirmek, kimin hangi durumda ne yapacağını bir şablon eşliğinde belirlemektir. Bir stüdyo planında sıralanan maddelerin görsel karşılıkları olmalıdır: (a) dekorun basitçe görünümü, (b) kamera önündeki kişilerin konumları ve olası hareketleri, (c) kamera konumları ve kamera hareketleri, (d) ışık konumları ve (e) mikrofon konumları.

Sinematografi ya da televizyonun anlatım öğeleri yazılı metinlerin görsel işitsel anlatımları dönüştürülmesi ve bu anlatımlarla belirli işlevlerin yerine getirilmesi anlamına gelir. Anlatımın işlevleri altı maddede sıralanmaktadır. Bunlar;(a) gerçekçi işlev, (b) dramatik işlev, (c) tematik işlev, (d) lirik işlev, (e) güldürü işlevi ve  (f) ilgisiz, tasarlanmamış ve olmayan işlevdir. Dramatik işlev; kişilerin çatışmalar karşısında nasıl hareket ettikleri, ilişkilerini nasıl düzenledikleri, istek ve taleplerini nasıl yapılandırdıkları ve seçimlerini nasıl yaptıkları ile ilişkilidir, izleyiciye kurmaca bir dünya sunar.

Bir yapımı oluştururken dört farklı ses ögesi kullanmak mümkündür. Bunlar; (a) insanların, karakterlerin sesleri, diyaloglar, (b) çevre ya da ortam sesleri, (c) müzik ve (d) sessizlik olarak sıralanmaktadır. Bir yapım süreci bu dört farklı ses boyutunun art arda dizilmesi sonucunda oluşur. Tıpkı görüntü gibi ses boyutunun da oluşturduğu bir ritim vardır. Bir yapımda birbirini sıralayan farklı ses kaynakları, belirli bir ritim oluşturur ve görsel ritimle birleşerek yapımın ana ritminin oluşmasına katkı sağlar. Doğru cevap C'dir.

Sorumlu yapım yönetmeni; bir yapımın finansal çözümleri ile ilgili kişidir. Yapım sürecinin planlandığı gibi gidip gitmediğini gözlemler ve raporlar. Bir ülkede bu mesleği yapabilecek deneyimde çok az kişi vardır ve bu kişilerin sorumlu yapım yönetmenliği bilgi ve becerilerine sahip olabilmesi için uzun yıllar sektörde çalışmış olmaları gerekir. Yapım şirketlerine ya da yönetim kurullarına karşı sorumludur. Doğru cevap B'dir.

Uygulayıcı yapımcı; yapım sürecindeki tüm lojistik, yasal ve finansal konulardan sorumlu olan ve yapım süreci boyunca tüm harcamalardan sorumlu ve yetkili olan kişidir. Yapım süresince yönetmenin işini kolaylaştırabilecek, verim alınabilecek tüm etkinlikler için tasarlanmış bütçeler dahilinde çözümler üretir. Sorumlu yapım yönetmenine karşı sorumludur. Doğru cevap E'dir.

Sanat yönetmeni; farklı yapımların dekor, kostüm, aksesuar gibi farklı görsel tasarımlarını üretir ve uygular. Kamerada oluşturulacak görüntünün, yönetmenin taleplerine uygunluğunu sağlar ve bu uygunluk için gerekli nesneleri tasarlar, toplar, birleştirir. Kameradaki görüntünün yapımın içeriğine, zamanına, estetiğine ve diline uygun olarak tasarlanmasına çabalar. Bu nedenle sadece iyi bir sanat tarihi, görsel kültür bilgisine değil, malzeme bilgisine de sahip olması gerekir. Yönetmene karşı sorumludur. Doğru cevap C'dir.

Yapım yardımcısı; çekimlerin güncellenmesi ve senaryoya uyumunu kontrol eder ve sürekliliğin sağlanması için notlar alır. Gerektiği durumlarda program metnindeki değişiklikleri not alır, zaman kodlarını tutar. Kullanılacak tüm yazılı materyallerin ilgili kişilere ulaşmasını sağlar ve kaydedilmiş tüm görüntü ve sesleri muhafaza eder. Gerektiğinde yapım diyaloglarını takip eder, çekimde olan değişiklikleri not eder. Yönetmene ve uygulayıcı yapımcıya karşı sorumludur. Doğru cevap D'dir.

Her yönetmen yüksek bütçeler ile çalışmayı arzu eder. Bu durum çoğunlukla yapımcı ile yönetmeni karşı karşıya getirir. Yapımcı için başarı, filmin mümkün olduğunca düşük bütçelere üretilebilmesini sağlamaktır. Yönetmen ise; yüksek bütçeli bir yapımın olanakları doğrultusunda çalışmayı arzu eder. Yönetmen ve yapımcının bir noktada uzlaşması gerektiği bir durum ortaya çıkar. Bu noktada genellikle son sözü yapımcı söyler. Yönetmen var olan bütçe sınırlılıkları içinde çalışmayı çoğunlukla kabul eder. Yapılan sözleşmelerde de bu sınırlılıklar genel hatlarıyla belirlenir ve bu genel hatlar en fazla %10 oranında aşılabilir.

