PSİKO-SOSYAL REHABİLİTASYON - Deneme Sınavı - 7

Yaşlanan bireylerde süreğen sağlık sorunları ve hastalıklar günlük yaşam becerilerinde bağımsızlığı ve yaşam kalitesini olumsuz etkilemektedir. Özellikle felç, parkinson, multiple
sklerozis gibi nörolojik hastalıklar, itihaplı eklem romatizmaları ve ortopedik sorunlar ve eşlik eden el-göz koordinasyon sorunları çatal, kaşık ve bıçak kullanarak yemek yemeyi ve yeterince beslenmeyi güçleştirmektedir. Kaygan olmayan ve farklı açı ve eğimlerle kolay kavranan
mutfak malzemeleri (sapı kalınlaştırılmış kaşık, kavrama kollu bıçak) yaşlı bireylerin yemek sırasında daha az zorlanmalarını sağlamaktadır. Kendine yardım araçları, yemek yeme ve yiyecek hazırlama becerilerinde güçlük çeken yaşlı bireyler için kolaylaştırıcı olmakta ve bağımsız beslenmeyi sürdürmek için yararlı olmaktadır. Doğru cevap E seçeneğidir.

Yaşlılığın başlama yaşı genel olarak 65 olarak kabul edilmektedir. Ekonomik, sağlık ve toplum hizmetlerindeki değişimler, sağlık alanındaki gelişmeler, yaş dönemine ilişkin algılar ve aile yapısının farklılaşması ile birlikte yaşlılığa ilişkin tanımlar değişmekte ve yaşlılık farklı kategorilerde ele alınmaktadır. Doğru cevap B'dir.

Geriatri “yaşlılık bilimi’’ olarak ifade edilebilir.

Geriatrik hizmete ihtiyacı olan yaşlıların profili incelendiğinde ekip çalışmasına neden ihtiyaç olduğu daha iyi anlaşılacaktır. Yaşlı bireylerin özellikleri:

• Yaş nedeniyle kırılgandır,

• İşlevselliğini kaybetmiştir,

• Çoklu tıbbi ve psiko-sosyal problemlere sahiptir,

• Çoklu ilaç kullanımı söz konusudur,

• İstemsiz kilo kaybı görülebilir,

• Sık sık düşme görülebilir, işitme ve diğer duyu kayıpları yaşarlar,

• Yıkıcı davranış ve kişilik değişimleri söz konusudur (Rasheedy, 2012). Toplumsal, sosyal, ekonomik ve klinik açıdan yürütülecek tedavi ve izleme hizmetlerinde hastanın ve toplumun ihtiyaçlarına cevap verecek donanımlı meslek elemanlarından oluşan ekip üyelerine ve ekip çalışmasına ihtiyaç duyulmaktadır.Doğru cevap E 'dir.

İnterdisipliner (disiplinlerarası) ekip: Aynı amaca bağlı birbirini tamamlayan performans hedeflerine, yeteneğe sahip; birbirine karşı sorumluluk üstlenmiş birkaç profesyonelden oluşan ekiptir. Disiplinlerarası ekip çok disiplinli ekipten farklı olarak kararı tüm ekip üyelerinin katılımı ile alır (Drinka & Clark, 2000). Disiplinlerarası ekip daha çok amaç odaklıdır. Bu ekip dikkatli değerlendirme, gerçekçi amaçlar belirleme ve yakın ilişkiler kurma temellidir. Farklı amaç ve terapi hedefi olması durumunda çok disiplinli ekibe oranla daha fazla hassasiyet gösterilebilmektedir (Young, 1998).Doğru cevap C'dir.

Transdisipliner (disiplinlerötesi) ekip: Bu ekipte farklı disiplinlerin üyeleri sadece kendi uzmanlık alanlarında yetkin olmakla kalmaz, ekip ile birlikte çalışarak diğer uzmanlık alanlarına ilişkin bilgi sahibi olmaktadır. Hizmet veren profesyoneller hastalara ilişkin tüm tabloyu görmekle kalmaz aynı zamanda hastaları kendi alanları ile birlikte diğer alanlarda da değerlendirmekte ve tedavi edebilmektedir (http://www.nynj.va.gov/ docs, 2015).Doğru cevap B'dir.

ÇYGD’nin bileşenlerini oluşturan unsurlara bakıldığında: • Medikal değerlendirme, • Fonksiyonel değerlendirme, • Psikolojik değerlendirme, • Sosyal değerlendirme, • Çevresel değerlendirme, • Problemlerin önemine göre listelenmesi, • Birden fazla hastalığın değerlendirilmesi, • İlaç kullanımının düzenlenmesi, polifarmasinin (çoklu ilaç kullanımı), ilaç etkileşimlerinin önlenmesi, • Beslenmenin değerlendirilerek planlanması, • Günlük yaşam aktiviteleri, • Aktivite/egzersiz durumu, • Yürüyüş, denge ve mobilite değerlendirilmesi, • Mental durum, • Mizaç/depresyon, • Destek gereken ihtiyaçlar ve gerekli cihazlar, • Bakım olanakları/mali durum, • Ev güvenliği/ulaşım, • Tele sağlık sistemlerinin gelecekte kullanılır hale getirilmesi gibi unsurların değerlendirilmesi gerekir (Landefeld & diğ, 2004; Wieland & diğ, 2008).Doğru cevap E'dir.

