RADYO VE TELEVİZYON PROGRAMCILIĞININ TEMEL KAVRAMLARI

Radyo dalgaları, ses dalgaları ile aynıdır. Belli frekanslar, belli dalga boylarıyla ifade edilmektedir. Frekans büyüdükçe dalga boyu küçülmektedir. • Uzun dalga, düşük frekanslıdır.

• Orta dalga, orta frekanslıdır.

• Kısa dalga, yüksek frekanslıdır.

• FM, çok yüksek frekanslıdır.

Bu bilgiler doğrultusunda verilen önermelerden doğru olan II ve III’tür.

Radyo programcısı olmak için dikkat, araştırıcı olmak, yaratıcılık, öz güven, disiplin, esneklik, gözlem ve espri yeteneği gibi doğuştan gelen ve sonrasında da geliştirilebilen özelliklere sahip olmak gereklidir. İyi bir program yapımcısında bulunması gereken özellikleri şöyle sıralanabilir: Programcı iyi eğitim görmüş, yaratıcı, kültürlü, araştırmacı, gözlemci, nesnel, yansız, grup çalışmasına yatkın, çalışma disiplini olan, ana dilini iyi kullanan, yayın kurumunun ilkelerini ve yasaları bilen, esnek ve yarışmacı bir kişiliğe sahip olmalıdır. Yabancı dil bilmek veya bilgisayar konusunda etkili bir kullanıcı olmak radyo programcısında olması gereken temel özelliklerden değildir.

Programcı, yeterli kültürel birikime sahip olmalıdır. Programcı dünya ve toplum hakkında bilgi sahibi olmalı, kendini sürekli geliştirmeli, güncel sorunları öğrenmelidir. Siyaset bilimi, sosyoloji, felsefe ve sanatın farklı dalları hakkında bilgi birikimine sahip olmalıdır. Programcı sosyal bilim alanında eğitim almamış olabilir. Ancak programcılık sorumluluğunu üstlendikten sonra, başarılı programlar üretebilmek için kendisindeki bu eksiklikleri gidermeli; sürekli bilgisini yenilemelidir. Soruda verilen bilgiler kültürlülük özelliğiyle ilgilidir.

Radyo sunumları açısından bakıldığında sunuculukta da uzmanlaşma gerçekleşmiştir: Haber sunuculuğu, canlı yayın sunuculuğu, spor haberleri sunuculuğu gibi. Oysa özel radyolarla birlikte radyo sunucuları artık haberi hem yazmakta hem de sunmaktadırlar. Radyoda haberciliği bilen, haberi yazan ve sunan kişilere editör spiker denir. DJ’ler dışında bugün en yaygın olan programcıların kendi programlarını sunmalarıdır.

İyi bir sunucuda bulunması gereken bazı özellikler:
• Her sunucu için en temel özellik olan ana dilini güzel ve yetkin konuşmasıdır. • İyi bir sunucu sesini ve nefesini kontrol edebilmelidir. • Sunucu, sunduğu metnin ne anlama geldiğini bilmelidir. • İyi bir sunucu aşırıya kaçmamak şartıyla beli bir dozda kendi sesini beğenmelidir. Bu beğeni sesine ve doğal olarak dinleyiciye olumlu bir biçimde yansır.. • İyi bir sunucu aynı zamanda otoriter olmalıdır. Program türü ne olursa olsun sunucu konusunda yetkin görünmek zorundadır. Aksi halde inandırıcı olamaz. • İyi bir sunucu konuşurken basit kelimeleri seçmekten ürkmez. Basit kelimeler anlamayı kolaylaştırır. • Dolaylı anlatım yerine doğrudan, basit ve canlı anlatım seçilmelidir.

Ses organları oynak ses organları ve durgun ses organları olarak ikiye ayrılırlar. Akciğerler, ses telleri, dil, yumuşak damak, dudaklar ve küçük dil oynak; sert damak, diş eti, dişler ise durgun organlardır.

Bir olayın hangi durumlarda haber değeri kazanacağını gösteren unsurlar şunlardır: Olay dinleyiciye yakın olduğunda (Yakınlık), Olay dinleyiciye zamanında aktarıldığında (Anilik), Olay önemi açısından etkili olduğunda (Etkililik), Olay anlaşmazlık yarattığında (Anlaşmazlık). Durağanlık bir olayın haber değeri kazanacağını gösteren unsurlardan değildir.

Röportaj amaçlarına göre beşe ayrılır. Açıklayıcı röportaj, portre röportaj, tanık röportaj, sokak röportajları ve açıklama röportaj.

