RADYO VE TELEVİZYON PROGRAMCILIĞININ TEMEL KAVRAMLARI - Deneme Sınavı - 4

Eğlence Programları izleyici kitlesinin eğlenme gereksinimi karşılamak için hazırlanan programdır.

Sporun çeşitli alanları ile ilgili yapılacak programlar, haberler, sporun doğasında olduğu gibi hareketli bir tempoyu gerektirebilmektedir. Spor programları da kendi içinde alt türlere ayrılmaktadır. Spor bülteni, spor karşılaşmaları, spor haber programları, spor belgeselleri, spor magazin programları ve spor eğitim programları bu sınıflandırma içerinde yer almaktadır.

Eğlendirme amacının ağırlıklı olduğu ancak, dramatik öğeler kullanan programlar, dramatik öğeleri içeren eğlence programları olarak adlandırılmaktadır. Programlarda güldürü niteliğinde kısa oyunlar, komik taklit (parodi) gibi öğeler yer alabilmektedir. Dramatik olarak adlandırılmasının edeni konularının toplumsal, kültürel siyasal olaylardan beslenmesidir. Örneğin Türk televizyon yayıncılığı tarihinde birçok insanın hatırlayacağı, Levent Kırca tarafından gerçekleştirilen “Olacak O Kadar” adlı program bu tür içerisinde sınıflandırılabilir.

Gazete, radyo, sinema, İnternet vb. kitle iletişim araçlarından birçoğu televizyonla işlevsel ve biçimsel anlamda benzerlik gösterirken televizyon, bağımsız bir anlatı yapısına sahip olması bakımından onlardan ayrılmaktadır. Televizyonun, iletişim sürecinde, mesaj olarak tanımlanabilecek bu yapısı, parçalardan oluşmaktadır. Televizyon yayınları, izleyici kitlelerine farklı kanallarla ve programlar aracılığı ile ulaşmaktadır. Bir kitle iletişim aracı olan televizyonun mesajını oluşturan programlar, kabaca, televizyonun teknik temellerini, fotoğraf ve sinema sanatının dilini kullanarak hazırlanan televizyon metinleri olarak açıklanabilir. Televizyonda yayınları haberler, diziler, reklamlar gibi metinler aracılığı ile günlük, haftalık, aylık ve bir yayın dönemi olarak belli bir bütünlük içerisinde planlanarak yayınlanmaktadır.

Televizyon programı; hedeflenen izleyici grubu belirli, amaçlar doğrultusunda hazırlanan, belirlenmiş yayın kuşaklarında, çoğunlukla bedeli karşılığı yayınlanan, televizyon tekniklerine, diline ve anlatı yapısına uygun olarak, yasal, dürüst ve etik ilkelerle üretilen, televizyon metinleri olarak da tanımlanabilmektedir. Televizyon yayıncılığında programlar, hedef kitle ve hedef kitlenin birçok özelliği dikkate alınarak hazırlanır. Televizyon yayınları toplumun geneline seslenmeye çalışarak, izleyici kitlesinin sayıca artmasını da amaçlar. Bunu yaparken, toplum içindeki her kişiye hitap etmeye, onların haber ve eğitim alma, eğlenme, mal ve hizmetlerden haberdar olma gibi gereksinimlerini karşılamaya özen göstermek zorundadır. Bu yönden bakılınca, televizyon yayıncılığında programlar; cinsiyet, yaş, eğitim, yerleşim yeri, meslek, sosyo ekonomik seviye gibi özellikler dikkate alınarak, izler kitlelere göre ayrımlaştırılabilmektedir.

Çeşitli ülkelerde ve toplulukların komisyonlarınca sınıflandırılmaya çalışılan program türlerinin kesin sınırlara birbirlerinden ayrıldığı söylenemez bu nedenle sınıflandırma ve alt türlere ayırma kolay değildir. Farklı şekillerde yapılması mümkündür. Televizyon yayıncılığında programların sınıflandırılması, genel bir bakış açısı ile amaç, işlev, izler kitle, konular, konular ele alınırken kullanılan gereçler, yapım unsurlarının kullanış biçimlerindeki ortak özellikler ve anlatı yapısı göz önüne alınarak da yapılabilir

Televizyon programları; yayın içeriği, saati, konusu, işlevleri, izleyici kitlesinin durumu ve özellikleri, yapı ve içerik biçimleri bakımından da türlere ayrılmaktadır.

