RADYO VE TELEVİZYON HABERCİLİĞİ

2

söyleşi

röportaja hazırlık

dinleyici

görüşme kiminle yapılacak

Konuşma dilinin en temel öğeleri ise ses ve sesin farklı kullanım biçimleri ve sözcük dizgeleridir. Dilin farklı kullanım biçimleri sesin vurgulanması, tonlanması, şiddeti; sözcüklerin uyumu, zaman belirteçlerinin yerinde kullanımıdır.

Röportaj, Türkçe’de mülakat, görüşme, söyleşi hatta kimi kez karşılıklı sohbet ya da sorucevap sözcükleriyle kullanılmaktadır.

Röportajda gazeteci kendi duygu ve düşüncelerini de aktarır, aktif bir rol oynar. Söyleşide ise gazeteci kendi duygu ve düşüncelerine yer vermez, sadece soru ve cevaplara yer verir ve daha pasiftir.

Radyo ve televizyon için yapılan röportajlar ile yazılı basın için yapılan röportajlar arasında da birtakım teknik farklılıklar bulunmaktadır. Bunlardan ilki; radyo ve televizyonda süre sınırlandırması söz konusudur; ancak, gazete için yapılan röportajlarda genellikle süre sınırlandırması yoktur. Buna karşılık sayfa- sütun sınırlandırması olabilir.

Bir gazeteci röportaj yapmadan önce hazırlık yapmalıdır. İlk aşama röportaj teklifi aşamasıdır. Röportaj yapılacak kişiye teklif sunulmalı, röportajın ne hakkında olduğu, nerede ve ne zaman yayınlanacağı açıklanmalıdır. Röportajın yazılı mı, sesli mi, görsel olarak mı yayınlanacağı konusunda bilgi verilmelidir. Uygun bir tarih belirlenip, sözleşilmelidir. Gazeteci röportaj yapacağı kişi ve röportajın konusu hakkında ön çalışma yapmalı, bilgi sahibi olmalıdır. Örneğin bir yazar ile röportaj yapılacaksa, o yazarın ilgili kitapları ve daha önce basına verdiği demeçleri okunmalı, notlar alınmalıdır. Röportaj yapılacak kişi değil de röportaj yapılacak konu önemli ise bu sefer de o konu hakkında çalışılmalıdır. Röportajda sorulacak sorular önceden taslak olarak belirlenmeli, gerekiyorsa not alınmalıdır. Bu süreçte sorular röportaj yapılacak kişiyle paylaşılmamalıdır

Yorumlayıcı (interpretative) röportajlarda konuğun bir husustaki fikri öğrenmeye çalışılır. Konuk, var olan durumdan çok, olabilecek şeyler, olasılıklar üzerinde değerlendirmeler yapacaktır.

Feature Röportaj: Bir konuyu uzun uzun geçmişiyle, geleceğiyle, yan etkileriyle ele alarak inceleyen ve haberden daha çok bilgi verme ağırlığı taşıyan röportaj türüdür. Feature röportaj özellikle, özel bir program içinde verilmesi gereken bir çalışma biçimidir. Feature röportajın Türkçe’de tam karşılığı pek yoktur denilebilir.

Dil, ifade biçimi olarak, yazı ve konuşma dili olarak ikiye ayrılır. Yazı dilinde, toplumsal sistem içerisinde ortak kılınmış ve geliştirilmiş birtakım sembol ve işaretler kullanılır. Konuşma dilinin en temel öğeleri ise ses ve sesin farklı kullanım biçimleri ve sözcük dizgeleridir. Dilin farklı kullanım biçimleri sesin vurgulanması, tonlanması, şiddeti; sözcüklerin uyumu, zaman belirteçlerinin yerinde kullanımıdır. Konuşma dili yazı diline göre ise gerek yapısal ve gerekse resmiyet (formal) açısından farklılık gösterir. Bu nedenle doğru cevap D'dir.

Konuşma dilinde sözcüklerin değişimi, yazı diline oranla daha hızlıdır. Konuşma dili, aynı zamanda, yazı diline oranla daha doğaldır; bu nedenle cümledeki kurallar dizgesine, söyleyişlere yazı dilindeki kadar dikkat edilmeyebilir. Ancak yine de konuşma dilinin de kendine özgü, söyleyişe yönelik kurallarının olduğu unutulmamalıdır. Konuşma dilinde zaman içerisinde kelimelerin söyleyiş biçimleri değişebilirken, yazı dilinde bu değişimin daha yavaş olduğu söylenebilir. Konuşma dilinde de kurallar olduğundan doğru seçenek C'dir.

Haber seyirciye aktarılırken, kelime zenginliği yerine az kelimeyle daha çok bilgi aktarılmaya çalışılır. Bundan dolayı doğru cevap A'dır.

Radyo haberciliğinde e dikkati ve dinleyici ile arada kurulan gizli iletişim sürecini basit, kısa ve az cümleli ifadeler kullanarak devam ettirmek önemlidir. Uzun açıklamalardan kaçınılarak, doğrudan habere konu olan olay hakkında açık ve net bilginin verilmesi yine dikkatin yoğunlaştırılması açısından önemli bir noktadır. Bu nedenle uzun açıklamalardan kaçınılmalıdır. Doğru cevap C'dir.

'Mart kapıdan baktırır, kazma kürek yaktırır.' ifadesi nükte ile başlayan bir giriştir. Doğru cevap D'dir.

'İtalya'nın başkenti Roma'da...' ifadesi yer belirttiğinden yer belirterek yazılan girişlerdendir.

Röportaj ve söyleşi birbirinden farklıdır. Türkiye’de sıklıkla karıştırılan iki türün arasındaki temel fark, röportajda gazetecinin kendi duygu ve düşüncelerini de aktarmasıdır. Oysa söyleşide bu yoktur. Gazeteci, röportajda daha aktiftir. Röportaj yapılan yer, kişi ve konu hakkında duygu ve düşüncelerini paylaşır, dilediği bir sıralamada röportajı yaptığı kişinin görüşlerini de aktarır. Söyleşide ise gazetecinin pasif olması, okuyucu söyleşi yapılan kişi arasından çekilmesi beklenir. Söyleşide gazetecinin duygu ve düşüncelerine yer verilmez.

Radyo ve televizyonda süre sınırlandırması söz konusudur; ancak, gazete için yapılan röportajlarda genellikle süre sınırlandırması yoktur. Radyo ve televizyon için yapılan röportajlarda dinleyicinin rahat anlayabilmesi için mikrofonların ve kameraların iyi yerleştirilmesi, kaliteli bir ses ve görüntü kaydının veya yayınının bulunması gerekirken, gazete için yapılan röportajlarda yapılan kaydın ne dediğinin anlaşılması yeterlidir. Bu nedenle doğru cevap A'dır.