RADYO VE TELEVİZYON PROGRAMCILIĞININ TEMEL KAVRAMLARI - Deneme Sınavı - 13

Radyo programı genel olarak yapılan işlerin farklılaştığı on iki aşamada gerçekleşir. Bunlar konu bulma, ön araştırma, öneri formu hazırlama, araştırma ve planlama, metin yazma, deneme, seslendirme, kurgu, zamanlama, denetleme, yayın ve yayın sonrası değerlendirme aşamalarıdır. Doğru cevap C'dir.

Öneri formu hazırlama aşamasında konunun hangi dinleyici kitlesine, nasıl bir biçimde ve ne kadar süre ile yapılacağına ilişkin kararlar netleştirilir. Genel olarak araştırmalar yapıldıktan sonra olası programın bütçesi belirlenir ve program taslağı hazırlanır. Hazırlanan program taslağı ayrıntılandırılarak bir program önerisine dönüştürülür. Doğru cevap B'dir.

Radyo metni yazarken yazım tekniğine ilişkin dikkat edilmesi gerekli özellikler şunlardır: • Program metni bilgisayarla yazılmalıdır. • Program metninin birden çok kopyası hazırlanmalıdır. • Program metininin yazımına sayfanın iç kısmından başlanmalıdır. Sayfada kalan boşluklara gerektiğinde sunucu not alabilmelidir. • Gerektiğinde not alınabilmesi için program metni çift satır aralığı yazılmalıdır. • Program metnine sayfa numarası verilmelidir. • Program metnindeki her sayfaya programın adı yazılmalıdır. • Program metni arka sayfada devam ediyorsa belirtilmelidir (…/… şeklinde gösterilir). • Program metninin komutları büyük harfle yazılmalıdır. Program metni tek sayfa değil birden çok kopya şeklinde hazırlanmalıdır. Doğru cevap B'dir.

Sunuculuk/spikerlik için güzel ve güçlü bir sese sahip olmak gerekir. Sesin yanı sıra sunucunun ana dilini yetkinlikle kullanabilmesi gereklidir. Bunun için sunucu etkili, düzgün konuşmalıdır. Herkes tarafından rahatlıkla anlaşılabilir bir Türkçe’ye sahip olmalıdır. Radyo sunucusu ya da programcısı doğaçlama konuşma yeteneğine sahip olmalıdır. Açık ve yalın bir anlatıma sahip olmak sunuculuk için en temel özelliktir. Bununla birlikte iyi bir radyo sunucusu, kültürel birikimli, çevresine karşı duyarlı, araştırmacı ve öğrenmeye açık olmalıdır. Radyonun en önemli özelliği olan yakınlık ve sıcaklık duyguları yaratması ancak sunucunun samimiyeti ile gerçekleşir. Sunucu kendisine bildiri okuyan değil konuşan bir ses ister. Bu nedenle radyo sunucusu geniş bir dinleyici grubuna sesleniyormuş gibi yayın yapmaktan kaçınmalıdır. Daha çok karşısındaki bir arkadaşına anlatırcasına konuşmalıdır. Radyoda ilk ve en önemli kural konuşur gibi yazmak ve sunmaktır. Sunucunun metni yayından önce birkaç kez çalışması, başka bir ifade ile prova yapması gerekir. Doğru cevap A'dır.

Dünyada radyo yayıncılığı ilk defa Büyük Britanya’da başlamıştır. Doğru cevap E'dir.

Yemek Programları radyo programlarının beş ana türünden biri değildir. Doğru cevap C'dir.

Programın mekanı radyo programının hazırlanması sırasında üzerinde önemle durulması gereken temel ögelerden değildir. Doğru cevap D'dir.

Radyo istasyonunun benimsediği yayıncılık anlayışı programın konusunu belirlenirken temel belirleyicidir. Doğru cevap B'dir.

Program metininin yazımına sayfanın iç kısmından başlanmalıdır; sayfada kalan boşluklara gerektiğinde sunucu not alabilmelidir. Radyo metni yazarken yazım tekniği ile ilgili bir maddedir.

Kurgu programları seslendirme aşamasında sunucunun dikkat etmesi gereken hususlardan biri değildir. Doğru cevap E'dir.

Radyolarda canlı yayınlar sırasında toplum yapısına uygun olmayan yapıda fikir beyan etmek isteyen kişiler yayın geciktirme denetimi ile denetlenebilir. Doğru cevap B'dir.

Kurgu sırasında da asıl sorumluluk ve karar verme yetkisi programcıya aittir. Doğru cevap B'dir.

Bant program için ikinci bir kayıt stüdyosuna ihtiyaç duyulması günümüz radyo yayıncılığında bant program çok kullanılan bir program çeşidi olmamasının en önemli sebebidir. Doğru cevap A'dır.

Reyting sonuçlarının alınması yayın sonrası değerlendirme yapılmasının sebepleri arasında yer almamaktadır. Doğru cevap B'dir.

