RADYO VE TELEVİZYON PROGRAMCILIĞININ TEMEL KAVRAMLARI

Yapım öncesi, bir fikrin televizyon programına dönüştürülmesi sürecinden yapılan ilk görüntü kaydına kadar gerçekleştirilen aşama olarak tanımlanır.

Televizyon yayınları havasal yayın, uydu yayınları ve kablolu yayınlar olarak farklı teknolojiler ile gerçekleştirilebilmektedir. Karasal yayın, ses ve görüntünün elektromanyetik sinyallere dönüştürülerek belirli frekanslardan yine elektromanyetik dalgalar aracılığı ile alıcılara iletildiği yayındır. 2000’li yıllara kadar hatta 90’lı yılların ortalarına kadar Türkiye’de gerçekleştirilen yayınların tamamı karasal yayınlardır ve halk arasında “anten yayını” olarak da tanımlanır. Tanıma göre doğru yanıt "B" seçeneğidir.

Anlatı yapısı “belli zaman ve mekânda geçen, neden-sonuç ilişkisine dayanan olaylar zinciri” olarak tanımlanır. Dolayısıyla anlatım zaman ve mekandan bağımsız olamaz. Soruda yer 4. ifade dışındaki ifadeler, anlatı yapısının özellikleridir. Doğru yanıt, "1,2,3,5" yani "C" şıkkıdır.

Televizyon metinleri masal, roman ve film gibi anlatısal (narrative) metinlerdir. Bununla birlikte televizyon anlatısı farklı bir anlatıdır. Bir kitle iletişim aracı olarak televizyonun anlatı yapısı kurmacaya ve gerçeğe dayalı metinler olarak iki farklı şekilde değerlendirilebilir. Kurmaca metinler düşsel öykülerle eşitlenirken, kurmaca olmayan metinler doğrudan ‘gerçeğin’ ta kendisi ile eşitlenmesi” olarak açıklanır. Haber, belgesel gibi gerçeğe dayalı türler, kurmaca olmayan ve gerçek olarak kabul gören metinlere; melodram dizileri, durum komedileri vb. ise kurmaca metinlere örnek verilebilir. Bu açıklama doğrultunda dizi filmler, kurmaca anlatı yapısına sahiptir ve doğru yanıt "B" seçeneğidir.

Yapıma kadar olan süreç, yapım öncesi diye adlandırılır ve bu süreç televizyon programı için fikrin belirlenmesiyle başlar. Fikir belirlenip konuya odaklandıktan sonra fikir önce basit, kısa öykü olan sinopsis haline getirilir daha sonra ise geliştirme senaryosu olarak da tanımlanan tretmana dönüştürülür. Bundan sonraki aşamalar ise senaryolaştırma ve çekim senaryolarının hazırlanmasıdır. Son olarak da storyboard, Türkçe adıyla görselleştirme kağıtları hazırlanır. Bu sıralama "B" seçeneğinde verilmiştir.

Televizyon programcılığında format kavramı; bir programın yapısı, biçimi, yapım stili, tarzı gibi programın kendine özgü yapısı için kullanılır. Programın süresi, bir format özelliği değildir. Doğru yanıt "D" seçeneğidir.

Akış televizyon yayınlarının birbirinden farklı türdeki programlarla sistematik bir şekilde ardı ardına dizilmesinden ortaya çıkar. Akış, programların sadece ardı ardına getirilmesi değil, aksine bizzat televizyona ait planlı bir yapıdır. Bu planlamada göz önüne alınması gereken pek çok unsurdan söz edilebilir. Akıştaki sıralanış ülkelere, televizyon şirketlerine ve hatta bu şirketlerin farklı kanallarına göre çeşitlilik gösterebilir.Sorudaki ifadeler üzerinden baktığımızda, izleyici kitlesinin izleme alışkanlıkları, her yayın kuruluşu için önemlidir, çünkü amaç izleyiciye ulaşmaktır. Bu nedenle izleyicilerin yaşam pratikleri, yani çalışma saatleri, evde geçirdikleri zamanı kullanış biçimleri gibi pratikler de akış planlaması için önem taşır. Televizyon kuruluşları, genel bir amaç ya da tema etrafında bir akış örüntüsü kurar. Tekil ve bağımsız programları incelemektense, televizyonda asıl incelenmesi gereken şey, günlük programcılığın bütünlüklü akışıdır. Dolayısıyla soruda verilen 1,2 ve 4. maddeler doğrudur. Televizyon kuruluşunun ekonomik yapısı, akışı belirleyen belki dolaylı bir etken olabilir ama temel çıkış noktalarından biri değildir. Doğru yanıt "A" seçeneğidir.

Karasal yayın, ses ve görüntünün elektromanyetik sinyallere dönüştürülerek belirli frekanslardan yine elektromanyetik dalgalar aracılığı ile alıcılara iletildiği yayındır.

