RADYO VE TELEVİZYON PROGRAMCILIĞININ TEMEL KAVRAMLARI - Deneme Sınavı - 3

Her yönetmen yüksek bütçeler ile çalışmayı arzu eder. Bu durum çoğunlukla yapımcı ile yönetmeni karşı karşıya getirir. Yapımcı için başarı, filmin mümkün olduğunca düşük bütçelere üretilebilmesini sağlamaktır. Yönetmen ise; yüksek bütçeli bir yapımın olanakları doğrultusunda çalışmayı arzu eder. Yönetmen ve yapımcının bir noktada uzlaşması gerektiği bir durum ortaya çıkar. Bu noktada genellikle son sözü yapımcı söyler. Yönetmen var olan bütçe sınırlılıkları içinde çalışmayı çoğunlukla kabul eder. Yapılan sözleşmelerde de bu sınırlılıklar genel hatlarıyla belirlenir ve bu genel hatlar en fazla %10 oranında aşılabilir.

Bir televizyon yapımı, televizyonun farklı işlevlerini yerine getirmekle yükümlüdür. Eğlendirme, eğitme, haber verme, mal ve hizmetlerin tanıtımı ya da farkındalık yaratma gibi başlıklarla ifade edilebilen bu öğeler bir televizyon yapımının temel işlevleri olarak sıralanabilir. Cevap B'dir.

Televizyon programlarının üretildiği mekanları gerçek mekanlar ve kurmaca mekanlar olarak ikiye ayırmak mümkündür. Gerçek mekanlar; şehir içinde önemli bir mekan, turistik bir alan, programın içeriği ile ilgili herhangi bir ortam olabilir. Gerçek mekanlarda çalışabilmek için; mekan sahibinden, yöneticisinden ya da söz sahibi olan kişi ya da kurumdan izin almak gerekmektedir. Bu tür mekanlara insanların giriş çıkışları kontrol edilemez, bu tür mekanların ses izolasyonları yoktur ve sürekli özel ses donanımları ile çalışmayı gerektirir. Yine kamusal alanlarda ışığı kontrol etmek neredeyse imkansızdır; ancak bazı reflektörler ve kısıtlı aydınlatma olanakları kullanılabilir. Televizyon yapımları için kullanılan kurmaca mekanlar ise; televizyon stüdyoları, dizi setleri, reklam setleri ve benzeri kontrollü mekanlar olarak sıralanabilir. Bu mekanlar, yaşanmak için tasarlanmış mekanlar değil; bizzat programlar için tasarlanmış mekanlardır. Cevap D'dir.

Yönetmenin yapım öncesinde yapması gereken işlerden biri de stüdyo planını tasarlamaktır. Stüdyo planı, stüdyoda yer alan tüm yapım öğelerinin kuş bakışı basit bir plan üzerinde gösterilmesini içerir. Böyle bir planın amacı; ekip çalışmasını verimli bir hale getirmek, kimin hangi durumda ne yapacağını bir şablon eşliğinde belirlemektir. Bir stüdyo planında sıralanan maddelerin görsel karşılıkları olmalıdır: (a) dekorun basitçe görünümü, (b) kamera önündeki kişilerin konumları ve olası hareketleri, (c) kamera konumları ve kamera hareketleri, (d) ışık konumları ve (e) mikrofon konumları.

Sinematografi ya da televizyonun anlatım öğeleri yazılı metinlerin görsel işitsel anlatımları dönüştürülmesi ve bu anlatımlarla belirli işlevlerin yerine getirilmesi anlamına gelir. Anlatımın işlevleri altı maddede sıralanmaktadır. Bunlar;(a) gerçekçi işlev, (b) dramatik işlev, (c) tematik işlev, (d) lirik işlev, (e) güldürü işlevi ve (f) ilgisiz, tasarlanmamış ve olmayan işlevdir. Dramatik işlev; kişilerin çatışmalar karşısında nasıl hareket ettikleri, ilişkilerini nasıl düzenledikleri, istek ve taleplerini nasıl yapılandırdıkları ve seçimlerini nasıl yaptıkları ile ilişkilidir, izleyiciye kurmaca bir dünya sunar. Cevap E'dir.

