RADYO VE TELEVİZYON İŞLETMECİLİĞİ

Radyo ve televizyon kuruluşlarının yönetim biçim ve örgütlenme tarzlarını pek çok unsur etkilemektedir.
Bunlardan biri radyo ve televizyon yayın ve yönetim sistemleridir. Kanalların içinde bulundukları sistem, tabi oldukları yasalar kanalların işleyiş süreçlerini, örgüt kültürlerini ve içerik yapılanmalarını belirlemektedir. Radyo-televizyon yayın ve yönetim sistemlerinde ticari (özel, girişimci) sistem, hükümet yönetimi sistemi ve ulusal sistem şeklinde yapılanmaların uygulandığı görülür. Bu sistemlere Aziz, ulusal tecimsel yöntem ve kurum yayın yöntemini eklemektedir.

Ticari (özel, girişimci) Sistemde (Commercial System); radyo ve televizyonun kuruluşları ticari girişim niteliği taşımaktadır ve tamamen özel hukuk kurallarına tabidir. Yayınlar bağımsızdır. Devlet, yayınların karışmaması için teknik ve hukuksal kurallar koyar. Televizyon istasyonlarının geliri yayın saatlerinin reklamcıya satılmasıyla elde edilir (Gökçe,1997: 45). İzleyici tüketici olarak kabul edilir.

Organizasyon Kavramı
Örgüt yapısı, bir organizasyon içinde var olan temel ilişkileri ifade eder Örgüt yapısını oluşturan unsurları; işletmenin fiziki yapısı ile ilgili olanlar ve sosyal yapısı ile ilgili olanlar olmak üzere iki grupta ele alınmaktadır. Çalışma kapsamı içinde işletmenin sosyal unsurları ele alınmaktadır. 

Sosyal unsurları olarak; işletme ölçeği, işbölümü ve uzmanlık derecesi, bölümlendirme, emir-komuta ve kurmay ilişkiler yapısı, kontrol alanı, merkezileşme derecesi, formalizasyon derecesi, kademe sayısı, komite ve gruplar, haberleşme kanalı, çapraşıklık derecesi kabul edilmektedir.

İşletmelerde yönetim, ortak bir amacı gerçekleştirmek için bireysel ve grupsal çabaların koordinasyonunun sağlanmasıdır; yani başkalarına iş gördürerek işletme amaçlara ulaşmaktır. Yönetim fonksiyonunun aşamaları; planlama, organizasyon, yürütme, koordinasyon ve kontrol işlevleridir.
İşletme sahipleri, işletmeyi kuran ve özsermayesini sağlayan kişilerdir. Türkiye’de çoğunlukla televizyon sahipleri ile yöneticileri aynı kişi değildir. Televizyon yöneticileri genellikle sektörden gelmiş gazetecilik veya televizyonculuk yapmış kişilerdir. İlk kurulan özel televizyon yöneticileri, TRT’de yetişmiş kişilerden oluşmaktaydı.

Tecimsel televizyon kanallarının örgüt yapılarında tepede yönetim kurulu, altında icra kurulu, genel müdür ve genel müdüre bağlı işlevsel müdürlükler yer almaktadır. Sherman bir televizyonun yöneticilerini genel müdür, satış müdürü, program yönetmeni, tanıtım yönetmeni, araştırma yönetmeni, haber yönetmeni, muhasebe yöneticisi, kamu işleri yönetmeni, baş mühendis olarak sıralamaktadır.

Matriks Örgüt Yapısı
Televizyonlarda iç yapımların artması ile stüdyolarda bir kaç program aynı anda yapılmaya başlanmıştır.
Bu gelişmenin sonucu olarak televizyonlarda matriks örgüt yapılarının oluşmaya başladığı görülmektedir.
Matriks yapıdaki dikey hiyerarşi süreklilik gösteren fonksiyonlarını, yatay ilişki ise proje için oluşturulan fonksiyonları göstermektedir. Bu yapının ikinci özelliği otoritede, sorumlulukta ve hesap verebilmede ikili bir yapısı olmasıdır. Matriks organizasyon programa yönelmiş proje ekibi ile uzmanlık yönelimli fonksiyonel personeli yeni ve sinerjik bir ilişki içinde yapıcı bir şekilde harmanlamaktadır.
Matriks organizasyon yapısı, birden fazla ürün veya hizmet üreten organizasyonlarda ürün ya da hizmetinde hızlı bir değişim yaratarak teknolojik, çevresel ve başka değişimlere yanıt veren işletmelerde ortaya çıkmaktadır.

Kamu Radyo ve Televizyon Kuruluşları Örgüt Şeması
Türkiye Radyo ve Televizyon Kanunu’nda yönetim organları olarak Yönetim Kurulu, Genel Müdürlük ve Koordinasyon Kurulu yer alır. TRT Genel müdürü, Radyo ve Televizyon Üst Kurulu tarafından teklif edilen üç aday arasından Cumhurbaşkanlığı tarafından atanmaktadır. Genel müdürün görev süresi 4 yıldır, süre sonunda aynı usul ile yeniden atanabilir.

