RADYO VE TELEVİZYON HABERCİLİĞİ - Deneme Sınavı - 2

Televizyon ile ilgili ilk teknik buluş İrlandalı bir telgrafçı olan Andrew May tarafından 1873 yılında yapılmıştır. May, ışık dalgalarının elektrik akımına çevrilebildiğini ve selenyum adlı kimyasal maddenin elektriğe karşı dirençli olduğunu bulmuştur. Doğru seçenek C seçeneğidir.

CBS: 1928 yılında kurulan Columbia Broadcasting System’ın baş harflerinden oluşan Amerika Birleşik Devletleri’nin en önemli televizyon istasyonlarından biridir. Doğru seçenek A seçeneğidir.

ABD’de 1 Haziran 1980 tarihinde yayın hayatına başlayan CNN televizyonu, 24 saat haber sunumuyla televizyon haberciliğinde yeni bir dönem açmıştır. Bu kapsamda doğru seçenek B seçeneğidir.

Türkiye’de televizyon yayınları ilk kez İstanbul Teknik Üniversitesi tarafından 9 Temmuz 1952 tarihinde başlatılmıştır. 1. banttan 100 watt güçle yayın yapan İTÜ TV vericisi Philips şirketinden edinilmiştir. Haftanın belli günlerinde sınırlı saatlerde yapılan bu
yayın, 40 km’lik bir alanı kapsamış ve bu yayın İstanbul’da bulunan 10 televizyon alıcısı tarafından izlenilmiştir. İTÜ TV, TRT’nin kurulmasıyla beraber geride kalmış ve 1970 yılında kapanmıştır. Bu kapsamda doğru seçenek E seçeneğidir.

Habercilik; olup bitmiş, olmaya devam eden ya da olması beklenen olaylara ilişkin bir bilgi edinme ve bunu yayma işidir.

Kitle iletişim araçları içinde ilk ortaya çıkan araç “Gazete”dir. Habercilik de ilk kez gazetede yapıldığı için, bu işi yapanlara gazeteci, yaptıkları işe de Gazetecilik denilmiştir. Bu kapsamda doğru seçenek D seçeneğidir.

Televizyon haberlerinin yapısal özelliklerini şöyle sıralamak mümkündür:
1. Televizyon haberleri çoğunlukla olaya dayalı haberlerdir. Haberler olaya ve konuya dayalı olarak ikiye ayrılabilir. Olaya dayalı haberler görüntü sağladığından televizyonda daha çok yer almaktadır. Konuya dayalı haberler soyut haberler olduğundan bunlara daha az yer verilmektedir. Örneğin televizyonda din değiştiren ünlü bir mankenin kilisedeki evlilik töreni gibi görüntülere dayanarak günlerce haber yapılabilmektedir. Ancak “dini arayışlar” konusundaki bir panel haber olarak televizyonda genellikle yer almamaktadır.
2. Televizyon haberi izleyiciye çok çabuk ulaşmaktadır. Televizyon az önce gerçekleşen olayları haber olarak ekrana getirmektedir. Hatta canlı yayınlarda olduğu gibi olayları oluş anında verebilen bir araçtır.
3. Televizyon haberleri özet haberlerdir. Televizyonların ana haber bültenleri bile, yazılı hale getirildiklerinde bir gazete sayfası kadar tutmaktadır.
4. Televizyon haber bültenini izleyen kitlenin, kimi haberleri izlememe şansı yoktur. Kanal değiştirmediği sürece o bültendeki bütün haberleri izlemek zorundadır.
5. Televizyon haber programlarının hedef kitlesi tüm toplumdur.
6. Televizyon haberleri görüntüye dayandığından kimi önemli haberler görüntü bulunamadığından kullanılamamaktadır (Megep, 2008). Bu kapsamda C seçeneğinde yer alan bilgi, Megep tarafından vurgulanan televizyon haberlerinin yapısal özellikleri arasında yer almamaktadır. Doğru seçenek C'dir.

