RADYO VE TELEVİZYON PROGRAMCILIĞININ TEMEL KAVRAMLARI - Deneme Sınavı - 29

Türkiye’de ilk radyo yayınları 1927’de Türk Telsiz Telefon Anonim Şirketi’nin 5 KW’lık iki vericisi ile İstanbul ve Ankara’da başlamıştır.

Radyo programının hazırlanması sırasında üzerinde önemle durulması gereken altı temel öge vardır.
Bunlar:

Radyo programının sunuş tekniği o programın biçimidir. Konuya göre biçim belirlenir. Programın amacı eğlendirmek ise sunuş tekniği de bu doğrultuda olmalıdır. Bir eğlence programını ciddi bir haber programı tarzında sunmak programın dinlenmemesi anlamına gelir. Hedef kitlesi çocuklar olan bir programda uzun uzun röportajlara yer vermek yerine oyunlaştırılmış biçimde konuları aktarmaya ve kısa cümleler ile anlatıma çalışmak daha doğru bir program biçimidir.

Müzik ve efekt olmaksızın sadece bir ya da iki kişinin karşılıklı konuştuğu programlara düz programlar denir. Sohbet ve konuşmalar, söyleşiler, röportajlar, soru-yanıt gibi program türleri düz programlara örnektir.

Çok sesli program biçiminde ikiden fazla ses kullanılır. Açık oturumlar, forumlar ve yuvarlak masa söyleşileri bu türün örnekleridir. Bu programlarda genel olarak gündemle ilgili bir konu seçilerek, farklı boyutları ile uzmanlar tarafından tartışılır.

Karma programlar programın yapımında birden fazla program biçiminin kullanıldığı programlardır. Bu programlarda hem röportaj biçimi, hem müzik, hem de dramatik biçimde bir konu yer alıyorsa bu program biçimine karma programlar denir. Karma programlar daha çok magazin programları için kullanılırlar. Magazin programları, çok çeşitli konuların bir arada işlendiği bir program türüdür.

Her ülkede konuşma dili ve yazma dili farklıdır. Yazı dili ve söyleyiş özellikleri yönünden diller ayrılırlar. Bu ayrılıklar büyük bölgeleri kapsıyorsa, buna "lehçe" denir.

Radyo istasyonları hedef dinleyicilerinin gün ve hafta içindeki dinleme alışkanlıklarını belirledikten sonra bütün programların günlük ve haftalık akış içindeki yerlerini planlar. Yayın akışının bu şekilde planlanmasına “ardışık programlama” denir. Böylece dinleyiciler hangi programın ne zaman yayınlanacağını bilirler.

Deneme aşaması metnin yazılmasından sonra ve seslendirme aşamasına geçmeden, yazılan metnin gözden geçirilmesi ve okunması aşamasıdır. Bu aşamada programcı programın süresini önerirken süreyi belirler, müzik kullanılacaksa müziği bulunup dinler, efektlerin amaca uygun olup olmadığını kontrol eder.

Denetleme aşamasında, programın, yayın ilkelerine ve programcılık ilkelerine uygun olup olmadığının kontrol edilmesidir. Bu aşamada programcı kendisi programcılık ve yayın ilkeleri açısından programın ön denetimini kendisi yapar. Buna “oto kontrol” ya da “kendi kendine denetim” denir. Ancak, denetim aşaması, o kurumun denetim işleri ile ilgili denetçilere denetlenmesini kapsar.

Programın konusu; programın ele aldığı, işlediği alan ve konudur. Bir şairin eserleri ya da bir elektrik süpürgesinin mekanizması televizyon programı konusu olabilir. Programın başarısını konuyu anlatma biçimi belirler. Konunun nasıl anlatılacağı, hedef kitlenin özelliklerine, programın gerekçesine ve amacına, programın süresine, bütçeye, televizyonun görsel olanaklarına bağlıdır.

Programın amacı; programla elde edilmek istenen sonuçtur. Bir televizyon programı izleyiciye bilgi verebilir. Bir konuya ya da soruna ilişkin tutumunu hatta davranışlarını değiştirebilir. Bir program yalnızca bilgi vermek amacıyla da yapılabilir. Programcı, konunun, izleyicinin özelliklerine, ele aldığı meselenin önemine ya da konunun insan ve toplum hayatını etkilemesi açısından olası sonuçlarına göre bir tasarım yapar ve amacını belirler.

Televizyon yayınları içinde birbirinden farklı konuda ve amaçla hazırlanmış çeşitli türde programlar vardır. Her bir program farklı bir tasarım çalışması gerektirir. Ancak, spor karşılaşmaları, haber bültenleri, konser gibi canlı yayınların dışındaki bilgi verme, eğitme amacıyla hazırlanan programların genel tasarım ilkelerinden ve yöntemlerinden söz edilebilir. Bu tür programlar genel bir ifadeyle kurmaca olmayan televizyon programları olarak adlandırılır. Dizi filmler, durum komedileri dışında kalan programlar kurmaca olmayan programlardır.

Kurmaca olmayan televizyon programlarının tasarımı üç aşamadan oluşur. Bunlar;

Ana fikir, programın sonunda ortaya çıkan ve konuyla ilgili temel düşünce ya da sözdür. Bu, programcının izleyiciye söylemek istediği temel söz olarak da tanımlanabilir. Bütün ana ve alt başlıklar bu fikre ulaşmak, açıklamak ve iletmek için programa konur.

Tasarım aşamasında araştırma ve taslak hazırlama aşamaları programcının eline pek çok veri sunmuştur. Bu verilerin televizyon diline uygun biçimde bir program haline getirilmesi gerekir. Bu aşamada program için gereken görsel malzeme belirlenir. Nerelerde, kimlerle çekim yapılacağına, kaydedilecek röportajlara ve belgelere karar verilir. Ana ve alt başlıklar halinde sıralanmış düşüncelerin programda hangi sırayla yer alacağı ve bunları aktarmak için hangi görsel malzemeden yararlanılacağı tasarlanır.

Belirli bir konuyu öğretmek ya da bir konuda tutum ve davranış değişikliği yaratmak için yapılan eğitim programlarının genellikle sıkıcı ve çok az kişinin izlediği programlar olduğu düşünülür.

Televizyon programının gerekçesi, o programı yapma nedenidir. Konunun önemi, önceliği, yaygınlığı, gözden kaçan sorunları ortaya çıkarma gereği gibi pek çok neden programın gerekçesi olabilir.

Bütçe, program için yapılacak harcamaları kapsar. Bunlar, araştırma için yapılacak harcamalar, teknik donanım, ekip, kostüm, dekor, ulaşım, konaklama, yiyecek için gereken paradır. Tasarım aşamasındaki bütçe tahmini bir bütçedir.

Günümüzde pek çok yayın kuruluşu izleyicinin ilgisini çekecek, hem eğlendiren hem de öğreten programlar biçiminde tasarlanmış programları yayınlamayı tercih etmektedir. Bu eğilim, “edutainment” denilen bir kavramın ortaya çıkmasına neden olmuştur. İngilizce education (eğitim) ve entertainment (eğlence) sözcüklerinin birleştirilmesiyle oluşturulan bu kavram eğlenceli eğitimin yaygınlaştığını ortaya koymaktadır.