TRT, dikey bir yapılanmaya sahiptir. Taşra teşkilatı olarak İstanbul,
İzmir, Çukurova, Diyarbakır, Erzurum, Trabzon ve Antalya Müdürlükleri vardır. 9 Temmuz 2018 tarihinde yayımlanan 703 Sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi ile bu bölge müdürlüklerinin sayısının iki yıl içinde azaltılması planlanmaktadır. Yurtdışı teşkilatı ise 14 bürodan oluşmaktadır.
Bunlar; Bakü, Brüksel, Washington, Kahire, Taşkent, Aşkabat, Berlin, Köln, Erbil, Üsküp, Lefkoşe, Astana, Saraybosna, Londra, Moskova ve Kudüs bürolarıdır.

20.10.2009 tarihli Resmi Gazete’de yayınlanan 27382 sayılı Türkiye Radyo-Televizyon Kurumu Kuruluş Ve Görevleri Hakkında Yönetmelik ile TRT idari yapısı ve görevleri düzenlenmiştir.
Yönetmelikte kurumun yönetim organlarını; Yönetim Kurulu ve Genel Müdürlük olarak belirlenmiştir. Yönetim Kurulu, kurumun en yüksek karar ve yönetim organıdır. Genel Müdürlük; Genel Müdür ve Genel Müdür Yardımcılarından meydana gelir. Kurum, Genel Müdür tarafından temsil olunur ve yönetilir. Kurumda, dört genel müdür yardımcısı görev yapar.
Kurumun teşkilat yapısı
a) Merkez teşkilatı; ana hizmet, danışma ve denetim ile yardımcı hizmet birimlerinden,
b) Taşra teşkilatı; Genel Müdürlüğe bağlı müdürlükler ve haber bürolarından,
c) Yurt dışı teşkilatı; bürolardan,
ç) Yönetim Kurulu Bürosu Koordinatörlüğü, Televizyon Kanal Koordinatörlükleri, Yeni Medya Kanal Koordinatörlüğü, İç Yapımlar Koordinatörlüğü ile TRT Medya Eğitim Koordinatörlüğü birimlerinden oluşmaktadır.

Stratejik ortaklık, iki veya daha fazla işletmenin kendi öz yetenekleri doğrultusunda faaliyetlerini birleştirerek kendileri dışında ayrı bir kimliği olan ayrı bir işletme yaratmalarıdır.

Radyo-televizyon yayın ve yönetim sistemlerinde ticari (özel, girişimci) sistem, hükümet yönetimi sistemi ve ulusal sistem şeklinde yapılanmaların uygulandığı görülür (Gökçe,1997: 45). Bu sistemlere Aziz, ulusal tecimsel yöntem ve kurum yayın yöntemini eklemektedir (Aziz, 1981: 34).

Eşgüdüm, bir işletmenin düzenli ve sürekli çalışabilmesi için amaçlar, araçlar, uğraşlar, organlar ve kişiler arasında uyum ve işbirliği sağlanması anlamına gelir.

Örgüt yapısını oluşturan unsurları; işletmenin fiziki yapısı ile ilgili olanlar ve sosyal yapısı ile ilgili olanlar olmak üzere iki grupta ele alınmaktadır.

Formalleşme derecesi; bir organizasyonda işler görülürken belirli özel ilke ve yöntemlerin izlenmesidir.

Çapraşıklık derecesi; organizasyonun dikey, yatay ve coğrafi olarak yayılma durumunu gösterir.

Genel müdür, tüm işletmeden, gelir ve gider dahil finansal sorunlardan, kısa ve uzun dönemli planlar ve hedeflerden, bütçeden, öngörüden ve karlılıktan sorumludur.

Bir radyo istasyonunda çalışan elemanlar açısından, en kalabalık birim, program birimidir.

Başkan, Başkan Yardımcısı, Müdür ve Müdür Yardımcısı olarak atanabilmek için, genel koşullara ek olarak, TRT'de en az 10 yıl çalışmış olmak gerekmektedir.

Program yapımcısı, bir TV yapımında takımın yöneticisidir. Yapımın düzenlenmesinden tümüyle sorumlu olan kişidir. Bir TV programını oluşturacak fikri bulmak; programın gerçekleşmesi için olanakları sağlamak; her türlü mali işlerin, denetlemelerin ve malzeme izinlerinin, teknik olanakların ayrılmasını ve organizasyonunu üstlenmek görevleridir.

Toplam kalite yönetimi; işletmenin faaliyetlerinin her aşamasında çalışanlarının gönüllü olarak
katılım ve sorumluluk alması yolu ile devamlı olarak iyileştirilmesini sağlayan yaşam felsefesidir.