Radyo programları içerikleri bakımından beş ana türde incelenmektedir. Bunlar haber ve haber programları, müzik ve eğlence programları, kültür ve sanat programları, eğitim programları, reklam ve tanıtım programlarıdır. Özel radyolar, bu program türleri içerisinde ağırlıklı olarak müzik, eğlence, reklam ve tanıtım içerikli programlar yapmakla eleştirilmektedirler. Eğlence programları kültür ve sanat kaygısı taşımayan kitlelerin ortak zevk ve kültürüdür. Birçok eğlence programı, kültür ve sanat kaygısı taşımayan yapımlar olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu tip içeriği özenle oluşturulmamış, üzerinde yeterli araştırma yapılmadan gerekli emek verilmeden gerçekleştirilen programlar, düzeylerini en küçük ortak paydada birleştiren basit programlar olarak eleştirilmektedir.

Radyo programının hazırlanması sırasında üzerinde önemle durulması gereken altı temel öge vardır. Bunlar; programın konusu (özü), biçimi, dili, süresi, yayın zamanı ve  bütçesi  olarak sıralanabilir. Programın hedef kitlesine ulaşabilmesi için bu temel unsurlara dikkat edilmelidir. Bu unsurlardan birine özen gösterilmemesi durumunda programın başarısı azalır ya da tam olarak hedefe ulaşamaz.

Müzik ve efekt olmaksızın sadece bir ya da iki kişinin karşılıklı konuştuğu programlara düz programlar denir. Sohbet ve konuşmalar, söyleşiler, röportajlar, soru-yanıt gibi program türleri düz programlara örnektir. Bu programlar genellikle süre açısından çok uzun olmayan, kısa süreli (beş dakika ya da on dakika gibi) programlardır. Bu programlarda iki kişinin konuşması temel olmakla birlikte, konuşmaların sunuş tekniği farklıdır. Söyleşide görüşülen kişiden anında konu ile ilgili olarak görüşler alınırken, röportajda konunun uzmanından ayrıntılı görüşler alınır. Röportaj daha uzun soluklu olarak yapılan ve dinleyiciye daha ayrıntılı bilgi vermeyi amaçlayan program türüdür.

Program konusunun oyunlaştırarak, bir kurgu içerisinde verilmesine dramatik programlar denir. Bu yapım tekniği, dramatik nitelikte yazılmış tiyatro eserleri, öykü ve romanlardan dramatik biçimde uyarlanmış konulara uygulanmaktadır. Radyo tiyatroları, kısa skeçler, arkası yarın türü diziler dramatik program türü örnekleridir. Bu tür programlarda müzik ve efekt ögeleri de kullanılır. Ancak burada kullanılan müzik ve efektin amacı verilmek istenen mesajın etkisini artırmak içindir. Bu yapım tekniği sadece radyo oyunlarında değil, özellikle eğitim amaçlı hazırlanan programlarda da kullanılmaktadır. Dramatik yapımların hazırlanması sırasında en temel unsur, program metninin radyo için yazılmış olmasıdır. Radyo metni, dinleyicinin anlatılanları zihninde canlandırabilmesini sağlamalıdır. İkinci önemli unsur ise metnin hayata geçirilmesi aşamasında bir başka ifade ile seslendirilmesi sırasında, seslendirenlerin oyundaki karakterlere uygun olması ve rollerini başarılı bir biçimde yapmaları dramanın etkisini artıracaktır. Radyo dramaları, radyo program türleri içerisinde en çok emek gerektiren ve yapılması oldukça güç program türlerindendir.

Radyo istasyonları hedef dinleyicilerinin gün ve hafta içindeki dinleme alışkanlıklarını belirledikten sonra bütün programların günlük ve haftalık akış içindeki yerlerini planlar. Yayın akışının bu şekilde planlanmasına “ardışık programlama” denir. Böylece dinleyiciler hangi programın ne zaman yayınlanacağını bilirler. Programların yayın saatlerinin sürekliliği dinleyicinin programı dinlemeyi bir alışkanlığa dönüştürmesi açısından önemlidir. Bu nedenle yayın saatleri olabildiğince süreklilik içermelidir.

Bu program biçiminde ikiden fazla ses kullanılır. Açık oturumlar, forumlar ve yuvarlak masa söyleşileri bu türün örnekleridir. Bu programlarda genel olarak gündemle ilgili bir konu seçilerek, farklı boyutları ile uzmanlar tarafından tartışılır. Bu programların süresi 30 dakikadan başlayıp 60 dakikaya kadar çıkabilir. Bu tür çok sesli program türleri daha çok haber radyoları tarafından tercih edilmektedir. Genellikle bu programlarda haberci kimliği ile öne çıkan bir kişi genel olarak soruları ile konukları yönlendirir. Yöneticinin bir diğer görevi, programda işlenen konunun tüm boyutları ile ortaya konulabilmesini ve sürenin eşit ve verimli kullanılmasını sağlamaktır. Çok sesli programlarda yönetici konumundaki kişi, radyonun sadece sese dayalı bir iletişim aracı olduğunu iyi bilmelidir. Konuşan kişilerin isimlerini ve unvanlarını, uzmanlık alanlarını ve ne hakkında konuştuklarını sıklıkla dinleyiciye hatırlatmalıdır.