PSİKO-SOSYAL REHABİLİTASYON

Sosyal destek, aile, akraba, arkadaş ve komşu gibi gerçek kişiler tarafından sağlanabileceği gibi, yerel ve merkezî yönetimler, özel şirketler, yerel, ulusal veya uluslararası sivil toplum kuruluşları gibi tüzel kurum ve kuruluşlar tarafından da sağlanabilir. Sosyal destek, hayatta karşılaştığı stresli olay ve durumlara karşı bireyi koruyarak bireyin stresle mücadele etmesinde ona yardım etmektedir. Sosyal destek disiplinlerarası ve multidisipliner bir konu olup sosyal hizmet, eğitim bilimleri, sosyoloji, psikoloji, epidemiyoloji, tıp, hemşirelik ve halk sağlığı gibi disiplinler tarafından çalışılmaktadır. Sosyal desteğin sağlığa olan etkisi epidemiyoloji, tıp, hemşirelik ve halk sağlığı alanında çalışanların yakından ilgilendiği bir konudur. Sosyal desteğin birey üzerindeki psikolojik ve sosyal etkileri de çoğu sosyal bilim alanını ilgilendirir niteliktedir. Doğru cevap C' dir.

Duygusal destek, sevgi, ilgi, güven, empati gibi duyguların karşıdaki bireye iletilmesiyle oluşur. Yaşlılık döneminde bireylere duygusal destek en çok ailesi ve yakın çevresi tarafından sağlanır. Ailesiyle yakın ilişki içerisinde olan ve duygu alışverişinde olan yaşlı bireyler duygusal açıdan destek eksikliği hissetmezler. Sevgi ve ilgi sözel olarak ifade edilebileceği gibi, eylemsel olarak da yaşlı bireye iletilebilir. Doğru cevap A' dır.

Sosyal destek, toplumun bir parçası olan her birey için büyük önem arz etmektedir. Ancak, toplumdaki bazı dezavantajlı gruplar (çocuklar, yaşlılar, engelliler, göçmenler, kadınlar) göz önünde bulundurulduğunda, bu grupların daha çok sosyal desteğe ihtiyaç duyduğu gerçektir. Doğru cevap B' dir.

Yaşlılarda sosyal desteğe ihtiyaç duyulmasının sebeplerini sıralayacak olursak;
• Yaşlılıkla beraber sosyal statünün düşmesi (emeklilik, çocukların bağımsızlaşması vb.),
• Yaşlılılıkla birlikte maddi kaynakların azalması ya da yetersiz kalması,
• Yaşlılıkla beraber sosyal ağların azalması veya zayıflaması,
• Yaşlılıkla birlikte eş kaybı riskinin artması (özellikle kadınlar için),
• Yaşlıların sosyal izolasyon riskinin bulunması,
• Yaşlıların istismar ve ihmale uğrama riskinin bulunması,
• Yaşlıların yaşlı ayrımcılığına uğrama riskinin bulunması,
• Yaşlıların akut ve kronik hastalıklar sebebiyle daha çok bakıma ihtiyaç duyması,
• Yaşlılıkla beraber engellilik riskinin artması,
• Yaşlıların depresyon gibi psikolojik hastalıklara meyilli olması,
• Yaşlılar arasında Alzheimer, Demans gibi bilişsel bozuklukların yaygın olması olmasıdır. Doğru cevap D' dir.

“Aktif Yaşlanma” Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) tarafından 1990’lı yıllarda Dünyanın gündemine sokulmuş olan bir kavramdır. Aktif yaşlanma süreci yaşlıların günlük yaşamlarında sosyal, ekonomik, kültürel aktivitelere katılımlarını esas alır. Doğru cevap C' dir.

Yaşlı bireyler ve yetişkin çocukları ile ilgili birçok kuram bulunmaktadır. Bu kuramlardan en günceli Bengtson ve Roberts’ın Kuşaklararası Dayanışma yaklaşımıdır. Doğru cevap E' dir.

Normatif Dayanışma; Aile içinde üstlenilen role bağlılık ve sorumlulukları yerine getirme derecesini gösteren dayanışma biçimidir. Doğru cevap B' dir.

Sosyal izolasyonun bireysel olduğu gibi makro düzeyde toplumsal sebepleri de mevcuttur. Bunlardan birincisi toplumdaki bağlılık duygusunun farklılaşmasıdır. Geleneksel toplumlarda yaşlı bireylerin bakım sorumluluğu aile bireyleri tarafından üstlenilirken, modern toplumlarda bakımın kolektif ve kurumsal bir eylem olduğu algısı yerleşmiştir. Özellikle batı toplumlarında bu algı daha yüksektir ve yaşlı bireylerin sosyal izolasyona maruz kalmalarında önemli bir rol oynamaktadır. Doğru cevap D' dir.

Huzurevleri 60 yaş ve üzerindeki yaşlı kişileri huzurlu bir ortamda korumak, bakmak ve bu kişilerin sosyal ve psikolojik ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı’na bağlı olarak faaliyet yürüten sosyal hizmet kuruluşlarıdır. Ülkemizde Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı Engelli ve Yaşlı Hizmetleri Genel Müdürlüğü, diğer bakanlıklar, belediyeler, dernek ve vakıflar, özel huzurevleri ve
azınlıklar huzurevi hizmeti sunmaktadır. Doğru cevap A' dır.

