RADYO VE TELEVİZYON PROGRAMCILIĞININ TEMEL KAVRAMLARI

Programın konusu; programın ele aldığı, işlediği alan ve konudur. Bir şairin eserleri ya da bir elektrik süpürgesinin mekanizması televizyon programı konusu olabilir. Programın başarısını konuyu anlatma biçimi belirler. Konunun nasıl anlatılacağı, hedef kitlenin özelliklerine, programın gerekçesine ve amacına, programın süresine, bütçeye, televizyonun görsel olanaklarına bağlıdır.

Programın amacı; programla elde edilmek istenen sonuçtur. Bir televizyon programı izleyiciye bilgi verebilir. Bir konuya ya da soruna ilişkin tutumunu hatta davranışlarını değiştirebilir. Bir program yalnızca bilgi vermek amacıyla da yapılabilir. Programcı, konunun, izleyicinin özelliklerine, ele aldığı meselenin önemine ya da konunun insan ve toplum hayatını etkilemesi açısından olası sonuçlarına göre bir tasarım yapar ve amacını belirler.

Televizyon yayınları içinde birbirinden farklı konuda ve amaçla hazırlanmış çeşitli türde programlar vardır. Her bir program farklı bir tasarım çalışması gerektirir. Ancak, spor karşılaşmaları, haber bültenleri, konser gibi canlı yayınların dışındaki bilgi verme, eğitme amacıyla hazırlanan programların genel tasarım ilkelerinden ve yöntemlerinden söz edilebilir. Bu tür programlar genel bir ifadeyle kurmaca olmayan televizyon programları olarak adlandırılır. Dizi filmler, durum komedileri dışında kalan programlar kurmaca olmayan programlardır.

Kurmaca olmayan televizyon programlarının tasarımı üç aşamadan oluşur. Bunlar;

Ana fikir, programın sonunda ortaya çıkan ve konuyla ilgili temel düşünce ya da sözdür. Bu, programcının izleyiciye söylemek istediği temel söz olarak da tanımlanabilir. Bütün ana ve alt başlıklar bu fikre ulaşmak, açıklamak ve iletmek için programa konur.

Tasarım aşamasında araştırma ve taslak hazırlama aşamaları programcının eline pek çok veri sunmuştur. Bu verilerin televizyon diline uygun biçimde bir program haline getirilmesi gerekir. Bu aşamada program için gereken görsel malzeme belirlenir. Nerelerde, kimlerle çekim yapılacağına, kaydedilecek röportajlara ve belgelere karar verilir. Ana ve alt başlıklar halinde sıralanmış düşüncelerin programda hangi sırayla yer alacağı ve bunları aktarmak için hangi görsel malzemeden yararlanılacağı tasarlanır.

Belirli bir konuyu öğretmek ya da bir konuda tutum ve davranış değişikliği yaratmak için yapılan eğitim programlarının genellikle sıkıcı ve çok az kişinin izlediği programlar olduğu düşünülür.

Televizyon programının gerekçesi, o programı yapma nedenidir. Konunun önemi, önceliği, yaygınlığı, gözden kaçan sorunları ortaya çıkarma gereği gibi pek çok neden programın gerekçesi olabilir.

Bütçe, program için yapılacak harcamaları kapsar. Bunlar, araştırma için yapılacak harcamalar, teknik donanım, ekip, kostüm, dekor, ulaşım, konaklama, yiyecek için gereken paradır. Tasarım aşamasındaki bütçe tahmini bir bütçedir.

Günümüzde pek çok yayın kuruluşu izleyicinin ilgisini çekecek, hem eğlendiren hem de öğreten programlar biçiminde tasarlanmış programları yayınlamayı tercih etmektedir. Bu eğilim, “edutainment” denilen bir kavramın ortaya çıkmasına neden olmuştur. İngilizce education (eğitim) ve entertainment (eğlence) sözcüklerinin birleştirilmesiyle oluşturulan bu kavram eğlenceli eğitimin yaygınlaştığını ortaya koymaktadır.

Tasarım, her program için geçerli olan temel öğeleri belirlemekle başlar. Bu öğeler;

Görüldüğü üzere verilen maddelerin tamamı bu öğeler arasında bulunmaktadır. Doğru cevap E’dir.

Televizyon programının gerekçesi, o programı yapma nedenidir. Konunun önemi, önceliği, yaygınlığı, gözden kaçan sorunları ortaya çıkarma gereği gibi pek çok neden programın gerekçesi olabilir. İzleyici açısından hiçbir anlamı, önemi olmayan bir program yapmak emek ve zaman kaybıdır. Programın gerekçesini hazırlarken dikkat edilmesi gereken konulardan biri de gerekçeyi amaç ile karıştırmamaktır. Gerekçe ile amaç birbirinden farklıdır. Eğer sigara bağımlılığının zararları konusunda bir program yapılıyorsa gerekçe sigara içmenin sağlığa zararlı olması, amaç, hedef kitlenin sigarayı bırakmaya özendirilmesidir. Doğru cevap B’dir.