Radyo haberlerinin yapısal özelliklerini şöyle sıralamak mümkündür:
1. Radyo haberciliğinde spikerin dinleyicilere ne olduğunu anlatması esastır. Konuşma diline dayalı olarak yazılan haber basit ve kısa cümlelerden oluşur. Bunun yanı sıra edilgen cümle yapılarına da radyo haberciliğinde yer verilir.
2. Haberin konusuna göre kimi zamanda bileşik cümlelere bağlaç ve ilgeçlere yer verilmektedir. Ancak haberlerin anlaşılır olması temel amaçtır. Bu nedenle anlatım dili seçilirken buna dikkat edilmelidir.
3. Kelime zenginliği yerine anlam zenginliği amaçlanır. Yani olabildiğince az kelime kullanarak ve kısa cümleler kurarak haberin içeriği doğru biçimde verilmeye çalışılır. Bu nedenle haberin konusu ile ilgili açıklamalara yer verilmeyebilir. Haberin geçmişi de haber metninde bazen yer almayabilir.
4. Konuşma dili tekniğine sahip anlatımda genellikle öyküleyici ya da açıklayıcı anlatım dili kullanılır.
5. Haber metni giriş gelişme ve sonuç bölümünden oluşur. Haberi oluşturan bilgiler haberin içeriğine göre hangi sorunun cevabı önemli ise ona göre verilir. Bu nedenle radyo haberciliğinde de 5N 1K olarak bilinen habercilik kuralına göre haber giriş ve gövdesi yazılır.
6. Radyo haberleri göze değil kulağa hitap etmektedir. Radyoda okunan haberleri dinleyicilerin tekrar dinleme olanağı çoğu kez yoktur. Bu nedenle kısa ve anlaşılır cümle yapılarına yer verilir.
7. Radyo haberi, okunduğu zaman dinleyicin dikkatini çekecek biçimde yazılır. Bu nedenle hem haber konularının hem de anlatım dilinin dikkat çekici olmasına özen gösterilir, gereksiz ayrıntılara yer verilmez.
8. Haber metni yazılırken noktalama işaretleri doğru kullanılmak zorundadır. Radyo haberlerinde kullanılan anlatım dili hikâye anlatım dili biçimindedir ve dinleyicilerin ilgiyle dinlemesi için renkli haber biçiminde yazılır.
9. Radyo haberlerinde samimi ama saygılı bir tarz kullanılarak dinleyici ile bir bağ oluşturulur. Haberi oluşturan kelimeler günlük dilden seçilir.
10. Terimlerden ve yabancı kökenli kelimelerden mümkün olduğunca uzak durulur.
11. Radyo haberini yazarken biçim olarak da dikkat edilmesi gereken özellikler vardır. Örneğin, metnin yazıldığı kâğıt fazla hışırtı çıkartmayan, ışıkta parlamayan mat kâğıt olmalıdır. Göz sayfanın sağ tarafını daha fazla gördüğü için sayfanın sol tarafında daha fazla boşluk bırakılmalıdır ve sayfada sinyal, efekt, ya da geçiş müziği gibi diğer sesler, haberi okuyana yardımcı olmak amacıyla mutlaka belirtilmelidir. Satır sonunda hece, sayfa sonunda ise cümlelerin bölünmemesine dikkat edilmelidir (Megep, 2008). D seçeneğinde yer alan "haberin görme duyusuna yönelik olması" ve "tekrar dinleme olanağının mümkün hale gelmesi" Megep'in vurgulamış olduğu radyo haberlerinin yapısal özellikleri arasında yer almamaktadır. Bu kapsamda doğru seçenek D seçeneğidir.

İyi bir haberin taşıması gereken nitelikler;

Haberin özgün yani daha önce yayınlanmamış, yeni olması,
Haberin ilginç olması,
Haberin önemli olması,
Haberin temel gazetecilik soruları olan Ne, Neden, Nerede, Ne zaman, Nasıl ve Kim sorularının cevaplarını içeriyor olması,
Haberin tarafsız ve yorumsuz bir özellik taşıyor olması.