Bir yapımı oluştururken dört farklı ses öğesi kullanmak mümkündür. Bunlar; (a) insanların, karakterlerin sesleri, diyaloglar, (b) çevre ya da ortam sesleri, (c) müzik ve (d) sessizlik olarak sıralanmaktadır. Bir yapım süreci bu dört farklı ses boyutunun art arda dizilmesi sonucunda oluşur. Tıpkı görüntü gibi ses boyutunun da oluşturduğu bir ritim vardır. Bir yapımda birbirini sıralayan farklı ses kaynakları, belirli bir ritim oluşturur ve görsel ritimle birleşerek yapımın ana ritminin oluşmasına katkı sağlar. Bir yapımı oluştururken dört farklı ses öğesi kullanmak mümkündür. Bunlar; (a) insanların, karakterlerin sesleri, diyaloglar, (b) çevre ya da ortam sesleri, (c) müzik ve (d) sessizlik olarak sıralanmaktadır. Bir yapım süreci bu dört farklı ses boyutunun art arda dizilmesi sonucunda oluşur. Tıpkı görüntü gibi ses boyutunun da oluşturduğu bir ritim vardır. Bir yapımda birbirini sıralayan farklı ses kaynakları, belirli bir ritim oluşturur ve görsel ritimle birleşerek yapımın ana ritminin oluşmasına katkı sağlar.  Cevap C'dir.

Sorumlu yapım yönetmeni; bir yapımın finansal çözümleri ile ilgili kişidir. Yapım sürecinin planlandığı gibi gidip gitmediğini gözlemler ve raporlar. Bir ülkede bu mesleği yapabilecek deneyimde çok az kişi vardır ve bu kişilerin sorumlu yapım yönetmenliği bilgi ve becerilerine sahip olabilmesi için uzun yıllar sektörde çalışmış olmaları gerekir. Yapım şirketlerine ya da yönetim kurullarına karşı sorumludur. Cevap C'dir.

Uygulayıcı yapımcı; yapım sürecindeki tüm lojistik, yasal ve finansal konulardan sorumlu olan ve yapım süreci boyunca tüm harcamalardan sorumlu ve yetkili olan kişidir. Yapım süresince yönetmenin işini kolaylaştırabilecek, verim alınabilecek tüm etkinlikler için tasarlanmış bütçeler dahilinde çözümler üretir. Sorumlu yapım yönetmenine karşı sorumludur. Cevap E'dir.

Sanat yönetmeni; farklı yapımların dekor, kostüm, aksesuar gibi farklı görsel tasarımlarını üretir ve uygular. Kamerada oluşturulacak görüntünün, yönetmenin taleplerine uygunluğunu sağlar ve bu uygunluk için gerekli nesneleri tasarlar, toplar, birleştirir. Kameradaki görüntünün yapımın içeriğine, zamanına, estetiğine ve diline uygun olarak tasarlanmasına çabalar. Bu nedenle sadece iyi bir sanat tarihi, görsel kültür bilgisine değil, malzeme bilgisine de sahip olması gerekir. Yönetmene karşı sorumludur. Cevap C'dir.

Yapım yardımcısı; çekimlerin güncellenmesi ve senaryoya uyumunu kontrol eder ve sürekliliğin sağlanması için notlar alır. Gerektiği durumlarda program metnindeki değişiklikleri not alır, zaman kodlarını tutar. Kullanılacak tüm yazılı materyallerin ilgili kişilere ulaşmasını sağlar ve kaydedilmiş tüm görüntü ve sesleri muhafaza eder. Gerektiğinde yapım diyaloglarını takip eder, çekimde olan değişiklikleri not eder. Yönetmene ve uygulayıcı yapımcıya karşı sorumludur.

Her yönetmen yüksek bütçeler ile çalışmayı arzu eder. Bu durum çoğunlukla yapımcı ile yönetmeni karşı karşıya getirir. Yapımcı için başarı, filmin mümkün olduğunca düşük bütçelere üretilebilmesini sağlamaktır. Yönetmen ise; yüksek bütçeli bir yapımın olanakları doğrultusunda çalışmayı arzu eder. Yönetmen ve yapımcının bir noktada uzlaşması gerektiği bir durum ortaya çıkar. Bu noktada genellikle son sözü yapımcı söyler. Yönetmen var olan bütçe sınırlılıkları içinde çalışmayı çoğunlukla kabul eder. Yapılan sözleşmelerde de bu sınırlılıklar genel hatlarıyla belirlenir ve bu genel hatlar en fazla %10 oranında aşılabilir. Cevap A'dır.

