RADYO VE TELEVİZYON PROGRAMCILIĞININ TEMEL KAVRAMLARI

Bir olayın hangi durumlarda haber değeri kazanacağını gösteren unsurlar şunlardır: Olay dinleyiciye yakın olduğunda, zamanında aktarıldığında, önemi açısından etkili olduğunda ve anlaşmazlık yarattığında. Olayın karmaşık olması bu unsurlar arasında değildir. Doğru cevap C'dir.

Konuşma eylemini bir takım ışık ve ses dalgalarından oluşan süreç biçiminde gören fiziki etmendir. Doğru cevap D'dir.

Ulusal, bölgesel, yerel ve uluslararası olmak üzere radyo istasyonları dörde ayrılmaktadır. Mahalli radyo istasyonu olmadığı için doğru cevap A'dır.

Radyo programcısı, radyo istasyonunun en temel kişisidir. Programcı radyonun dinleyici ile arasındaki en önemli bağdır. Hatta programcı radyonun kalbidir de denebilir. Programın yapımından doğrudan sorumlu kişi programcıdır. Programın tüm sorumluluğu programcıdadır. Programın sadece teknik işlerinden sorumlu değildir, doğru cevap C'dir.

Programcı iyi eğitim görmüş, yaratıcı, kültürlü, araştırmacı, gözlemci, nesnel, yansız, grup çalışmasına yatkın, çalışma disiplini olan, ana dilini iyi kullanan, yayın kurumunun ilkelerini ve yasaları bilen, esnek ve yarışmacı bir kişiliğe sahip olmalıdır.  Doğru cevap D'dir.

Sokak röportajı; bir olayla ilgili kamuoyunun düşüncelerini yansıtmak için yapılan röportajlardır. Doğru cevap C'dir.

Konuyu açmaya yönelik hazırlık soruları ile başlamak, röportaja iyi hazırlanarak bilgiye dayanan sorular sormak, tüm dikkati söyleşiye vermek ve yoğunlaşmak yapılması gerekenlerdendir. Doğru cevap E'dir.

Öncüllerin hepsi röportaj öncesi yapılması gerekenler arasındadır. Doğru cevap C'dir.

Röportaj sırasında yapılmaması gerekenler ise şunlardır: Konuyu tek boyuta indirgemek, röportajı önceden hazırlanmış sorularla sınırlandırmak, bir seferde birden fazla soru sormak, soruları konuğa önceden vermek, “anladım, tamam, evet” gibi onay sözcükleri kullanmak, konuşmayı yönlendirmek, kapalı uçlu sorular sormak, konuğun güvenini sarsmak, yöneltilen sorunun cevabını kendiniz vermek, herkes tarafından bilineni sormak. Bu nedenle cevap A'dır.

Teknik olarak ise radyoda röportajlar stüdyo içi ve stüdyo dışı olmak üzere iki farklı şekilde yapılabilir. Röportajlar stüdyo dışında sokak röportajı ve mekân röportajı olmak üzere ikiye ayrılır. Telefonla yapılan röportajlar ise stüdyo içi röportajlarının içerisinde değerlendirilebilir. Stüdyo röportajları haber öyküsünün aktörüyle ya da uzmanlarla yapılır. Sokak röportajı ise halkın bir konu hakkındaki düşüncelerini öğrenebilmek amacıyla sokakta farklı bireylerle yapılır. Doğru cevap A'dır.

Fransızca bir sözcük olan röportaj, gazetecinin, bilgi kaynağı olarak nitelendirilen bir konuşmacı ile yaptığı görüşmedir. Röportaj amaçlarına göre beşe ayrılır. Açıklayıcı röportaj, portre röportaj, tanık röportaj, sokak röportajları ve açıklama röportaj. Ancak telefon röportajı ise röportajının amacına göre değil teknik olarak sınıflandırmaları arasında yer alır. Doğru cevap E'dir.

İyi bir program yapımcısında bulunması gereken özellikleri şöyle sıralanabilir: Programcı iyi eğitim görmüş, yaratıcı, kültürlü, araştırmacı, gözlemci, nesnel, yansız, grup çalışmasına yatkın, çalışma disiplini olan, ana dilini iyi kullanan, yayın kurumunun ilkelerini ve yasaları bilen, esnek ve yarışmacı bir kişiliğe sahip olmalıdır.

Radyo programcısı, radyo istasyonunun en temel kişisidir. Programcı radyonun dinleyici ile arasındaki en önemli bağdır. Radyo istasyonunu, dinleyici, sevdiği programcıyı dinlemek için takip eder. Hatta çoğu zaman radyo programcısı ile birlikte dinleyicilerin bir kısmı radyo istasyonunu da değiştirir. Bu nedenle programcı radyonun kalbidir de denebilir. Programcının, ses teknisyeninin, müzik direktörünün, spikerin ve haber muhabirlerinin bir arada çalışması ile radyo programları dinleyici ile buluşur. Ancak programın yapımından doğrudan sorumlu kişi programcıdır. Programın tüm sorumluluğu programcıdadır. Program yapımında bu denli sorumluluğu olan kişinin bunları yapabilmesi için bir takım özelliklere sahip olması gerekir. Batı radyoculuğunda kişilerin eğitimle radyocu olamayacağı ancak doğuştan gelen özellikleri geliştirerek radyocu olunacağı ileri sürülmektedir. Ancak hem eğitim hem de geliştirilen bireysel özelliklerin hepsinin bir arada olması ile radyo programcısı olmak olasıdır.