Bu kapsamda C seçeneğinde yer alan haberin sıradanlığına yönelik olan ifade haberin önemli olduğuna yönelik değişmesi gerekmektedir. Bu kapsamda doğru seçenek C seçeneğidir.

“Haber değeri” konusunda yapılan çalışmaları geniş bir perspektiften ele alarak oluşturulan haber değeri ölçütlerine ilişkin bir başka çalışmada ise haberde bulunması beklenen haber değeri ölçütleri şöyle sıralanmıştır.
1. Özellikle televizyon haberciliği için: Olayın görüntüsünün olması
2. Olayın dramatik ya da sansasyonel (kitleleri dalgalandırıcı) olması
3. Olayın yenilik değerinin bulunması
4. Olayın kolay açıklanabilir olması
5. Olayın büyük ölçekte meydana gelmiş olması
6. Olayın negatif unsurlar yani şiddet, suç, çatışma ya da felaket içermesi
7. Olayın beklenmedik unsurlar içermesi
8. Olayın beklenen unsurlar içermesi
9. Olayın anlamlı ve hedef kitleye uygun olması
10. Olayın haberlerdekilerle benzerlik taşıması
11. Olayın dengeli bir bütünlük sağlaması
12. Olayın elit insan ya da milletler içermesi
13. Olayın kişisel veya insani ilgiye değer olması (Işıklar, 2014:5). Bu kapsamda D seçeneğinde yer alan ifade yanlış olarak yer almakta ve doğru seçenek D olarak belirtilmektedir.

ülkemizdeki habercilik uygulamaları açısından incelendiğinde karşımıza çıkan haber değerlendirme ölçütleri daha çok ve yaygın
olarak şöyledir:
1. Doğruluk (Gerçeklik)
2. Güncellik
3. Yerellik
4. Ünlülük

5. Önemlilik
6. İlginçlik
7. Yararlılık
8. Yayın ilkelerine uygunluk. Bu kapsamda D seçeneği dışında kalan tüm bilgiler yanlış ifade içermektedir. Bu kapsamda doğru seçenek D seçeneğidir.

A seçeneğinde yer alan İfade soru içerisinde verilen tanımın ismi olarak geçmektedir. Bu kapsamda doğru seçenek A seçeneğidir.