Sosyal dışlanma; işsizlik, mesleki vasıfsızlık, düşük gelir seviyesi, kötü barınma koşulları, suça sürüklenme, sağlık bozukluğu (hastalık) ve aile bağlarının çözülmesi gibi olumsuz koşulların bir bireyde birleşmesiyle ortaya çıkabilir. Doğru cevap C' dir.

Türkiye İstatistik Kurumu verilerine göre 2013 yılında Türkiye nüfusunun %7,7’sini yaşlı nüfus (65+) oluşturmaktadır. Doğru cevap A seçeneğidir.

Cohen ve Willis (1985) tarafından sınıflandırılmıştır. Bu sınıflandırmaya göre sosyal destek türleri; duygusal, takdir, maddi, bilgisel ve arkadaşlık desteği olmak üzere 5 başlık altında toplanmaktadır. Doğru cevap E seçeneğidir.

Duygusal destek, sevgi, ilgi, güven, empati gibi duyguların karşıdaki bireye iletilmesiyle oluşur. Doğru cevap B seçeneğidir.

Takdir desteği ise, bireyin ailesi, arkadaşları ve yakın sosyal çevresi tarafından kabul
ve takdir edilmesi, bu kişilerce saygı görmesidir. Doğru cevap C seçeneğidir.

Maddi destek, bireyin ihtiyaç duyduğu her türlü maddi gereksinimin karşılanması
ile ilgilidir. Maddi destek; para yardımı, kira ve faturaların ödenmesi, yiyecek, içecek ve
kıyafet gibi ihtiyaçların temin edilmesi gibi hem nakdi, hem de ayni yardımları içerebilir.
Örneğin yaşlı bireyin yeterli geliri yoksa ailesi, akrabaları ya da devlet kurumları bu yaşlı
kişiye para yardımında bulunabilir ya da ihtiyaçlarını karşılayabilir. Maddi yardım, hizmet
şeklinde de sunulabilir. Örneğin yaşlı bir birey yatağa bağımlı halde ise, bu kişinin kendisine bakacak, yemek ve ilaçlarını takip edecek, evini temizleyecek, banyo ve tuvalet ihtiyaçlarını karşılamasında yardımcı olacak bir veya birden çok yardımcıya ihtiyaç duyması
söz konusudur. Bu tür hizmetlerin hepsi, maddi destek kapsamında değerlendirilmelidir. Doğru cevap D seçeneğidir.

Bilgisel destek ise, kişiye sorunlarını çözmede ihtiyaç duyduğu bilgi ve becerinin kazandırılmasını, kişiye danışmanlık yaparak yol göstermeyi amaçlar. Özellikle ülkemizde
yaşlı bireylerin eğitim seviyesi oldukça düşüktür ve günümüz bilgi çağında yaşlı bireyler
teknolojiyi takip etme konusunda diğer kuşaklara göre daha dezavantajlı bir konumdadır.
Bu durum yaşlı bireylerin en basit hizmet ve servisler için bile danışmanlık hizmetine
ihtiyaç duymasına sebep olabilmektedir. Doğru cevap A seçeneğidir.

Arkadaşlık desteği, bireylerin sosyalleşme ihtiyacını karşılayabilecek, bireylerle zaman geçirebilecek ve çözüm bulamasa bile o bireylerin sorunlarını dinleyecek kişiler tarafından sağlanabilir. Daha önce de belirtildiği gibi yaşlılık dönemi kişilerin sosyal ağlarının
küçüldüğü, sosyal yalıtımın arttığı bir dönemdir ve yaşlılar her zamankinden çok arkadaşlığa, sohbet etmeye ve sosyal paylaşıma ihtiyaç duyarlar. Doğru cevap B seçeneğidir.

Yaşlılarda sosyal desteğe ihtiyaç duyulmasının sebeplerini sıralayacak olursak;
• Yaşlılıkla beraber sosyal statünün düşmesi (emeklilik, çocukların bağımsızlaşması
vb.),
• Yaşlılılıkla birlikte maddi kaynakların azalması ya da yetersiz kalması,
• Yaşlılıkla beraber sosyal ağların azalması veya zayıflaması,
• Yaşlılıkla birlikte eş kaybı riskinin artması (özellikle kadınlar için),
• Yaşlıların sosyal izolasyon riskinin bulunması,
• Yaşlıların istismar ve ihmale uğrama riskinin bulunması,
• Yaşlıların yaşlı ayrımcılığına uğrama riskinin bulunması,
• Yaşlıların akut ve kronik hastalıklar sebebiyle daha çok bakıma ihtiyaç duyması,
• Yaşlılıkla beraber engellilik riskinin artması,
• Yaşlıların depresyon gibi psikolojik hastalıklara meyilli olması,
• Yaşlılar arasında Alzheimer, Demans gibi bilişsel bozuklukların yaygın olması olmasıdır.
Yukarıda belirtilen tüm nedenler, yaşlı bireylerin sosyal desteğe olan gereksinimini
artırmaktadır. Doğru cevap A seçeneğidir.

Türkiye İstatistik Kurumu’nun
verilerine göre 2015 yılında internet kullanımı 65-74 yaş aralığında %5.6’dır. Doğru cevap C seçeneğidir.

Sosyal dışlanma kavramı ilk olarak 1970’li yıllarda Fransa’da ortaya çıkmıştır. Doğru cevap D seçeneğidir.