RADYO VE TELEVİZYON PROGRAMCILIĞININ TEMEL KAVRAMLARI - Deneme Sınavı - 22

Araştırma planı hazırlamak için programcı öncelikle şu sorulara yanıt aramalıdır:

Konu hakkında dinleyiciler neleri merak ediyor olabilir?

Konunun farklı boyutları neler?

Konuyu nasıl sınırlandırmalıyım?

Anlatacağım konu hakkında görüş alabileceğim uzmanlar kimler?

Seçtiğim konu uzmanı kişi, aynı zamanda iyi bir konuşmacı mı?

Konu ile ilgili yazılı ve işitsel malzemelerin tümüne ulaşabilir miyim?

Radyo metni yazarken içeriğe ilişkin dikkat edilmesi gerekli özellikler şunlardır:

I. Radyo metni konuşur gibi yazılmalıdır

III. Her cümlede, birden fazla fikir ya da bilgi vermekten kaçınmalıdır.

IV. Dinleyiciyi yakalamak için metin ilgi çekici cümlelerle başlamalıdır.

Radyo metni yazarken yazım tekniğine ilişkin dikkat edilmesi gerekli özellikler şunlardır:

II. Program metni bilgisayarla yazılmalıdır.

Programcı, program konusunu metne dökerken, ilgi çekmek, merak uyandırmak, ortak ilgilere değinmek, canlılık sağlamak, güldürüye başvurmak, samimi olmak ve dilin kullanımına özen göstermek gibi başlıca özelliklerden yaralanır.

Denetleme aşamasında, programın, yayın ilkelerine ve programcılık ilkelerine uygun olup olmadığının kontrol edilmesidir. Bu aşamada programcı kendisi programcılık ve yayın ilkeleri açısından programın ön denetimini kendisi yapar. Buna “oto kontrol” ya da “kendi kendine denetim” denir.

Yayın sonrası değerlendirme aşaması, yayınların hedef kitle üzerinde ne gibi etkisinin olduğu, verilen mesajın hedef kitle tarafından alınıp alınmadığını, alındı ise yararlanılıp yararlandırmadığının saptanmasını amaçlar.

Bir yapımın gerçekleştirilmesindeki tüm katmanların kontrollü olarak gerçekleştirilebildiği stüdyo yapımları dışında gerçekleştirilecek mekanlardaki farklı koşullar, aşağıdaki konu başlıklarının ayrıca denetlenmesini de gerektirir: Işık ve aydınlatma koşulları, Ortam sesi ve ses kayıt koşulları, Elektrik gereksinimleri ile ilgili koşullar, Kamera açıları, Kamera önündeki program karakter ya da kişilerinin mizansenleri ve kontrolleri, Kamera önündeki olası program dışı kişilerin kontrolleri, Hava durumu koşulları. Görüldüğü üzere tüm maddeler bu başlıklar arasında bulunmaktadır. Doğru cevap E’dir.

Dekorun tasarlanmasından sonraki süreç ise, oyuncuların dekor önündeki yerlerini ve olası hareket yönlerini belirlemektir. Kişilerin mekân içindeki yerleşimlerini belirlerken aşağıdaki üç konu başlığı büyük önem taşır: Konumları, Hareketleri, Bakış açıları. Doğru cevap B’dir.

Yönetmenin yapım öncesinde yapması gereken işlerden biri de stüdyo planını tasarlamaktır. Stüdyo planı, stüdyoda yer alan tüm yapım öğelerinin kuş bakışı basit bir plan üzerinde gösterilmesini içerir. Böyle bir planın amacı, ekip çalışmasını verimli bir hale getirmek, kimin hangi durumda ne yapacağını bir şablon eşliğinde belirlemektir. Bir stüdyo planında aşağıdaki maddelerin görsel karşılıkları olmalıdır: Dekorun basitçe görünümü,  Kamera önündeki kişilerin konumları ve olası hareketleri, Kamera konumları ve kamera hareketleri, Işık konumları, Mikrofon konumları. Doğru cevap C’dir.

Kompozisyon bilgisi görüntüde yer alan nesnelerin ya da görsel öğelerin birbirleri ile ilişkisidir. Bir görüntünün diğerine göre daha güzel, daha dinamik, daha dingin ya da daha enerjik gibi algısal tanımlarla ifade edilmesinin altında kompozisyon bilgisi yatar. Yönetmen için kompozisyon oluşturmada en önemli değişkenlerden biri, izleyicinin algısının ve dikkatinin ekranda ya da beyazperdede kalmasının sağlanmasıdır. İzleyicinin ekran ya da beyazperde ile olan görsel iletişiminin sürdürülebilmesi için en önemli gereksinim, izleyicinin belirli süreler içerisinde görsel iletilere olan dikkatinin devam ettirilmesidir. Doğru cevap A’dır.

