PSİKO-SOSYAL REHABİLİTASYON

Psiko-sosyal (psikiyatrik) rehabilitasyon, ruhsal rahatsızlığa bağlı yeti yitimi bulunan
kişilere, kendi çevreleri içinde kendilerinden beklenen rollere uyum sağlamaları için gereken
yardım ve becerileri kazandırarak işlevsellik ve yaşam kalitelerini iyileştirmek üzere
tasarlanmış çok çeşitli girişimleri kapsamaktadır. Doğru cevap E seçeneğidir.

Tedavi, yaşanılan ruhsal hastalıklarla ilişkili belirtilerin
ortadan kaldırılmasına yönelik tüm müdahaleleri içermektedir. Doğru cevap A seçeneğidir.

Süreğen ruhsal sorunu olan bireylerin toplum içerisinde ve bağımsız olarak en az destekle toplumsal, mesleki, eğitimsel ve ailevi rollerini sürdürebilmeleri için gerekli becerilerle donatılması ve yeterli toplumsal desteğin sağlanması psiko-sosyal rehabilitasyonun temel amacıdır. En az destek esastır, maksimum destek değil. Doğru cevap D seçeneğidir.

Psiko-sosyal (psikiyatrik) rehabilitasyon hizmetlerinin sunulduğu bireyler, psikiyatrik bozukluğu olan ve bu bozukluğun neden olduğu yetersizliklere sahip olan kişilerle sınırlıdır. Doğru cevap E seçeneğidir.

Psiko-sosyal rehabilitasyon ile ruhsal hastalıkların bozucu ve
yeti yitimine yol açan etkisi, yaşlıların yaşadığı psikolojik
zorlanma azaltılabilir. Bu hizmetlerin sunulmasıyla yalnız,
yaşlı bireylerin baş etme ve uyum becerileri artmakla kalmaz, aynı
zamanda yaşamdan aldıkları doyum da artar.

Psiko-sosyal rehabilitasyon hizmetlerinin ilke ve değerleri özet olarak, psiko-sosyal rehabilitasyon hizmetleri; bireyin merkezde olduğu, bireyin sahip olduğu kültürel değerlerin dikkate alındığı, bireyin sahip olduğu yetilerin ve gücün geliştirilmesinin önemli olduğu, bireyin yaşamının birçok alanında kalite artışının hedeflendiği, çalışmalarla etkili olduğu ortaya konulmuş uygulamaların yer aldığı ve sağlık hizmeti sunan uzmanların yanında aile üyelerinin de katılımının sağlandığı bütüncül ve kapsamlı bir hizmet türüdür. 

Teorik değil, akademik çalışmalarla etkili olduğu ortaya konulmuş uygulamaların yer aldığı bir hizmet türüdür. Doğru cevap E seçeneğidir.

Havinghurst’ün yaşlılık (ileri yetişkinlik) için tanımlamış olduğu gelişim görevleri:

• Azalan güç ve bozulan sağlık durumuna uyum sağlama,
• Emeklilik durumuna ve azalan gelire uyum sağlama,
• Eşin ölmesi ile meydana gelen yeni duruma uyum sağlama,
• Kendi yaşıtlarının olduğu sosyal çevreye uyum sağlama,
• Bu dönemde devam eden sosyal ve vatandaşlık görevlerini yerine getirme,
• Durumuna uygun fiziksel yaşam çevresini düzenlemedir.

D seçeneğinde "gençlerin" değil, "kendi yaşıtlarının olduğu sosyal çevreye uyum sağlama" olmalıydı. 

Doğru cevap D seçeneğidir.

Kişi yaşamına dönüp baktığında, aldığı kararların, seçimlerin genel olarak hatalı, yanlış olduğuna karar verip, yaşadığı hayatın çok da anlamlı olmadığı sonucuna ulaşırsa, ego dağılması olur ve yaşlı birey umutsuzluk duygularına kapılır. Çünkü önünde sayılı günler kalmıştır ve anlamsız gelen yaşamını bu saatten sonra anlamlı kılmanın, hatalarını, başarısızlıklarını düzeltmenin olanaklı olmadığını düşünür.

İnsanları umutsuzluğa iten toparlamanın mümkün olmadığı düşüncesidir. Ancak her insan nefes aldığı müddetçe toparlanmak ve daha iyi olmak seçeneğine de sahiptir.  Doğru cevap D seçeneğidir.

Birinci düzey, temel iletişim ve tanılama becerileridir. Bu beceriler, hasta ve hasta yakınlarıyla ilişki kuran evde bakım hizmeti veren ekipteki tüm üyeler tarafından kullanılan bakım hizmetinin en alt standartlarını sağlamak için gerekli temel becerilerdir. Doğru cevap A seçeneğidir.

Ülkemizde rehabilitasyon çalışmaları ilk olarak 1930’lu yıllarda, Mazhar Osman döneminde başlamıştır. Hastanenin şehir dışında bulunan boş arazileri tarıma açılmış, hastalar buğday ekimi, çeşitli sebzelerin yetiştirilmesi ve bağ bozumunda çalışmışlardır. Yine bu dönemde eleman yetersizliği nedeniyle hastalar hastanede çalıştırılmaya başlanmış, eczane, mutfak gibi bölümlerde yer almış, berber olarak çalışmışlardır. Doğru cevap C seçeneğidir.

