RADYO VE TELEVİZYON PROGRAMCILIĞININ TEMEL KAVRAMLARI

İyi bir radyo program yapımcısında bulunması gereken özellikleri şöyle sıralanabilir: Programcı iyi eğitim görmüş, yaratıcı, kültürlü, araştırmacı, gözlemci, nesnel, yansız, grup çalışmasına yatkın, çalışma disiplini olan, ana dilini iyi kullanan, yayın kurumunun ilkelerini ve yasaları bilen, esnek ve yarışmacı bir kişiliğe sahip olmalıdır. Programcı, programında nesnel (objektif) ve yansız olmalıdır. Programında kendi görüşünü tek yanlı olarak göstermemelidir. Olayları nesnel ölçüler içinde, gerçekçi olarak yansıtmalıdır. Programcı olaylara yaklaşırken karşıt görüşlere de yer vermeli ve asla taraf olmamalıdır. Bu nedenle de programcı konunun farklı boyutlarını göz önüne sermeli ya da farklılıkları uzmanlara değerlendirmelidir. Soruda verilen açıklamalar doğrultusunda, programcının nesnel ve tarafsız olmadığı açıktır. Doğru cevap E seçeneğidir.

En kısa tanımı ile haber “yeni, ilginç ve doğru” olandır. Bir olayın hangi durumlarda haber değeri kazanacağını gösteren unsurlar şunlardır: Olay dinleyiciye yakın olduğunda (Yakınlık) Olay dinleyiciye zamanında aktarıldığında (Anilik) Olay, önemi açısından etkili olduğunda (Etkililik) Olay, anlaşmazlık yarattığında (Anlaşmazlık) Bu nedenle doğru cevap C seçeneğidir.

I.Haberci açısından radyo haberi yapmak, gazete haberi yapmaya oranla daha kolaydır. Çünkü istenildiği taktirde muhabir olay yerinden anında cep telefonu ile bile yayına bağlanıp olanları aktarabilir. Bunun için ayrı bir teknolojiye ya da zamana ihtiyaç duyulmaz. II. Radyo haberini dinlerken, gazete okumanın aksine başka bir işle rahatlıkla uğraşılabilir. III. Kuşkusuz ki radyo haberini takip etmek için okuma yazma bilmek gerekmemesi en önemli farklardan biridir. IV. Teknolojisi gereği, basılı yayın organları bir gün öncesinden basılmak ve dağıtılmak zorundadır ancak radyo anın haberini verebilir. V. Radyo haberi, gazete haberine göre daha geniş kesimlere ulaşabilir, özellikle ulusal yayın yapan istasyonlar, ulusun büyük bölümüne ulaşma şansına sahip olabilirken, gazete haberinin ulaşma oranı tirajıyla sınırlıdır. Doğru cevap D seçeneğidir.

Sunucu serinkanlı olmalıdır. Canlı yayın sırasında gelen bir haberi dinleyicide telaş ve heyecan uyandırmadan vermelidir. Sunucu hata yapar, dili sürçer veya haberi eksik okursa cümleyi baştan alıp tekrar etmelidir. Bunu yaparken dinleyiciden kısaca “affedersiniz” diyerek özür dilemelidir. Dolayısıyla II ve IV. İfadeler, haber sunumu açısından yanlış ifadeler olup, I, III ve V. İfadeler doğrudur. Cevap C seçeneğidir.

Bir olayla ya da gelişmeyle ilgili kamuoyunun düşüncelerini yansıtmak için, halktan kişilerle yapılan röportajlar sokak röportajı olarak adlandırılır. Doğru cevap E seçeneğidir.

Röportaj amaçlarına göre beşe ayrılır. Açıklayıcı röportaj, portre röportaj, tanık röportaj, sokak röportajları ve açıklama röportaj. Açıklayıcı röportaj; görüşülen kişiden uzmanı olduğu konu hakkında bilgi almak için yapılan röportajlardır. Portre röportajı; görüşülen kişiyi daha iyi tanımayı amaçlayan röportajlardır. Tanık röportajı; bir olayın tanığı ile yapılan röportajlardır. Sokak röportajı; bir olayla ilgili kamuoyunun düşüncelerini yansıtmak için yapılan röportajlardır. Açıklama röportajı; bir kişi ile gündemde olan bir olay ya da katıldığı bir toplantıyla ilgili yorumlarını ve fikirlerini almak için yapılan röportajlardır.