Röportaj Sırasında Yapılması Gerekenler: • Konuyu açmaya yönelik hazırlık soruları ile başlamalıdır.. • Tüm dikkat söyleşiye verilmelidir ve yoğunlaşmalıdır. II ve IV. Maddeler ise röportaj öncesi yapılması gerekenlerdir.

Saniyelik devirler olarak ölçülen frekanslara da Hertz (Hz) denir. Radyo dalgaları, ses dalgaları ile aynıdır. Belli frekanslar, belli dalga boylarıyla ifade edilmektedir. Frekans büyüdükçe dalga boyu küçülmektedir. Uzun dalga, düşük frekanslıdır. 
Orta dalga, orta frekanslıdır. Kısa dalga, yüksek frekanslıdır. FM, çok yüksek frekanslıdır. 
Radyoların üzerinde FM kısaltması ile görülen harflerin açılımı Frekans Modülasyondur. AM kısaltması ise Amplitüd Modülasyondur. Uzun dalga, Orta dalga ve Kısa dalga boyları 15-2000 metre arasındaki dalga boylarından yapılır ve bu yayınlar AM yayınlarıdır. Doğru cevap D'dir.

Radyo yayınlarının kapsadığı coğrafi alan, radyonun türünü belirler. Ulusal, bölgesel, yerel ve uluslararası olmak üzere radyo istasyonları dörde ayrılmaktadır. Uluslararası Radyo İstasyonları: Bunlar başka ülkelere yayın yapan ve hükümet destekli radyolardır. İngiltere’nin “BBC Dünya Servisi” ya da “Türkiye’nin Sesi” radyosu uluslararası radyo istasyonuna örnek verilebilir. 
Ulusal Radyo İstasyonları: Ülkenin tamamında dinlenebilen radyolardır. 
Bölge Radyoları: 200-600 kw arasında değişen güçteki radyolara denir. Diyarbakır ve Antalya radyoları gibi bölge radyolarıdır. 
Yerel Radyolar: Sınırları ulusal ve bölgesel radyolara göre daha az olan, şehirlere ve kasabalara yayın yapan radyolardır. Doğru cevap C'dir.

Radyo programcısı, radyo istasyonunun en temel kişisidir. Programcı radyonun dinleyici ile arasındaki en önemli bağdır. Radyo istasyonunu, dinleyici, sevdiği programcıyı dinlemek için takip eder. Hatta çoğu zaman radyo programcısı ile birlikte dinleyicilerin bir kısmı radyo istasyonunu da değiştirir. Bu nedenle programcı radyonun kalbidir de denebilir. Programcının, ses teknisyeninin, müzik direktörünün, spikerin ve haber muhabirlerinin bir arada çalışması ile radyo programları dinleyici ile buluşur. Ancak programın yapımından doğrudan sorumlu kişi programcıdır. Programın tüm sorumluluğu programcıdadır. Doğru cevap E'dir.

İyi bir program yapımcısında bulunması gereken özellikleri şöyle sıralanabilir: Programcı iyi eğitim görmüş, yaratıcı, kültürlü, araştırmacı, gözlemci, nesnel, yansız, grup çalışmasına yatkın, çalışma disiplini olan, ana dilini iyi kullanan, yayın kurumunun ilkelerini ve yasaları bilen, esnek ve yarışmacı bir kişiliğe sahip olmalıdır. Doğru cevap A'dır.

Radyo sunumları açısından bakıldığında sunuculukta da uzmanlaşma gerçekleşmiştir: Haber sunuculuğu, canlı yayın sunuculuğu, spor haberleri sunuculuğu gibi. Oysa özel radyolarla birlikte radyo sunucuları artık haberi hem yazmakta hem de sunmaktadırlar. Radyoda haberciliği bilen, haberi yazan ve sunan kişilere editör spiker denir. Doğru cevap C'dir.

Konuşma, insanın karşısındaki kişi ya da kişileri etkilemek amacıyla ses kaslarının hareketliliğinden doğan, ses-ışık dalgalarının oluşturduğu psiko-fizyolojik bir süreçtir. Bu tanımdan hareketle konuşma eyleminin dört ayrı bilimsel sürecinin olduğu söylenebilir. Bunlardan ilki konuşma eylemini bir takım ışık ve ses dalgalarından oluşan süreç biçiminde gören fiziki etmen; ikincisi konuşmayı organizmanın çiğneme, yutma, soluk alıp verme, koklama, ciğerlere yabancı cisimlerin girmesini önleme gibi asal işlevlerinin yanında tali bir eylem olarak değerlendiren fizyolojik etmendir. Üçüncüsü konuşmayı, uyarma ve uyaranlara karşılık verilen tepkiler biçiminde algılayan psikolojik etmen, dördüncüsü ise kavramı toplumsal hayatın ürünü diye yorumlayan sosyolojik etmendir. Doğru cevap D'dir.

