RADYO VE TELEVİZYON HABERCİLİĞİ - Deneme Sınavı - 3

Radyo tekniği ile ilgili olarak yapılan ilk teknik buluş telsizin babası olarak adlandırılan James Clerk Maxwelltarafından 1860 yılında olmuştur. Maxwell, ilk kez radyo (elektromanyetik) dalgalarının varlığını bulmuştur. Bu kapsamda doğru seçenek B seçeneğidir.

radyo haberlerinin yapısal özelliklerini şöyle sıralamak mümkündür:
1. Radyo haberciliğinde spikerin dinleyicilere ne olduğunu anlatması esastır. Konuşma diline dayalı olarak yazılan haber basit ve kısa cümlelerden oluşur. Bunun yanı
sıra edilgen cümle yapılarına da radyo haberciliğinde yer verilir.
2. Haberin konusuna göre kimi zamanda bileşik cümlelere bağlaç ve ilgeçlere yer verilmektedir. Ancak haberlerin anlaşılır olması temel amaçtır. Bu nedenle anlatım
dili seçilirken buna dikkat edilmelidir.
3. Kelime zenginliği yerine anlam zenginliği amaçlanır. Yani olabildiğince az kelime
kullanarak ve kısa cümleler kurarak haberin içeriği doğru biçimde verilmeye çalışılır. Bu nedenle haberin konusu ile ilgili açıklamalara yer verilmeyebilir. Haberin
geçmişi de haber metninde bazen yer almayabilir.
4. Konuşma dili tekniğine sahip anlatımda genellikle öyküleyici ya da açıklayıcı anlatım dili kullanılır.
5. Haber metni giriş gelişme ve sonuç bölümünden oluşur. Haberi oluşturan bilgiler
haberin içeriğine göre hangi sorunun cevabı önemli ise ona göre verilir. Bu nedenle
radyo haberciliğinde de 5N 1K olarak bilinen habercilik kuralına göre haber giriş
ve gövdesi yazılır.
6. Radyo haberleri göze değil kulağa hitap etmektedir. Radyoda okunan haberleri
dinleyicilerin tekrar dinleme olanağı çoğu kez yoktur. Bu nedenle kısa ve anlaşılır
cümle yapılarına yer verilir.
7. Radyo haberi, okunduğu zaman dinleyicin dikkatini çekecek biçimde yazılır. Bu
nedenle hem haber konularının hem de anlatım dilinin dikkat çekici olmasına
özen gösterilir, gereksiz ayrıntılara yer verilmez.
8. Haber metni yazılırken noktalama işaretleri doğru kullanılmak zorundadır. Radyo
haberlerinde kullanılan anlatım dili hikâye anlatım dili biçimindedir ve dinleyicilerin ilgiyle dinlemesi için renkli haber biçiminde yazılır.
9. Radyo haberlerinde samimi ama saygılı bir tarz kullanılarak dinleyici ile bir bağ
oluşturulur. Haberi oluşturan kelimeler günlük dilden seçilir.
10. Terimlerden ve yabancı kökenli kelimelerden mümkün olduğunca uzak durulur.

televizyon haberlerinin yapısal özelliklerini şöyle sıralamak mümkündür:
1. Televizyon haberleri çoğunlukla olaya dayalı haberlerdir. Haberler olaya ve konuya
dayalı olarak ikiye ayrılabilir. Olaya dayalı haberler görüntü sağladığından televizyonda daha çok yer almaktadır. Konuya dayalı haberler soyut haberler olduğundan bunlara daha az yer verilmektedir. Örneğin televizyonda din değiştiren ünlü
bir mankenin kilisedeki evlilik töreni gibi görüntülere dayanarak günlerce haber
yapılabilmektedir. Ancak “dini arayışlar” konusundaki bir panel haber olarak televizyonda genellikle yer almamaktadır.
2. Televizyon haberi izleyiciye çok çabuk ulaşmaktadır. Televizyon az önce gerçekleşen olayları haber olarak ekrana getirmektedir. Hatta canlı yayınlarda olduğu gibi
olayları oluş anında verebilen bir araçtır.
3. Televizyon haberleri özet haberlerdir. Televizyonların ana haber bültenleri bile, yazılı hale getirildiklerinde bir gazete sayfası kadar tutmaktadır.
4. Televizyon haber bültenini izleyen kitlenin, kimi haberleri izlememe şansı yoktur.
Kanal değiştirmediği sürece o bültendeki bütün haberleri izlemek zorundadır.
5. Televizyon haber programlarının hedef kitlesi tüm toplumdur.
6. Televizyon haberleri görüntüye dayandığından kimi önemli haberler görüntü bulunamadığından kullanılamamaktadır