Yönetmen bir yapımın estetik, teknik ve yaratıcılık süreçleri ile sorumlu olan, yapımın başından sonuna dek biçim ve içeriğini tasarlayan ve uygulanmasını yöneten kişidir. Yapımdaki görsel ve işitsel tasarımı yönetmen gerçekleştirir. Yazılı metinleri görsel dile dönüştüren tasarımları gerçekleştirir ve bu tasarımları hayata geçirir. Yapımcıya ve yapım şirketine karşı sorumludur.

Tematik işlev belirli olaylar, olgular ya da durumlar karşısında yorum yapan, belirli bir bakış açısı getiren, ne gördüğümüzden çok ne anlatmak istediği üzerine yoğunlaşan işlevsel özelliktir.

Ekran ya da beyazperdedeki görüntünün düzenlenmesinde yönlendirilebilecek ikinci öğe ise çekim ölçeğidir. Çekim ölçeği, izleyicinin nesnelere ne kadar yakından ya da uzaktan baktığıyla ilgilidir. Ve nesnelerin görüntüde ne kadar yer kaplayacağını belirler. Yönetmen, izleyicinin görüntüdeki nesneye olan mesafesini çekim ölçeği ile belirler.

Televizyon metinleri sinematografiyi doğrudan kullanmazlar; ancak televizyonun kendine özgü anlatı yapısında da sinematografinin temelleri görülür. Yunanca kökenli bir sözcük olan sinematografi hareketle yazı yazma anlamına gelir, film yapım süreçlerinde düşüncelerin, hareketlerin, duyguların ya da ifadelerin görsel anlatım yöntemlerine dönüştürme sürecidir.

Sesin işlevleri aşağıdaki gibi maddeleştirilebilir: • Zaman ve mekan boyutu yaratmak • Karakterler yaratmak • Atmosfer yaratmak • Duyusal ve duygusal dramatik etkiler yaratmak • Sahneler arasındaki geçişleri düzenlemek ve süreklilik sağlamak.

Sanat yönetmeni farklı yapımların dekor, kostüm, aksesuar gibi farklı görsel tasarımlarını üretir ve uygular. Kamerada oluşturulacak görüntünün, yönetmenin taleplerine uygunluğunu sağlar ve bu uygunluk için gerekli nesneleri tasarlar, toplar, birleştirir. Kameradaki görüntünün yapımın içeriğine, zamanına, estetiğine ve diline uygun olarak tasarlanmasına çabalar. Bu nedenle sadece iyi bir sanat tarihi, görsel kültür bilgisine değil, malzeme bilgisine de sahip olması gerekir. Yönetmene karşı sorumludur.

Her yapımcı veya yönetmen insan kaynakları, adil ücret dağılımı, çalışma koşullarının elverişliliği ve doğru iletişim yöntemleri gibi konulara azami dikkat göstermelidir. Rekabet ortamı dikkat edilmesi gereken unsurlardan biri değildir.

Canlı bir yayın gerçekleştirmeden önce sorulması gereken ilk soru program içeriğinin canlı yayına uygun olup olmadığıdır. Örneğin, kurmaca metinlere dayalı kurmaca yapımlar canlı yayın için çok uygun program türlerinden değildir. Bu tür yapımlarda oyuncu yönetimi, kamera önündeki mizansenler ve programın akışı canlı olarak takip edilmesi zor bir yapı oluşturduğundan bir çok yönetmen için canlı değil, live on tape olarak bilinen canlı kayıt tekniği ile gerçekleştirilir. Bu tür yapımlarda birçok yönetmen, canlı olarak kaydedilmiş yapımlar üzerinde yapım sonrası işlem yapabilme şansını elinde bulundurmak ister. Oysa canlı yayınlarda yapım sonrası süreci yoktur.

Bir stüdyo planında aşağıdaki maddelerin görsel karşılıkları olmalıdır: • Dekorun basitçe görünümü • Kamera önündeki kişilerin konumları ve olası hareketleri • Kamera konumları ve kamera hareketleri • Işık konumları • Mikrofon konumları.