Röportaj Sırasında Yapılması ve Yapılmaması Gerekenler : Hazırlanarak gelmelisiniz. • Konuyu ve konuğu araştırmalısınız. • Geçici bir soru listesi hazırlamalısınız. • Dinleyici kitlesini tanımalısınız. • Konuğun tepkilerini değerlendirmelisiniz. • Sıcak ve samimi olmalısınız. • Giriş anonsunu, çıkış anonsunu ve ilk soruyu belirlemelisiniz. • Açık uçlu sorular sormalısınız. • Konuğun sözünü kesmek için izin istemelisiniz. • Röportajın kontrolünü sağlamalısınız. • Tarafsız olmalısınız. • Yasal sınırları bilmelisiniz. • Etik kurallara uymalısınız. • Konuşmacıya konuyla ilgili temel kavramları açıklatmalısın. Konuyu tek boyuta indirgememelisiniz. • Röportajı önceden hazırlanmış sorularla sınırlandırmamalısınız. • Bir seferde birden fazla soru sormamalısınız • Kısa süreli sessizliklere müdahale etmemelisiniz. • Kişisel fikrinizi söylememelisiniz. • Soruları konuğa önceden vermemelisiniz. • “anladım, tamam, evet” gibi onay sözcükleri kullanmamalısınız. • Konuşmayı yönlendirmemelisiniz. • Kapalı uçlu sorular sormamalısınız. • Konuğun size olan güvenini sarsmamalısınız. • Sorduğunuz sorunun cevabını vermemelisiniz. • Herkes tarafından bilineni sormamalısınız. • Röportajı zamanımız doldu ve benzeri ifadelerle bitirmemelisiniz.

Röportaj amaçlarına göre beşe ayrılır. Açıklayıcı röportaj, portre röportaj, tanık röportaj, sokak röportajları ve açıklama röportaj. Açıklayıcı röportaj; görüşülen kişiden uzmanı olduğu konu hakkında bilgi almak için yapılan röportajlardır. Portre röportajı; görüşülen kişiyi daha iyi tanımayı amaçlayan röportajlardır. Tanık röportajı; bir olayın tanığı ile yapılan röportajlardır. Sokak röportajı; bir olayla ilgili kamuoyunun düşüncelerini yansıtmak için yapılan röportajlardır. Açıklama röportajı; bir kişi ile gündemde olan bir olay ya da katıldığı bir toplantıyla ilgili yorumlarını ve fikirlerini almak için yapılan röportajlardır.

Konukların stüdyoya gelemedikleri durumlarda mekân röportajı yöntemine başvurulur. Kimi zaman konuğun kendi doğal ortamından seslerin de konuyu canlandırması ve renkli kılması düşünüldüğünde kişiler ile kendi ortamlarında röportajlar yapmak daha da anlamlı olmaktadır. Bu gibi durumlarda yapılan röportajlara mekân röportajları denir. Mekân röportajlarını yaparken dikkat edilmesi gereken hususlar şunlardır: • Kayıt öncesinde mikrofon ve ses kayıt cihazı kontrol edilmelidir. • Yedek piller mutlaka alınmalıdır. • Dış kayıt yaparken mikrofon rüzgârlığı takılmalıdır. • Ses düzeyleri kontrol edilmeli, konuğa ve röportajı yapan kişiye eşit uzaklıkta tutulmalıdır. • Kayıt bittikten sonra ses kaydının sorunsuz yapılıp yapılmadığı kontrol edilerek mekândan ayrılmalıdır

Radyoda haberciliği bilen, haberi yazan ve sunan kişilere editör spiker denir.

Fiziki etmen; konuşma eylemini bir takım ışık ve ses dalgalarından oluşan süreç biçiminde görür.

Olay dinleyiciye yakın olduğu, onun etkilediği zaman da haber değeri taşır. Asbest sızıntısı da bölgedeki insanların sağlığını tehdit eden bir olay olduğu için haber değeri vardır.

Portre röportajı; görüşülen kişiyi daha iyi tanımayı amaçlayan röportajlardır.

Teknoloji sayesinde radyo için yapılan röportajlar sadece stüdyoda yapılmak zorunda değildir. Çok gelişmiş ses kayıt cihazları ve kurgu programları stüdyo dışında da yapılan röportajları yayının kalitesini bozmadan yapılmasına olanak sağlamaktadır. Konukların stüdyoya gelemedikleri durumlarda bu yönteme başvurulur. Kimi zaman konuğun kendi doğal ortamından seslerin de konuyu canlandırması ve renkli kılması düşünüldüğünde kişiler ile kendi ortamlarında röportajlar yapmak daha da anlamlı olmaktadır. Bu gibi durumlarda yapılan röportajlara mekân röportajları denir