Çok yönlü geriatrik değerlendirme birkaç adımı içermektedir. Bunlar:

• Bilgi toplama,

• Takım içinde görüşme,

• Hasta ve bakım verenin dâhil olduğu bir tedavi planı geliştirme,

• Tedavi planının oluşturulması,

• Tedavi planına verilen yanıtın gözlenmesi,

• Tedavi planının yeniden gözden geçirilmesidir. Doğru cevap E'dir.

Hekim ağırlıklı ekip: Bu ekip yaşlı birey için temel bakım sunmakta ve disiplinlerarası değerlendirme yapmaktadır. Dokuz hekim, bir lisanslı hemşire ve iki pratisyen hemşire ile bir sosyal hizmet uzmanından oluşmaktadır.Doğru cevap 'dır.

Acil servis ekibi: Bu ekip geriatrist odaklı olmaktan ziyade, acil durumlarda akut tedavi hizmeti sunabilecek diplomalı hemşire, hekim ve cerrahlardan oluşmaktadır. Bu bölümün doğası gereği hastaya ayrılacak zaman sınırlıdır. Bununla birlikte, bu ekip hastanın uygun şekilde tedavi hizmeti alabileceği bir disiplinlerarası ekibe transferini sağlamaktadır.Doğru cevap D'dir.

Liyazon: Sosyal hizmet uzmanı, yaşlı birey, ailesi ve bakım verenler ile toplum arasında bağlantı kurar.Doğru cevap D'dir.

Yaşlıların öz yeterlilik algısını arttırmada en dikkatli kullanılması gereken ve yaşlı birey için olumsuz, istenmeyen bir sonuca neden olabilen etken "Sözel ikna" dır.

Artan yaşam süresi beraberinde morbidite adı verilen hastalıklı olma durumunu da arttırmaktadır. Yaşam süresinin artması, toplumdaki yaşlanan bireylerin daha fazla sayıda hastalığa yakalanma (örneğin; tip 2 diyabet, hipertansiyon, romatizmal hastalıklar, göz hastalıkları, beyin kanaması, kalp yetmezliği, osteoporoz, vb.) ve bakım hizmeti almasına yol açmaktadır.Doğru cevap B'dir

İleri günlük yaşam becerileri; kendini yönetme gibi daha fazla performans gerektiren becerilerdir. Bunlar; • İletişim ve sosyal beceriler (arkadaş edinme ve paylaşımları sürdürme, vb.) • Kalabalık olan toplumsal alanlara gitme (yürüme, karşıdan karşıya geçme, toplu taşıma araçlarını kullanabilme) • Parasal becerileri yönetebilme (para çekme, bankamatik kullanma, doğru harcama) • Sağlık ve iyilik halini yönetebilme • İbadet faaliyetlerini sürdürebilme • Güvenlik ve acil durumları yönetebilme • Alış-veriş yapabilme • Ev içerisinde bağımsız yaşamı yönetebilme (yemek hazırlama, temizlik, güvenlik, telefon kullanma) becerileridir. Dğru cevap B'dir.

Bağımlı: Yaşlı bireyin beceriyi yapabilmesi için %75(yüzde yetmişbeş) oranında fiziksel veya sözel yardıma ihtiyacı vardır, becerinin %25(yüzde yirmibeş)’inden daha azını yapabilir. Örneğin; Zehra Hanım beş basamaklı giyinme becerisinin sadece ilk basamağını yapabilmektedir. Giyinme becerisinin geriye kalan dört basamağı için bakım elemanının fiziksel yardımına ihtiyaç duymaktadır.

Dizartrik konuşma: Geveleyerek konuşma

• Afazik konuşma: Kelimeleri iletişim için kullanamama

• Agnozi: Nesneleri isim veya görünüş olarak hatırlama becerisinde kayıp

• Apraksi: Amaçlı hareketleri sergileme becerisinde kayıp, bu kayıp kullanılan kelime biçimlerini hatırlamamayı da kapsayabilir. Doğru cevap A'dır.