Haber Bülteni Ulusal, uluslararası ve yerel, güncel, toplumsal, siyasal, kültürel, ekonomik olay, konu ve gelişmelerin önem sırası gözetilerek, sunulduğu ana haber bültenleri kamuoyunu bilgilendirme ihtiyacını karşılamak adına büyük önem taşır. Haber bültenlerini spikerler okuyabileceği gibi, sunucu, uzman sunucular sunabilir ya da yorumcu sunucular program sonunda günün öne çıkan olaylarını değerlendirip yorum katabilirler. Ana haber bültenleri genel olarak, izleyicinin ekran başında en çok bulunduğu saatlerde kapsamlı bir şekilde izleyici ile buluşur. Günün öne çıkan haberleri, gelişmeleri bu saatlerde izleyicileri ayrıntıları ile aktarılır.  Haber amaçlı kanalların da akşam saatlerinde günün gelişmelerini ve öne çıkan olayları ayrıntıları ile aktardıkları geniş kapsamlı haber bültenleri bulunmaktadır.

Yorum programları, kamuoyunun bir kesimini ya da tümünü ilgilendiren, yerel, ulusal ya da dünya çapında bir olayı, konuyu ya da gelişmeyi çeşitli yönleriyle ve öznel bir bakış açısıyla değerlendiren program türü olarak açıklanabilir. Yorum programları, televizyon kanallarının yayın politikası doğrultusunda program konusunun yorumcu, konunun uzmanı ya da analist tarafından gerektiğinde olaya ya da konuya taraf olan kişi ya da kişilerinde katılımıyla gerçekleştirilen, görüşlerin açıklandığı, paylaşıldığı, tartışıldığı bir program türüdür.  Yapımı stüdyoda gerçekleşebileceği gibi, stüdyo dışı mekânlarda da gerçekleştirilebilir. Ancak temel olan, katılımcıların öznel görüşlerinin ön planda olduğu program gerçekleştirmektir.

Drama programları başarılı bir metin, senaryo yazımı gerektirirler. Giriş, gelişme ve sonuç bölümlerinin olduğu dramatik bir yapıları bulunur. Oyunculuğun öne çıktığı, oyuncuların, ustalıklarını gösterme olanağı bulduğu yapımlardır. Yoğun ve dikkatli bir hazırlık dönemi ve provadan sonra, banda kaydedilerek kurgulanırlar. Televizyonda yayınlanan programlar içinde yüksek bütçe gerektiren yapımlardır. Senaryo gereklerine göre, bir program içinde farklı mekânlarda çekim yapılmasını gerektirebilirler. Çekim mekânlarına çekim donanımının kurulması, dekor kullanılması gerektiği için diğer türlere oranla daha çok deneyim, uzmanlaşmış ekip ve planlamaya ihtiyaç bulunmaktadır. Televizyon yayınları için gerçekleştirecek dramatik programlar; dramatik diziler, çizgi filmler, dramatik belgeseller ve sinema ve televizyon filmleri olarak alt türler ayrılmaktadır.

Belgeseller sinemanın bir türü olarak doğmuştur. Konusunu ve materyalini gerçek olaylardan, kişilerden veya doğadan alabilmektedir. Olayı kendi doğal çevresi ve akışı içinde görselleştirebileceği gibi, buna en yakın biçimde sonradan kurulmuş düzenlemeler içinde, canlandırmalar ile de işleyebilmektedir.   Türkiye’den kamu yararı gözetmek, toplumu eğitmek, toplumun aynası olmak ve toplumu bilinçlendirmek, belgesellerin yapısını ve içeriğini belirleyen öğeler olarak sıralanabilir. Belgeseller, ele aldıkları konulara göre; haber filmi, doğa belgeselleri, toplumsal içerikli belgeseller, tanıtım-reklam amaçlı belgeseller gibi farklı alt türlere ayrılmıştır.

Eğitim Spotları; “Spot” İngilizce azıcık miktar, anlamına gelir. Bu tür programlar süre olarak diğer eğitim programlarına oranla kısadır. Reklam gibi az süre içinde bilgi verir. Televizyon yayınları içerisinde, çocuklara, gençlere, ailelere, genel dinleyici ve/veya izleyici kitlesine olduğu kadar, çeşitli iş ve meslek gruplarına yönelik, kısa eğitici bilgiler içeren programlardır. 09:00- 21:00 saatleri arasında, eğitim spotlarının yayınlanması özel kanunlarla zorunlu hale getirmiştir.