Gerçekçi işlev; izleyicinin gerçeklik algısını derinleştirir ve yapımın inanılırlığını arttırır. Dramatik işlev; kişilerin çatışmalar karşısında nasıl hareket ettikleri, ilişkilerini nasıl düzenledikleri, istek ve taleplerini nasıl yapılandırdıkları ve seçimlerini nasıl yatıkları ile ilişkilidir, izleyiciye kurmaca bir dünya sunar. Tematik işlev; belirli olaylar, olgular ya da durumlar karşısında yorum yapan, belirli bir bakış açısı getiren, ne gördüğümüzden çok ne anlatmak istediği üzerine yoğunlaşan işlevsel özelliktir. Lirik işlev; görüntüsel bir anlatım amacı doğrultusunda oluşturduğu atmosfer sayesinde izleyicide belirli duygular oluşturabilme işlevidir. Güldürü işlevi; adı üstünde izleyici güldürmeyi amaçlayan işlevsel özelliktir, temel hedef izleyicinin filme gülmesi değil, film ile birlikte gülmesini sağlamaktır. İlgisiz işlev ise; bitmiş bir yapımda, yapımcı ya da yönetmenin denetleyemeyeceği şeylerin bütünüdür, zaten adı üstünde filmin de böyle bir işlevi yoktur. Doğru cevap D’dir.

Sesin işlevleri aşağıdaki gibi maddeleştirilebilir:

Doğru cevap E’dir.

Görüntü Yönetmeni: Kamera operatörü, aydınlatma operatörü ve sanat yönetmeni ile ortak çalışarak yapımın görsel süreçlerinin tasarlanması ve kameranın kaydedebileceği şekle getirilmesine çalışır. Kamera operatörleri ve kamera asistanları görüntü yönetmenine bağlı olarak çalışır ve yönetmenin tasarladığı görüntülere ulaşabilmek için görüntü yönetmeninin liderliğinde hareket ederler. Bazı durumlarda görüntü yönetmeni ve kamera operatörü aynı kişi olabilir. Yönetmene ve uygulayıcı yapımcıya karşı sorumludur. Doğru cevap B’dir.

Kayıt Operatörü: Stüdyo temelli yapımlarda stüdyo sistemi ile görüntülenen çekimlerin istendik formatlarda kaydedilmesini sağlar. Kayıt formatlarını düzenler, kaydedilen görüntüleri yönetmen yardımcısına teslim edene dek sınıflandırır ve korur. Kayıt materyali ile çekim süresi arasındaki uyumu denetler, her zaman kaydedilebilecek kadar uzun süreli bir kayıt materyalinin hazırda olmasına çalışır, olası kesintileri yönetmen yardımcısına haber verir. Yönetmene karşı sorumlu olarak çalışır. Doğru cevap C’dir.

Ekip çalışmasının zorunlu olduğu birçok meslekte olduğu gibi, ortaya çıkacak yapımın niteliğinin yüksek tutulması için gerekli olan temel zorunluluklardan biri, yüksek motivasyon gereksinimidir. Düşük motivasyonlu bir ekipten yüksek nitelikte bir çalışma beklemek hayalcilik olacaktır. Bir yönetmenin ve yapımcının birlikte çalıştığı ekibin motivasyonunu yüksek tutabilmek için aşağıdaki konu başlıklarına özen göstermesi gerekir; Doğru işe doğru insan, Tatminkâr ve adil ücret dağılımı, Çalışma ve sosyal haklara saygılı çalışma koşulları, Doğru iletişim yöntemleri. Doğru cevap A’dır.

Canlı yayın sadece elektronik medyaya ait bir olanaktır ve bu yayınlar ancak radyo ve televizyon yayın sisteminde uygulamak mümkündür. Sadece işitsel bir kitle iletişim ortamı olan radyo için canlı yayınlar televizyon kadar etkin bir işleve sahip değildir. Canlı olarak iletilen iletileri sadece duymak çoğunlukla yeterli değildir. İzleyiciler canlı yayına konu olan durumları duymaktan çok, görmek isteyecektir. Bu nedenle canlı yayının temel kitle iletişim ortamı televizyon yayınlarıdır ve canlı televizyon yapımcılığı ve yönetmenliği diğer televizyon yapımlarından ayrı bir yere ve öneme sahiptir. Ayrıca yapım maliyetlerinin diğer türlere göre daha masrafsız olması, yapım ve yayın donanımlarında yaşanan gelişmeler, uydu iletişiminde yaşanan gelişmelerle yayın maliyetlerinin düşmesi canlı yayınları eskisine oranla daha cazip bir yapım türü haline dönüştürmüştür. Canlı bir yayın gerçekleştirmeden önce sorulması gereken ilk soru program içeriğinin canlı yayına uygun olup olmadığıdır. Örneğin, kurmaca metinlere dayalı kurmaca yapımlar canlı yayın için çok uygun program türlerinden değildir. Görüldüğü üzere tek doğru cevap D şıkkıdır.

Radyo ve Televizyon Üst Kurulu (RTÜK) Türkiye’de radyo ve televizyon yayınlarını düzenlemek ve denetlemekle görevli kuruluştur.

radyo = ses + söz + efekt unsurlarının birleşmesidir.

Ulusal Radyo İstasyonları: Ülkenin tamamında dinlenebilen radyolardır.

Başka ülkelere yayın yapan ve hükümet destekli radyolara Uluslararası Radyo İstasyonları adı verilir.

Yukarıdaki  ilk üç madde de  radyo programcılarının sahip olması gereken özelliklerdendir. 

Programcının teknik bilgisi olabilir ancak çoğu  programcı, ses teknisyeni, müzik direktörü, spiker ve haber muhabirleri ile bir arada çalışır.