Ruhsal bozukluk nedeniyle tedavi gören tüm hastalar rehabilitasyon hizmetlerine gereksinim duyarlar. Ruhsal bozukluğu olanlar, kronik psikotik bozukluğu olanlar, ağır kişilik bozukluğu olanlar, ilaç ve alkol bağımlıları, ciddi öğrenme güçlüğü sorunu olanlar, rehabilitasyon hizmetlerine daha fazla gereksinim duyan hasta gruplarındandır. Psikososyal rehabilitasyonun amaçları şu şekilde sıralanabilir:

Rehabilitasyon ya da Türkçe karşılığıyla İyileştirme kavramı genel anlamda sahip olunan işlevlerin, yetilerin yeniden inşa edilmesidir ve yaygın bir biçimde sağlık alanında kullanılmaktadır. Tanı hastalık ya da problemin isimlendirilmesi , müdahale tedavi için yapılan etkinlikler,tedavi hastalığın ortadan kaldırılmasını, teşhis ise tanı ile aynı anlamda probleme isim konmasını ifade etmektedir.

Ruhsal bozukluk nedeniyle tedavi gören tüm hastalar rehabilitasyon hizmetlerine gereksinim duyarlar. Ruhsal bozukluğu olanlar, kronik psikotik bozukluğu olanlar, ağır kişilik bozukluğu olanlar, ilaç ve alkol bağımlıları, ciddi öğrenme güçlüğü sorunu olanlar, rehabilitasyon hizmetlerine daha fazla gereksinim duyan hasta gruplarındandır

Etkili bir psiko-sosyal rehabilitasyon hizmetinin özellikleri aşağıda sıralanmaktadır:

Psiko-sosyal rehabilitasyon hizmetleri; bireyin merkezde olduğu, bireyin sahip olduğu kültürel değerlerin dikkate alındığı, bireyin sahip olduğu yetilerin ve gücün geliştirilmesinin önemli olduğu, bireyin yaşamının birçok alanında kalite artışının hedeflendiği, çalışmalarla etkili olduğu ortaya konulmuş uygulamaların yer aldığı ve sağlık hizmeti sunan uzmanların yanında aile üyelerinin de katılımının sağlandığı bütüncül ve kapsamlı bir hizmet türüdür. Bu hizmetlerde birey merkezli yaklaşım esastır bu nedenle toplum merkezli olması beklenemez. Doğru yanıt A seçeneğidir.

Bakımevleri: Özel bakıma ihtiyaç duyan yaşlıların bakım ve korunmalarını sağlamak
amacıyla kurulan yatılı sosyal hizmet kuruluşudur. Huzurevleri: Yaşlı kişileri huzurlu bir ortamda korumak ve bakmak, sosyal ve psikolojik ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla kurulan yatılı sosyal hizmet kuruluşudur. Ayakta Rehabilitasyon programları: Bu programlar genellikle hastanelerin poliklinikleri tarafından uygulanır. Ayrıntılı rehabilitasyon programı şeklinde olabildiği gibi yalnızca fizik tedavi rehabilitasyon programı şeklinde de yürütülebilir. Evde Rehabilitasyon Programı: Bu programlar sıklıkla fizik tedavi, iş-uğraşı tedavisi ve hemşirelik hizmetlerinden oluşur.  Cevap C seçeneğidir.

Yaşlı bireyler için uyum sağlanması gereken olağan gelişmelerden bir diğeri de emekliliktir. Atchley’e göre emeklilik süreci yedi alt evreden geçilerek yaşanılmaktadır:

Psiko-sosyal bakım dört düzeyde ele alınmalıdır. Birinci düzey, temel iletişim ve tanılama becerileridir. Bu beceriler, hasta ve hasta yakınlarıyla ilişki kuran evde bakım hizmeti veren ekipteki tüm üyeler tarafından kullanılan bakım hizmetinin en alt standartlarını sağlamak için gerekli temel becerilerdir.

Psiko-sosyal bakımda ikinci düzey becerilerde ise, hasta ve aileyle birlikte çalışma aşaması yer almaktadır. Bu aşama hasta ve ailesinin yaşadıkları stres ile baş etme becerilerini artırmak, duygu, düşüncelerini ifade etmelerine olanak sağlamak ve hastayla terapötik bir ilişki kurmayı içermektedir.

Psiko-sosyal bakımda üçüncü düzey becerilerde, özelleşmiş becerilerin kullanılması yer almaktadır. Bu beceriler ise; problem çözme becerileri, kaygı ile baş etme teknikleri gibi amaca yönelik becerileri içermektedir. Bu düzeyde psiko-sosyal müdahalelerde uzman klinik hemşire, konsültasyon liyezon psikiyatri hemşiresi, psikolog ve psikiyatrist hasta ve hasta yakınlarına doğrudan danışmanlık yapabilmektedir.

Psiko-sosyal bakımda dördüncü düzeydeki becerilerde ise, alanında uzmanlaşmış profesyonel (psikiyatrist, klinik psikolog, psikolojik danışman, psikiyatri hemşiresi, terapist) tarafından yapılan bilişsel terapi, davranışçı yöntemler, aile terapisi gibi yöntemler bulunmaktadır. Hemşireler ve diğer sağlık personeli çözümlenmesi güç olan klinik problemleri çözmek adına bu alanlarda uzmanlaşmış hemşirelerden bilgi ve destek almalıdır. Çözümü güç olan klinik problemlerin çözümünde çok disiplinli bir yaklaşımla müdahale edilmelidir.

Ruhsal hastalıklarla ilişkili belirtilerin ortadan kaldırılmasına yönelik tüm müdahalelere "tedavi"; kişinin zayıflayan, azalan işlevlerinin veya yetilerinin yeniden tesis edilmesine de "rehablitasyon" adı verilir.

Rehabilitasyon kavramı ise, genel anlamda kişinin zayıflayan, azalan işlevlerinin veya yetilerinin yeniden tesis edilmesidir. Böylece birey yeniden etkin biçimde yaşama katılabilir ve yaşamdan doyum almaya devam edebilir.