Haber Programları; kamuoyunun bilgi edinme ihtiyacını karşılamak amacıyla yapılır.
Olay, konu ve gelişmeleri ele alan ve gereğinde değerlendiren; olağandışı durumlar dışında
belirli yayın gün ve saatinde ve genellikle belirli bir süreyle sınırlı olarak, düzenli biçimde izleyicilere sunulan program türü olarak tanımlanabilir

Gizli reklam; yayıncı tarafından reklam yapmak amacıyla, malların, hizmetlerin, ismin, ticari markanın veya üreticinin ya da hizmet sağlayıcının faaliyetlerinin, para karşılığı veya benzer nedenlerle, programlarda logo, ticari unvan, tescilli marka, görüntü, sözlü ifade veya bunları çağrıştırabilecek imalar yoluyla tanıtımını içeren reklamlardır.

Bir kamu radyosu ile özel radyo arasında, kuşkusuz program türleri, yayın amaçları, kuşaklar ve personel sayısı gibi özellikler farklılaşabilir ancak bunlar kesin olarak farklılaşacağı anlamına gelmez. Ancak gelir kaynağı kesin farklılaşır. Çünkü kamu radyolarında, yayın kurumunun geliri devlet tarafından karşılanır. Radyo ve televizyon örgütleri kamu yararına yönelik olarak, tarafsız, doğru ve eğitici yayın yapmakla yükümlüdürler. Özel radyolar ise gelirlerinin büyük bölümünü reklamlardan sağlamaktadır, devlet katkısı almazlar. Doğru yanıt C seçeneğidir.

Birbirinden farklı konuların programın içeriğini oluşturduğu programlar magazin programlarıdır. Dinleyicilerin sosyal, kültürel, ekonomik ve hukuki gelişmeler hakkında bilgi ve kültür düzeyinin arttırılmasını amaçlayan programlar ise eğitim içerikli programlardır. I, III ve IV. İfadeler ise radyo dramalarının özelliklerini tanımlamaktadır. Doğru yanıt B seçeneğidir.

Soruda verilen örnek, bir eğitim spotudur. Eğitim spotları, yayınlanması kanunen zorunludur. Reklam gibi, kısa ve dikkat çekici yapımlardır. Çevre, sağlık, organ bağışı, trafik kuralları gibi farklı toplumsal alanlara ilişkin sorunlar, bu spotların konularını oluşturmaktadır. Sık sık yayınlanarak hedef kitlede bir bilinç ve davranış değişikliği oluşturmayı hedeflerler. Doğru yanıt E seçeneğidir.

Radyo haberini özellikleri şu şekilde sınıflandırılabilir: • Radyonun haber dili sade olmalıdır. Radyo anlık bir kitle iletişim aracıdır. Sesin ve dalgaların hızı ile görüntü ve matbaa teknolojisi yarışamaz. • Radyo haberi, esnektir. Değişikliler ve gelişmeler aynı gün içerisinde anında yapılabilir. • Radyo haberi, canlıdır. Teknoloji ve dekor gerektirmez. • Radyo haberi, değişim içerisindedir. Sürekli hareket halinde olmak radyo haberinin görevidir. • Radyo haberi, etkileşim içerisindedir. Sözcükler dinleyicinin kendi imgelem gücüne göre biçimlenir. Doğru cevap D seçeneğidir.

Tematik kanal; yalnızca türdeş programları yayınlayan kanal olarak tanımlanabilir. İçerik bakımından ortak özelliklere sahip olan haber, belgesel, müzik, eğitim, spor gibi yalnızca belirli bir konuda programların yayınlarının yapıldığı kanal anlamına gelmektedir. Soruda verilen kanal bu özelliktedir ve doğru cevap B seçeneğidir.

Haber bültenlerinde genel olarak verilen bir haberin daha ayrıntılı bir biçimde işlendiği programlar tartışma ve yorum programlarıdır. Haber bültenlerinden bağımsız olarak, ele alınan konuya ilişkin uzman kişiler tarafından, bir sunucu eşliğinde konunun farklı boyutları ele alınır. Haber bültenlerinde sürenin kısıtlı olması nedeniyle ele alınamayan konular tartışma ve yorum programlarında ele alınır. Sorudaki programın özellikleri doğrultusunda doğru cevap E seçeneği, yani Tartışma ve yorum programlarıdır.

A seçeneği dışında verilen seçenekler, kültür-sanat programlarının alt türleridir. Soruda verilen özellikler kültür-sanat programlarının genel özellikleridir. Doğru cevap A seçeneğidir.