Televizyon için haber hazırlayan bir habercinin, aktarılan tüm haber hazırlama süreçlerine ilişkin görev ve sorumluluklarından sonra, son olarak dikkat etmesi gereken unsurları
da şöyle sıralamak mümkündür:
1. Haberci, kuruluşunu temsil ettiğini unutmamalı, konuşmasına, giyimine ve davranışlarına dikkat etmelidir. Tavrı, duruşu, davranış biçimi, sorularının kalitesi,
karşısındaki ile arasına saygılı bir mesafe koyması, kendisine olan saygıyı, güven ve
itibarı yükseltecektir.
2. Haberi toplarken doğru ve güvenilir kaynaklara ulaşmalı, topladığı bilgileri kontrol etmelidir. Bilgilerin doğruluğunu araştırmadan haberi yazmamalıdır.
3. Özellikle televizyon kanalları herkesin fazlasıyla kendisi, kurumu ya da şirketi adına kullanmak isteyeceği, kendisini göstermek isteyeceği iletişim araçlarıdır. Herkesin ekrana çıkıp oradan kişisel ya da kurumsal reklamını yapma arzusu bulunmaktadır. Herkes kendisi ya da kurumu hakkında olumlu haberler yayınlatmak ister.
Bu durumda konunun içinde bir haber değeri olup olmadığına ve konunun kamu
yararı taşıyıp taşımadığına dikkat edilmelidir.
4. Televizyonda temel unsur ses ve görüntüdür. Haberi toplarken haberle ilgili ses ve
görüntüler mutlaka toplanmalıdır. Bunlar hem yayın kalitesine uygun olmalıdır,
hem de izleyenlere bilgi vermeli ve ilgisini çekmelidir. Bir görüntünün temizliği ve
kalitesinden kastedilen, yeterince aydınlık bir ortamda çekilmiş olması, kameranın
titretilmemiş olması, kameranın gerekli olan netliği sağlamış olması ve seslerin bozuk kaydedilmemiş olmasıdır.
5. Zaman çok değerlidir. Haberi toplarken hızlı davranmalıdır.
6. Haber girişi konuşma tekniğine uygun yazılmalıdır. Haberin girişi flaş giriş tekniğine uygun olmalıdır. Ayrıca renkli giriş yani hikâye girişi de ilgi çekmektedir.
7. Haber metninde gereksiz ayrıntılara yer verilmemeli, metin yazılırken noktalama
işaretleri doğru kullanılmalı, devrik cümle kurulmamalıdır ki sunucu doğru aktarabilsin.
8. Haberin dili açık, anlaşılır, sade olmalıdır. Haberi oluşturan kelimeler günlük dilden
seçilmeli, yabancı kökenli kelimelerden mümkün olduğunca uzak durulmalıdır.
9. Haberler arasında bütünlüğü bozmadan geçişler yapmalı, seslendirme ve röportajlarda gereken kısaltmalar gerçekleştirmelidir.
10. Metin yazılırken sıfatlar kullanılmamalı, argo ifadelerden uzak durulmalı, kişisel
duygu ve düşünceler habere yansıtmamalıdır.

Doğru cevap E'dir.

Habercilikten eğlenceye, kamuoyu adına denetim ve eleştiri işlevinde bulunmaktan, kamuoyunun aydınlatılmasını ve serbest oluşumunu sağlamaya, eğlendirmeden eğitime kadar birçok işlevi yerine getiren radyo televizyon gibi iletişim araçları, bu özellikleriyle kamusal göreve sahip toplumsal bir iletişim kurumu olarak nitelendirilmektedir.

Basın özgürlüğü halkın haber alma ve bilgilenme özgürlüdür. Diğer deyişle basın özgürlüğü halka ait olan bir özgürlük alanıdır.

Haber yazmak; öncelikle varlıkların dış görünümlerini aşmayı, iyi bir gözlemi, ciddi bir araştırmayı, kapsamlı düşünmeyi, fikirleri öncelikler çerçevesinde düzene koymayı ve düzgün bir biçimde bunları ifade etmeyi gerektirir.

A
Televizyon haberlerinde, olayların meydana geliş biçimi, mekanı, ortam ve koşulları, o andaki duygusundan farklılaştırılarak ya da kimi zaman özellikle farklılaştırılarak yeniden formatlanabilmektedir. Buna televizyon dilinde kurgu ya da montaj denilmektedir.

Radyo çok hızlı bir kitle iletişim aracıdır ve bu hız kimi zaman televizyonun bile önündedir. Radyo, yazılı basında ancak ertesi gün öğrenilebilen bir haberi, hatta televizyonda o habere ilişkin görüntülerin ve metinin teknik olarak yayına hazırlanması ile geçen sürenin de önüne geçerek, onlardan çok daha önce ve hızlı olarak dinleyicilerine olayı anında aktarabilme yeteneğine sahip bir araçtır.

İyi bir haberin taşıması gereken nitelikler; haberin özgün olması, ilginç olması, önemli olması, temel gazetecilik sorularının cevaplarını içermesi, tarafsız ve yorumsuz olmasıdır.

Doğruluk; haberciliğin ilk ve en önemli ölçütüdür. Haberde doğruluktan hiçbir gerekçe ile vazgeçilemez. Doğruluk, haberde verilen bilgilerin doğru olması, yalan ya da yanlış bilginin haberde yer almamasıdır.