Yaşlı bireylerle çalışan bakım personelinin iletişimi güçlendirici ve sözel iletişimi kolaylaştırıcı bazı pratik önerileri uygulaması yararlı olacaktır. Bunlar; • Yaşlı ile iletişim için sakin ve sessiz bir yer belirleyin. • Yaşlı ile sözel iletişime başlamadan önce dikkatini toplayın. Örneğin; adıyla seslenin, rahatsız olmuyorsa dokunun, ortamda gürültü varsa azaltın, yeterli aydınlık sağlayın. • Yaşlı ile iletişim için önden yaklaşın, kendisine dokunmadan önce göz teması kurun ve göz hizasında iletişimi sürdürün. • Yaşlıya iletişim için yaklaşıp sizi gördüğünden emin olduğunuzda gülümseyin. • İletişim için kendinizi tanıtın ve yaşlının adını kullanın. • Yaşlı birey ile olabildiğince az, yavaş ve net bir ses tonu ile konuşun. • İletişim sırasında yaşlı bireyin aşina olduğu kelimeleri, mimik, işaretleri ve somut nesneleri kullanın. • Bakım veren personel ile diğer tüm personel arasında kelime ve terminoloji kullanımına ilişkin görüş birliği olmasına dikkat edin. • İletişim sırasında yaşlı bireye bilgi verirken pek çok hatırlatıcı sunun. Örneğin; “Bugün uzun boylu ve sarı saçlı hemşire, Ayşe Hanım yanına gelecek, sana banyo yapma becerisini öğretecek”. • İletişim sırasında yaşlı bireyden bir cevap bekliyorsanız, bunun için kendisine zaman tanıyın. • İletişim sırasında yaşlı birey konunun dışına sapmış ise, kendisine konuya tekrar dönmesi için hatırlatıcı ipuçları sunun, ancak ısrarcı olmayın. Örneğin; kaşık kullanarak yemek yeme becerisi öğretilen Zehra Hanım, bu sırada sevdiği bir restorandan bahsetmektedir. Araya girerek kendisine nazikçe “kaşığınızı kullanarak” hatırlatmasında bulunun. • İletişim sırasında yalnız bir basit soru sorarak hatırlatmada bulunun. Örneğin; Zehra Hanıma yemek yeme becerisinin öğretimi sırasında “Hangi elinizle kaşık tutmalısınız?” şeklinde bir soru yönelterek beceriye ilişkin ipucu sunun. • İletişim sırasında yaşlı bireyin kullandığı işitme cihazı varsa, bunun kulağında takılı ve açık konumda olduğundan emin olun. • Yaşlı birey iletişim sırasında gözlük kullanıyorsa gözlüğünün temiz olup olmadığını kontrol edin.  Buna göre İletişim sırasında yaşlı bireye bilgi verirken çok fazla hatırkatıcı sunmayın yanlış tercihtir . Doğru cevap  E'dir.

Öğrenme aşamaları aşağıdaki sırayla gerçekleşir (Richardson, 2013).

Bunlar; 1. İlk edinim 2. Akıcılık 3. Kalıcılık 4. Genelleme (öğrenmenin transfer edilmesi) dir. Doğru cevap B'dir.

Yaşlı bireyin nörolojik ve diğer sorunlar sonucu kaybettiği becerileri tekrar öğrenmesine yardımcı olmak için öğretimsel yaklaşımlar kullanılır. Özellikle yürüyüş, denge, kavrama, bırakma, giyinme, yemek yeme, vb. becerilerin yeniden öğretimi sağlanarak günlük yaşamda olabildiğince bağımsız olmaları beklenir. • Yaşlı bireye alternatif veya telafi edici stratejiler kazandırılmaya çalışılır. Özellikle; güvenlik sağlama, yaralanmayı önleme ve yardımcı gereksinimini azaltmak amacıyla bazı uyarlamalar ve pratik öneriler kullanılır. • Kalıcı bir bozukluğun aktivite ve katılım düzeyini sınırlandırmasını engellilik durumunun oluşumunu azaltmak amacıyla yaşlı bireye yeni bir beceri için öğretime gerek duyulur. Örneğin; bilişsel fonksiyonlarında gerileme olan bir yaşlıya hatırlatma amaçlı yeni bir sistem (örneğin; akıllı telefonla numara, adres ve günlük işleri hatırlatma veya yürüyemeyen bir yaşlıya tekerlekli sandalye kullanmayı öğretme) öğretilebilir. • Yaşlı bireyin rehabilitasyon sürecini desteklemek üzere çeşitli oyun veya etkinlik becerilerinin öğretimi sağlanarak yetersizlik alanları desteklenir. Örneğin; felç sonrası yaşlı bireye azalan denge ve istemli hareketi geliştirmesi için havuzda temel yüzme becerisi öğretilir. • Yaşlı bireyin yakınları, becerileri kazandırma stratejileri öğretildiğinde, yaşlının olabildiğince bağımsız olmasını sağlayacak çevresel düzenlemeleri yapabilirler.Doğru cevap A'dır.

Tam fiziksel ipucu en kısıtlayıcı olandır. Doğru cevap E'dir.