radyo haberlerinin yapısal özelliklerini şöyle sıralamak mümkündür:
1. Radyo haberciliğinde spikerin dinleyicilere ne olduğunu anlatması esastır. Konuşma diline dayalı olarak yazılan haber basit ve kısa cümlelerden oluşur. Bunun yanı
sıra edilgen cümle yapılarına da radyo haberciliğinde yer verilir.
2. Haberin konusuna göre kimi zamanda bileşik cümlelere bağlaç ve ilgeçlere yer verilmektedir. Ancak haberlerin anlaşılır olması temel amaçtır. Bu nedenle anlatım
dili seçilirken buna dikkat edilmelidir.
3. Kelime zenginliği yerine anlam zenginliği amaçlanır. Yani olabildiğince az kelime
kullanarak ve kısa cümleler kurarak haberin içeriği doğru biçimde verilmeye çalışılır. Bu nedenle haberin konusu ile ilgili açıklamalara yer verilmeyebilir. Haberin
geçmişi de haber metninde bazen yer almayabilir.
4. Konuşma dili tekniğine sahip anlatımda genellikle öyküleyici ya da açıklayıcı anlatım dili kullanılır.
5. Haber metni giriş gelişme ve sonuç bölümünden oluşur. Haberi oluşturan bilgiler
haberin içeriğine göre hangi sorunun cevabı önemli ise ona göre verilir. Bu nedenle
radyo haberciliğinde de 5N 1K olarak bilinen habercilik kuralına göre haber giriş
ve gövdesi yazılır.
6. Radyo haberleri göze değil kulağa hitap etmektedir. Radyoda okunan haberleri
dinleyicilerin tekrar dinleme olanağı çoğu kez yoktur. Bu nedenle kısa ve anlaşılır
cümle yapılarına yer verilir.
7. Radyo haberi, okunduğu zaman dinleyicin dikkatini çekecek biçimde yazılır. Bu
nedenle hem haber konularının hem de anlatım dilinin dikkat çekici olmasına
özen gösterilir, gereksiz ayrıntılara yer verilmez.
8. Haber metni yazılırken noktalama işaretleri doğru kullanılmak zorundadır. Radyo
haberlerinde kullanılan anlatım dili hikâye anlatım dili biçimindedir ve dinleyicilerin ilgiyle dinlemesi için renkli haber biçiminde yazılır.
9. Radyo haberlerinde samimi ama saygılı bir tarz kullanılarak dinleyici ile bir bağ
oluşturulur. Haberi oluşturan kelimeler günlük dilden seçilir.
10. Terimlerden ve yabancı kökenli kelimelerden mümkün olduğunca uzak durulur.

konuların her birini haber değeri
taşıyan birer konu ve ortam olarak kabul etmek mümkündür:
1. Her tür hastalıklar, ölümler, önemli ya da ünlü kişilere ilişkin cenaze törenleri
2. Yangın, sel, deprem gibi her tür felaket ve yaşanan her tür kaza
3. İklimsel olarak yaşanan gelişmeler ve hava durumu
4. İşlenen suç ve bu suçları işleyenlere dair polisiye haberler
5. Önemli konulara ve kişilere ilişkin mahkemeler, davalar, soruşturmalar, tutuklamalar
6. Cumhurbaşkanlığının aldığı kararlar, meclisin çıkarttığı yasalar, politikacıların
yaptığı açıklamalar
7. İş dünyasında yaşananlar, endüstriyel gelişmeler, ticari anlaşmalar
8. Tarımda, ormancılıkta, bahçecilikte yaşananlar
9. İşçiler, memurlar, çalışanlara ilişkin gelişmeler
10. Eğitim alanında yapılan her iş alınan her karar
11. Üniversiteler, araştırmalar, bilimsel çalışmalar ve gelişmeler
12. Dini öğeler taşıyan haberler, dini günler, kutlamalar, bayramlar
13. Spor karşılaşmaları, sporcular
14. Sanat ve edebiyat dünyasındaki ürünler, eserler, faaliyetler
15. Eğlence dünyasındaki organizasyonlar, faaliyetler gibi..

haber değeri ölçütlerine ilişkin bir başka çalışmada ise haberde bulunması beklenen haber değeri ölçütleri şöyle sıralanmıştır.
1. Özellikle televizyon haberciliği için: Olayın görüntüsünün olması
2. Olayın dramatik ya da sansasyonel (kitleleri dalgalandırıcı) olması
3. Olayın yenilik değerinin bulunması
4. Olayın kolay açıklanabilir olması
5. Olayın büyük ölçekte meydana gelmiş olması
6. Olayın negatif unsurlar yani şiddet, suç, çatışma ya da felaket içermesi
7. Olayın beklenmedik unsurlar içermesi
8. Olayın beklenen unsurlar içermesi
9. Olayın anlamlı ve hedef kitleye uygun olması
10. Olayın haberlerdekilerle benzerlik taşıması
11. Olayın dengeli bir bütünlük sağlaması
12. Olayın elit insan ya da milletler içermesi
13. Olayın kişisel veya insani ilgiye değer olması

ülkemizdeki habercilik uygulamaları
açısından incelendiğinde karşımıza çıkan haber değerlendirme ölçütleri daha çok ve yaygın olarak şöyledir:
1. Doğruluk (Gerçeklik)
2. Güncellik
3. Yerellik
4. Ünlülük