Tür ve format kavramları karıştırılabilir kavramlar olarak görülebilir. Tür kavramı yerine format, format yerine de tür kavramalarının kullanılması da olası bir durumdur. Oysa her ne kadar iki kavramın da kökeninde ayrımlama işlevi yatsa da format ve tür birbirlerinden farklı kavramlardır. Tür kavramının da endüstriyel bir yönü bulunur, fakat format kavramı söz konusu olduğunda endüstriyel olmasının yanında, kopya edilebilir bir durumun varlığından söz edilir ki bu noktada tür ve format birbirinden ayrılır. bu nedenle "Televizyon programlarında format kavramının karşılığı, sinemada tür kavramıdır." ifadesi yanlış bir ifadedir, doğru yanıt "C" seçeneğidir.

Bu konuyla ilgili çalışan çeşitli kuramcıların (tür kuramı doğrultusundaki görüşleri dört ana başlık altında toplanabilir: • Tür sınır koyucu bir olgudur. • Tür bir uzlaşı aracıdır. • Tür bir endüstri ürünüdür. • Tür geleneklere dayanan kültürel bir öğedir. Televizyon yayıncılığında, türün bu özellikleri farklı biçimlerde değerlendirilir. Soruda verilen "Televizyon yayıncılığında tür sınıflandırması; program akışını kolaylaştırmak, belli bir hedefe ulaşmak ve popülerliği sürdürmek için kullanılabilmektir." ifadesinde tür sınıflamasına, bir endüstri aracı olarak yaklaşılmıştır. Doğru yanıt "C" seçeneğidir.

Geribildirim, iletilerin yorumlanması üzerine gerçekleştirilebildiğinden izlerkitlenin ancak televizyon izleyip bu konuda bir tepki göstermeleri ile sağlanabildiğinden etki/tepki aşamasında meydana gelmektedir ve bir telefon görüşmesindeki anında geribildirim yerine dolaylı bir geribildirim söz konusudur.

Program türleri arasındaki çizgilerin belirsizleştiği günümüzde belgesel ve haber gibi gerçekliğe dayalı bazı örnekler anlatı sınırları içerisinde kalsa da yarışma programları ve "reality tv" şeklindeki programlar, gerçek kişileri izleyiciye sunsa da olay örgüsünün temelinde kurmaca bir durum (yarışma kuralları gibi) sunulduğundan anlatı metinleri belirsizleşmektedir.

Yayın akışı, her ne kadar kanalın teması ile belirlenebilse de kanalın temasını belirlemez. Akış, görünürde bir bütünlük ve süreklilik sunsa da bu süreklilik, sadece 24 saatlik günün doldurulması şeklinde değil sürekliliğin sistematik bir şekilde sıralanmış program ve aralıkların sunulması ile sağlanmaktadır.

Tür kavramının sinemadaki karşılığı olarak genre kullanılmaktadır ve aralarında benzer, ortak özellikler bulunduran varlık ve nesnelerin topluluğu olarak tanımlanmaktadır.

Tür kavramı, farklı sanat ve kültür ürünlerinde farklı ürünlerin sınıflandırılmasında kullanıldığından tekil bir tanımı ve kapsamı bulunmamaktadır.

Televizyon, sürekliliği olan bir akış olarak bütünsel bakıldığında bir anlatıya sahip olabilirken onu oluşturan programların farklılaşmaları nedeniyle programlar arasında anlatı aranması bir hata olur.

Storyboard, çekim senaryosunda yer alan detaylı çekim planların nasıl görünebileceğini yansıtan, görsel anlatı öğelerinin çekimden önce görselleştirilebilmesini sağlar.

Halk dilinde "anten yayını" olarak bilinen karasal yayın, devletlerin tahsis ettikleri elektromanyetik dalga spektrumunda kanalların programlarını yayınlamalarına izin vermektedir ve ücretsizdir. Veri ve ek yayın hizmetleri, kanal ve programlardan bağımsız hizmetler için kullanılırken uydu sınırlı sayıda ücretsiz erişime izin vermektedir. Kablolu televizyon yayınları ise abonelik gerektirmekte ve ücretli olmaktadır.

Bölgesel yayın, birbirine komşu en az üç il veya en çok bir coğrafi bölge alanının asgari %70'ine yapılan yayınlardır.

Televizyon, bir programcı açısından doğası gereği basit, pratik ve kullanışlı bir iletişim ortamıdır. Oysa bu aracın oldukça işlevsel bir iletişim ortamı olmasının yanında, ortaya çıkardığı kitle iletişim sürecinin boyutu, onu basit bir araç olmaktan çıkarır ve Frankfurt Okulu kuramcılarının ifadesi ile bir “kültür endüstrisi haline sokar. Böylece, sözgelimi ABD'de yayınlanan bir TV programı, bu endüstri sayesinde başka ülkelere satılır.