Bir televizyon programı ne uzunlukta olmalıdır? Bu sorunun bir tek doğru yanıtı yoktur. İzleyicinin dikkatini toplama süresi göz önünde bulundurularak 20 dakikanın ideal olduğu düşünülür. Programın süresi neyin, nasıl, kime, hangi amaçla anlatılacağına bağlı olarak değişebilir. Bunun yanında, bilgisayar, cep telefonu gibi bilgi aramak ve iletişim kurmak için kullanılan araçlar televizyon izlemeye ayrılan süreleri kısaltmıştır. Bu nedenle programların daha kısa olması yönünde bir eğilim ortaya çıkmıştır. Konuyu daha kısa zamanda, daha dikkat çekici biçimde anlatmak günümüz insanının yaşam biçimine uygun görünse de programın amacı, hedef kitlesi, konunun özellikleri ve nasıl anlatılacağı süreyi etkiler. Doğru cevap B’dir.

Araştırma yaparken yararlanılan başlıca kaynaklar; yazılı kaynaklar, konuyla ilgili kişiler, konuyla ilgili mekânlar, uzmanlardır. Doğru cevap D’dir.

Kütüphaneler, yazılı kaynaklara ulaşmak için başvurulması gereken birincil mekandır. Üniversite kütüphaneleri, milli kütüphane, kamuya ya da özel kişilere ait kurum ve kuruluşların oluşturduğu kütüphaneler başlıca kaynaklardır. Özel ve kamu kuruluşlarına ait arşivler de yazılı belgelerin bulunabileceği yerlerdir. Günümüzde, görüntü ve ses kayıtlarını biriktiren arşivler de yaygınlaşmakta, televizyon programları için önemli bir kaynak oluşturmaktadırlar. Kimi kütüphaneler ise bu tür kaynaklar için özel bölümler ayırarak kitap ve dergilerin yanı sıra işitsel, görsel kütüphane hizmeti de vermektedir. İnternette bulunabilecek metinler, elektronik kütüphaneler, yazarların köşe yazıları da araştırma için kullanılabilir. Doğru cevap A’dır.

Kategori yaklaşımı: Konu, belirli kategorilere göre sınıflandırarak anlatılır. Yaş grupları, siyasi görüş, cinsiyet, gelir düzeyi, coğrafi bölge gibi kategoriler kullanılabileceği gibi konuya ilişkin farklı görüş grupları da birer kategori olarak değerlendirilebilir. Bu yaklaşım, farklı grupların görüşlerini yansıtmak önemli olduğunda kolaylık sağlar. Doğru cevap E’dir.

Bir konuyla ilgili karşıt görüşler olması çok doğaldır. Yaygınlaşmış ve üzerinde uzlaşılmış temel bir görüş olmadığında sav-karşıt sav yaklaşımıyla konuyu anlatmak aydınlatıcı olmaktadır. Programda, konuyla ilgili savlara ve bunlara karşı ileri sürülen savlara belirli bir sıralama içinde yer verilir. Böylece, izleyicinin bu görüşleri kendi bakış çerçevesinde tartışması sağlanır. Önemli siyasi kararlarla, yasa tasarılarına ilişkin çalışmalarla, özellikle toplumun genelini ilgilendiren gelişmelerle ilgili programlarda bu tür bir yaklaşım yararlı olmaktadır. Doğru cevap C’dir.

Ana haber bülteni başta olmak üzere konusu haber olan bütün programları kapsar. Haber programlarının amacı izleyiciyi dünyada ve toplumda ortaya çıkan olaylardan, gelişmelerden, toplumu ilgilendirecek, haber değeri taşıyan her tür olaydan haberdar etmektir. Haber programlarının gerekçesi, insanların yakın ve uzak çevrelerinde olan biteni, yönetimlerin aldıkları kararları, yaşam biçimleri ve sorunlarıyla ilgili gelişmeleri bilme ihtiyacı duymalarıdır. Hedef kitle ise, aktarılacak haberleri bilme ihtiyacını duyacak, belli bir bölgede, toplumda yaşayan insan topluluklarıdır. Genel izleyici terimi, en çok haber programları için geçerli olan bir hedef kitleyi tanımlar. Doğru cevap D’dir.

Genel gözlem ve tahminler, bir çocuk programı tasarımında yanıltıcı sonuçlara neden olabilir. Programcı, mutlaka uzmanlardan yardım almalı, programın içeriği ve nasıl aktarılacağı konusunda bilimsel verilere uygun kararlar vermelidir. Pedagojik araştırmalar ve pedagoglar, çocuk programcısının vazgeçilmez başvuru kaynaklarıdır. Doğru cevap E’dir.

Belirli bir konuyu öğretmek ya da bir konuda tutum ve davranış değişikliği yaratmak için yapılan eğitim programlarının genellikle sıkıcı ve çok az kişinin izlediği programlar olduğu düşünülür. Ancak, son yıllarda eğlendirerek eğitmeye yönelik tasarlanan programlar bu düşünceyi değiştirmiştir. Doğru cevap C’dir.