5. Önemlilik
6. İlginçlik
7. Yararlılık
8. Yayın ilkelerine uygunluk

Aşağıdakilerden her biri tüm gazeteciler gibi radyo habercileri için de önemli birer kaynaktır

Yerli ve yabancı tüm haber ajansları
• Kurum, kuruluş ya da önemli şahsiyetlerin yaptıkları açıklamalar
• Resmi ya da özel kuruluşların yaptığı basın toplantıları
• Yerli ve yabancı diğer basın kuruluşları
• Üniversiteler
• Yabancı misyon temsilcilikleri
• Devlet kurum ve kuruluşları
• Elektronik ağlar
• Meslektaşları
• Kendi kurumundaki uzmanlar ya da haberciler
• Resmi Gazete
• Uzmanlar ve konuklar

Radyo yayınlarının haber verme, eğitme, reklam-propaganda ve eğlendirme olmak üzere dört temel işlevi vardır. Doğru cevap A'dır.

Dünyada düzenli radyo yayıncılığı, ilk kez Amerika Birleşik Devletleri’nde 1920’de Pittsburg kentinde KDKA adlı radyo istasyonunda başlamıştır. Doğru cevap B'dir.

Bir bebeğin iki başlı doğması alışagelmiş bir durum değildir. Doğru cevap C'dir.

Başarılı bir radyo röportajı için görüşülecek kişi sayısında bir sınırlama yoktur. Röportaj tek kişiyle de yapılabilir birden fazla kişiyle de. Doğru cevap D'dir.

Bir radyo haber spikeri gündelik yaşamda kullanılan hukuk, siyaset, ekonomi, sosyoloji disiplinlerine ilişkin terim ve literatüre de hakim olmalıdır. Zira, haber konularının/içeriklerinin genellikle bu ana konulardan oluştuğu düşünüldüğünde, bu alanlarda da gündeme hakim olan donanımlı kişilerin mikrofon başında olması bir gereklilik olarak görülmektedir. Doğru cevap E'dir. 

Radyo, savaş dönemlerinde savaşı başlatmak ve propaganda amacıyla kullanılmıştır. Hitler, Polonyalıların Almanya sınırlarını ihlal ettiğini söylediği radyo yayınıyla yalan haberle savaşı başlatmıştır. Doğru cevap B'dir.

İlk polis-adliye haberleri radyodan verilmemiş, öncelikle gazetelerde yayınlanan polis-adliye haberleri daha sonra radyo haber bültenlerinde de sunulmaya başlanmıştır. Doğru cevap C'dir.

Radyo stüdyolarının ve vericilerin kuruluşunun maliyeti televizyona göre daha düşüktür. Bu nedenle radyolar, ilçelerde dahi yerel yayınlar yaparak yerel haberleri o yöre insanlarına duyurma üstünlüğüne sahiptir. Doğru cevap D'dir.

Dünyada radyoculuğun bir haber medyası olarak gelişmesinde Titanic faciasının rolü büyük olmuştur. 1912’de gerçekleşen bu trajik kaza ve sonrası yaşanan gelişmeler, olay yerinden David Sarnoff adlı bir genç amatör radyo operatörü sayesinde insanlara ulaşmış ve radyonun haber gücü ilk kez bu faciada kendini göstermiştir. Sarnoff’un olay yeri izlenimleri gazetelerde yayınlanmış ve tüm dünya radyonun önemini kavramıştır.

Bir kitle iletişim aracı olarak radyo, tüm Dünyada olduğu gibi, ülkemizde de yaygın bir biçimde kullanılmaktadır. Türkiye, 1927 yılında 5 KW güçle ilk düzenli radyo yayına geçmiştir. Bu kapsamda doğru seçenek B seçeneğidir.

12 Eylül 1980’de Türkiye Cumhuriyeti’nin üçüncü askeri darbesi gerçekleşmiş, tüm toplumsal hayatla birlikte radyo yayınclığı da bu süreçten etkilenmiştir. 1982 Anayasası’nın 133. Maddesine dayanılarak çıkartılan 2954 sayılı yasa, 1983’de yürürlülüğe girerek, yayın sonrası denetim ve değerlendirme yapmak üzere, Radyo Televizyon Yüksek Kurulu kurulmuştur.

Türkiye’de radyo haber yayıncılığı için önemli bir dönüm noktası 1999 yılında yaşanan Marmara Depremi olmuştur. Depremle birlikte elektrikler kesilmiş, televizyon yayınları durmuş ve telefonlar kullanılamaz hale gelmiştir. Ancak olay mahallerine ulaşan radyo habercileri diğer tüm medyanın önünde, önemli bir habercilik başarısına imza atmışlardır. 17 Ağustos sabahı depremin etkilerini tüm Türkiye radyolardan öğrenmiş, böylelikle radyonun bir haber aracı olarak önemi yeniden tescillenmiştir.