RADYO VE TELEVİZYON PROGRAMCILIĞININ TEMEL KAVRAMLARI

Kökeni edebi metinlere dayanan açık metin, okuyucuyu tek bir anlamla sınırlamayan, zengin ve karmaşık okumalara olanak sağlayan bir yapıdadır.Buna karşın kapalı metin, okuyucuyu tek bir anlama odaklayan, esnekliği olmayan, farklı yorumlara kapalı bir yapıdadır. Açık metinler, televizyon anlatısına esneklik kazandırmıştır. Bu esneklik, ironiler, şakalar, çelişkiler ve abartıların aynı anda kullanımına olanak sağlamaktadır. Bu anlamda, ana haber bülteni ve canlandırma, gerçeğe ve kurmacaya dayalı metinler arasındaki ayrımın sınırlarının ortadan kalkmasına bir örnektir.

Tematik kanallar, seçilen bir tema üzerine yayın yapan kanallardır. Yalnızca müzik veya yalnızca haber yapan kanallar tematik kanallardır. Ana haber bülteni-ekonomi haberleri-spor haberleri gibi haberlere yönelik bir kanal da tematiktir.

Format uyarlaması, özgün bir televizyon program formatının farklı ülkelerde yayınlanması için programın ana yapısına sadık kalınarak, ülkelerin kültürel, yerel özellikleri dikkate alınarak yeniden düzenlenmesidir. Programların teliflerinin, belirtilen format özelliklerinin sıkı sıkıya kaleme alınması ve lisanslı bir koruma altına girmesi, bu nedenle programların uluslararası bir korumaya sokulması açısından anlam taşır.

Tür kavramının kökeni, biyoloji alanında sınıflandırmayı ifade eden taksonomi kavramında bulunabilir. Taksonomi, Yunanca taxis (düzenleme) ve nomos (yasa) kelimelerinden türeyen, “canlıların sınıflandırılması amacıyla, türlerin farklı ve kendine özgü özelliklerini, algılanabilir benzerlik ve farklılıkları kullanarak ortaya koymaya çalışan, biyoloji biliminin kullandığı bir sistemdir”.

Tür, içinden çıktığı toplumun kültürel bir ürünü olarak görülür. Bir toplumda tür olarak kabul gören bir sınıflandırma, başka bir toplumda türsel bir ayrım olarak görülmeyebilir. Bir toplumun egemen değerlerini yansıtır ve bu değerler gibi, türler de değişemez ya da itiraz edilemez değildir. Dolayısıyla zaman içinde bazı türler ortadan kalkabilmekte ya da türsel özellikleriyle ilgili olarak belirli değişikliklere uğramış bir şekilde yeniden ortaya çıkabilmektedir. Bu özelliğiyle türler, geleneklere dayanan kültürel bir öğe olarak karşımıza çıkar.

Yapım öncesi süreçte önce fikirler belirlenir ve bir konu üzerinde odaklanılır. Oluşturulan fikir önce basit sinopsis haline getirilir daha sonra ise geliştirme senaryosu olarak da tanımlanan tretmana dönüştürülür.

BBC televizyonunun 1972 yılında Ceefax adını verdiği teleteks uygulamalarına başlamasıyla birlikte televizyon yayınları sadece ses ve görüntüleri aktaran teknoloji olmaktan çıkmıştır. Yaşanan teknolojik gelişmelerle birçok televizyon kurumu karasal yayınların yanı
sıra uydu yayınlarına geçmiş, farklı kanalların bir araya toplandığı dijital platformlar kurulmuş ve belli başlı televizyon kurumları yayınlarını İnternet ortamına taşımaya başlamıştır.

Televizyon programcılığı aynı zamanda bir iletişim süreci tasarımıdır. İletişim en basit tanımı ile bir kaynağın, bir iletiyi (mesajı) alıcılara ulaştırması ve alıcıların da bu iletiyi yorumlayarak geri bildirim olarak kaynağa iletmesidir.

Yapım öncesi, bir fikrin televizyon programına dönüştürülmesi sürecinden yapılan ilk görüntü kaydına kadar gerçekleştirilen aşama olarak tanımlanır. Projenin gerçekleştirilmesi için yapılan ilk kayıt ile birlikte artık yapım aşamasına geçilmiş olur. Yapım öncesi süreçte önce fikirler belirlenir ve bir konu üzerinde odaklanılır. Oluşturulan fikir önce basit sinopsis haline getirilir daha sonra ise geliştirme senaryosu olarak da tanımlanan tretmana dönüştürülür. Bundan sonraki aşamalar ise senaryolaştırma, çekim senaryolarının hazırlanması ve son olarak da (yapım sektöründe yaygın olarak İngilizcesi kullanılan - storyboard) görselleştirme kağıtları hazırlanır.

Çekim Senaryosu: Senaryonun, görselleşmiş halidir. Çekim senaryosu çekim zamanından, dekora, mekanlara, kostümlere, kullanılacak objektiflerden, çekim ölçeklerine kadar bütün görsel detayların çekim çekim ayrıntılarını içerir.

Televizyon yayınları, ulusal, bölgesel ve yerel olmak üzere üç ana başlıkta toplanır. Ulusal yayın, bütün ülkenin yerleşik alanının %70'den az olmamak üzere gerçekleştirilen yayınlara verilen addır.

Televizyon programlarının anlatı yapısının kendi içinde oluşturduğu bütünlük, televizyon yayınının bütünü için aynı şekilde gerçekleşmeyebilir. Ardı ardına sıralanan çeşitli türlerdeki programlarla televizyonun anlatı yapısı önemli farklılıklar oluşturabilir.
Televizyonun anlatı yapısını artarda gelen farklı türler oluşturduğu için, tür kavramı bu yapıyı oluşturan temel öğelerden biri olarak görülebilir

Akış televizyon yayınlarının birbirinden farklı türdeki programlarla sistematik bir şekilde ardı ardına dizilmesinden ortaya çıkar. Televizyonda akış, kesintiler yaratarak bölümleme ve sıralama olarak tanımlanır; televizyon yayınlarında akış, kesintiye uğrayan programların ardada sıralanarak bölümlemeler oluşturmasıdır.

Seri, her hafta başlayıp biten bir öykü içeren televizyon dizileridir. Serial, televizyon için çekilmiş birkaç bölüm devam eden ve biten dizilerdir. Süren serial ise, başlayan ve bitmeyen, başı unutulan ve sonu beklenemeyen yüzlerce bölüm sürebilen (pembe diziler gibi) televizyon dizileridir.

Tren yolunun oluşturduğu bu iz, mecazi anlamda kültürel değerlerin geleneklerinin türler için belirlediği yolu ifade eder. Türlerin dönüşümü de bu şekilde belirli bir hareket alanı içinde doğrusal bir yol izler. Gerçekleşen dönüşümün, tahmin edilebileceği gibi doğrultusundan çıkma olasılığı yok gibidir. Dolayısıyla türler “gelişme, tepki toplama, bilinçlenme ve kendini imha süreçlerini yaşar.