Bir olayın hangi durumlarda haber değeri kazanacağını gösteren unsurlar şunlardır: Olay dinleyiciye yakın olduğunda (Yakınlık), Olay dinleyiciye zamanında aktarıldığında (Anilik), Olay önemi açısından etkili olduğunda (Etkililik), 
Olay anlaşmazlık yarattığında (Anlaşmazlık): Toplum içinde farklı görüşlerden, farklı inançlardan, farklı kültürlerden insanları barındırır. Bu farklı özellikleri taşıyan gruplar her zaman uyum içinde değildir. Farklılıklar çatışmalara neden olabilir. Ortaya çıkan her çatışma doğrudan ya da dolaylı, toplumu ilgilendirir.

Röportaj amaçlarına göre beşe ayrılır. Açıklayıcı röportaj, portre röportaj, tanık röportaj, sokak röportajları ve açıklama röportaj. 
Açıklayıcı röportaj; görüşülen kişiden uzmanı olduğu konu hakkında bilgi almak için yapılan röportajlardır. 
Portre röportajı; görüşülen kişiyi daha iyi tanımayı amaçlayan röportajlardır. 
Tanık röportajı; bir olayın tanığı ile yapılan röportajlardır. 
Sokak röportajı; bir olayla ilgili kamuoyunun düşüncelerini yansıtmak için yapılan röportajlardır. 
Açıklama röportajı; bir kişi ile gündemde olan bir olay ya da katıldığı bir toplantıyla ilgili yorumlarını ve fikirlerini almak için yapılan röportajlardır. Doğru cevap E'dir.

Teknoloji sayesinde radyo için yapılan röportajlar sadece stüdyoda yapılmak zorunda değildir. Çok gelişmiş ses kayıt cihazları ve kurgu programları stüdyo dışında da yapılan röportajları yayının kalitesini bozmadan yapılmasına olanak sağlamaktadır. Konukların stüdyoya gelemedikleri durumlarda bu yönteme başvurulur. Kimi zaman konuğun kendi doğal ortamından seslerin de konuyu canlandırması ve renkli kılması düşünüldüğünde kişiler ile kendi ortamlarında röportajlar yapmak daha da anlamlı olmaktadır. Bu gibi durumlarda yapılan röportajlara mekân röportajları denir. Günümüz radyoculuğunda da sık sık kullanılmaktadır. Doğru cevap D'dir.

Röportaj Sırasında Yapılması Gerekenler; Hazırlanarak gelmelisiniz. Konuyu ve konuğu araştırmalısınız. Geçici bir soru listesi hazırlamalısınız. Dinleyici kitlesini tanımalısınız. Konuğun tepkilerini değerlendirmelisiniz. Sıcak ve samimi olmalısınız. Giriş anonsunu, çıkış anonsunu ve ilk soruyu belirlemelisiniz. Açık uçlu sorular sormalısınız. Konuğun sözünü kesmek için izin istemelisiniz.Röportajın kontrolünü sağlamalısınız. Tarafsız olmalısınız. Yasal sınırları bilmelisiniz. Etik kurallara uymalısınız. Konuşmacıya konuyla ilgili temel kavramları açıklatmalısınız. 
Bir seferde birden fazla soru sormak, kişisel fikrinizi söylemek ve konuşmayı yönlendirmek röportaj sırasında yapılmaması gerekenlerdendir. Doğru cevap C'dir.

Sesin, havadaki titreşimlerden oluştuğu ve bir saniyede meydana gelen titreşimlerin sesin frekansını gösterir. Saniyelik devirler olarak ölçülen frekanslara da Hertz (Hz) denir. Radyo dalgaları, ses dalgaları ile aynıdır. Belli frekanslar, belli dalga boylarıyla ifade edilmektedir. Frekans büyüdükçe dalga boyu küçülmektedir. Uzun dalga, düşük frekanslıdır.Orta dalga, orta frekanslıdır. Kısa dalga, yüksek frekanslıdır. FM, çok yüksek frekanslıdır.Radyoların üzerinde FM kısaltması ile görülen harflerin açılımı Frekans Modülasyondur. AM kısaltması ise Amplitüd Modülasyondur. Uzun dalga, Orta dalga ve Kısa dalga boyları 15-2000 metre arasındaki dalga boylarından yapılır ve bu yayınlar AM yayınlarıdır.