Bir televizyon yapımı, televizyonun farklı işlevlerini yerine getirmekle yükümlüdür. Eğlendirme, eğitme, haber verme, mal ve hizmetlerin tanıtımı ya da farkındalık yaratma gibi başlıklarla ifade edilebilen bu öğeler bir televizyon yapımının temel işlevleri olarak sıralanabilir. Cevap B'dir.

Televizyon programlarının üretildiği mekanları gerçek mekanlar ve kurmaca mekanlar olarak ikiye ayırmak mümkündür. Gerçek mekanlar; şehir içinde önemli bir mekan, turistik bir alan, programın içeriği ile ilgili herhangi bir ortam olabilir. Gerçek mekanlarda çalışabilmek için; mekan sahibinden, yöneticisinden ya da söz sahibi olan kişi ya da kurumdan izin almak gerekmektedir. Bu tür mekanlara insanların giriş çıkışları kontrol edilemez, bu tür mekanların ses izolasyonları yoktur ve sürekli özel ses donanımları ile çalışmayı gerektirir. Yine kamusal alanlarda ışığı kontrol etmek neredeyse imkansızdır; ancak bazı reflektörler ve kısıtlı aydınlatma olanakları kullanılabilir. Televizyon yapımları için kullanılan kurmaca mekanlar ise; televizyon stüdyoları, dizi setleri, reklam setleri ve benzeri kontrollü mekanlar olarak sıralanabilir. Bu mekanlar, yaşanmak için tasarlanmış mekanlar değil; bizzat programlar için tasarlanmış mekanlardır. Cevap D'dir.

Yönetmenin yapım öncesinde yapması gereken işlerden biri de stüdyo planını tasarlamaktır. Stüdyo planı, stüdyoda yer alan tüm yapım öğelerinin kuş bakışı basit bir plan üzerinde gösterilmesini içerir. Böyle bir planın amacı; ekip çalışmasını verimli bir hale getirmek, kimin hangi durumda ne yapacağını bir şablon eşliğinde belirlemektir. Bir stüdyo planında sıralanan maddelerin görsel karşılıkları olmalıdır: (a) dekorun basitçe görünümü, (b) kamera önündeki kişilerin konumları ve olası hareketleri, (c) kamera konumları ve kamera hareketleri, (d) ışık konumları ve (e) mikrofon konumları.

Sinematografi ya da televizyonun anlatım öğeleri yazılı metinlerin görsel işitsel anlatımları dönüştürülmesi ve bu anlatımlarla belirli işlevlerin yerine getirilmesi anlamına gelir. Anlatımın işlevleri altı maddede sıralanmaktadır. Bunlar;(a) gerçekçi işlev, (b) dramatik işlev, (c) tematik işlev, (d) lirik işlev, (e) güldürü işlevi ve (f) ilgisiz, tasarlanmamış ve olmayan işlevdir. Dramatik işlev; kişilerin çatışmalar karşısında nasıl hareket ettikleri, ilişkilerini nasıl düzenledikleri, istek ve taleplerini nasıl yapılandırdıkları ve seçimlerini nasıl yaptıkları ile ilişkilidir, izleyiciye kurmaca bir dünya sunar. Cevap E'dir.

Bir yapımı oluştururken dört farklı ses öğesi kullanmak mümkündür. Bunlar; (a) insanların, karakterlerin sesleri, diyaloglar, (b) çevre ya da ortam sesleri, (c) müzik ve (d) sessizlik olarak sıralanmaktadır. Bir yapım süreci bu dört farklı ses boyutunun art arda dizilmesi sonucunda oluşur. Tıpkı görüntü gibi ses boyutunun da oluşturduğu bir ritim vardır. Bir yapımda birbirini sıralayan farklı ses kaynakları, belirli bir ritim oluşturur ve görsel ritimle birleşerek yapımın ana ritminin oluşmasına katkı sağlar. Bir yapımı oluştururken dört farklı ses öğesi kullanmak mümkündür. Bunlar; (a) insanların, karakterlerin sesleri, diyaloglar, (b) çevre ya da ortam sesleri, (c) müzik ve (d) sessizlik olarak sıralanmaktadır. Bir yapım süreci bu dört farklı ses boyutunun art arda dizilmesi sonucunda oluşur. Tıpkı görüntü gibi ses boyutunun da oluşturduğu bir ritim vardır. Bir yapımda birbirini sıralayan farklı ses kaynakları, belirli bir ritim oluşturur ve görsel ritimle birleşerek yapımın ana ritminin oluşmasına katkı sağlar.  Cevap C'dir.