Radyo yayınları uzman bir kadro ve başarılı bir ekip çalışmasını gerektirir. Bunun Yayın Müdürü, Program Müdürü, Satış Müdürü, Teknik Birim, Yayın Yönetim Şefi, Muhasebe Birimi, Program Yapımcıları, Haber Elemanları, Sunucular/Spikerler, DJ’ler, Haber Elemanları/Muhabirler gibi geniş bir kadroya ihtiyaç duyulur. Radyo sunumları açısından bakıldığında sunuculukta da uzmanlaşma gerçekleşmiştir: Haber sunuculuğu, canlı yayın sunuculuğu, spor haberleri sunuculuğu gibi. Oysa özel radyolarla birlikte radyo sunucuları artık haberi hem yazmakta hem de sunmaktadırlar. Radyoda haberciliği bilen, haberi yazan ve sunan kişilere editör spiker denir. DJ’ler dışında bugün en yaygın olan programcıların kendi programlarını sunmalarıdır. Özel radyoların yayıncılık anlayışları ile birlikte bugün radyo programcıları aynı zamanda programlarını kendileri sunmaktadır. Bu nedenle radyo programcısı aynı zamanda iyi bir sunucu olmalıdır.

Sosyal bir varlık olarak insanoğlu gündelik yaşamında çevresiyle iletişim kurabilmek için konuşmak zorundadır. Konuşma, insanın karşısındaki kişi ya da kişileri etkilemek amacıyla ses kaslarının hareketliliğinden doğan, ses-ışık dalgalarının oluşturduğu psiko-fizyolojik bir süreçtir. Bu tanımdan hareketle konuşma eyleminin dört ayrı bilimsel sürecinin olduğu söylenebilir. Bunlardan ilki konuşma eylemini bir takım ışık ve ses dalgalarından oluşan süreç biçiminde gören fiziki etmen; ikincisi konuşmayı organizmanın çiğneme, yutma, soluk alıp verme, koklama, ciğerlere yabancı cisimlerin girmesini önleme gibi asal işlevlerinin yanında tali bir eylem olarak değerlendiren fizyolojik etmendir. Üçüncüsü konuşmayı, uyarma ve uyaranlara karşılık verilen tepkiler biçiminde algılayan psikolojik etmen, dördüncüsü ise kavramı toplumsal hayatın ürünü diye yorumlayan sosyolojik etmendir.

Sosyal bir varlık olarak insanoğlu gündelik yaşamında çevresiyle iletişim kurabilmek için konuşmak zorundadır. Konuşma, insanın karşısındaki kişi ya da kişileri etkilemek amacıyla ses kaslarının hareketliliğinden doğan, ses-ışık dalgalarının oluşturduğu psiko-fizyolojik bir süreçtir. Bu tanımdan hareketle konuşma eyleminin dört ayrı bilimsel sürecinin olduğu söylenebilir. Bunlardan ilki konuşma eylemini bir takım ışık ve ses dalgalarından oluşan süreç biçiminde gören fiziki etmen; ikincisi konuşmayı organizmanın çiğneme, yutma, soluk alıp verme, koklama, ciğerlere yabancı cisimlerin girmesini önleme gibi asal işlevlerinin yanında tali bir eylem olarak değerlendiren fizyolojik etmendir. Üçüncüsü konuşmayı, uyarma ve uyaranlara karşılık verilen tepkiler biçiminde algılayan psikolojik etmen, dördüncüsü ise kavramı toplumsal hayatın ürünü diye yorumlayan sosyolojik etmendir.

İyi bir program yapımcısında bulunması gereken özellikleri şöyle sıralanabilir: Programcı iyi eğitim görmüş, yaratıcı, kültürlü, araştırmacı, gözlemci, nesnel, yansız, grup çalışmasına yatkın, çalışma disiplini olan, ana dilini iyi kullanan, yayın kurumunun ilkelerini ve yasaları bilen, esnek ve yarışmacı bir kişiliğe sahip olmalıdır.

Spikerlik/Sunuculuk ve oyunculuk gibi meslekler konuşma becerisinin en üst düzeyde kullanımını gerektirir. İyi bir sunucunun özelliklerini şu şekilde sıralamak mümkündür:

En kısa tanımı ile haber “yeni, ilginç ve doğru” olandır. Bir olayın hangi durumlarda haber değeri kazanacağını gösteren unsurlar şunlardır:

Haber sunumu için gereken mesleki özellikler şunlardır: