PSİKO-SOSYAL REHABİLİTASYON - Deneme Sınavı - 2

ÇYGD’nin bileşenlerini oluşturan unsurlara bakıldığında:
• Medikal değerlendirme,
• Fonksiyonel değerlendirme,
• Psikolojik değerlendirme,
• Sosyal değerlendirme,
• Çevresel değerlendirme,
• Problemlerin önemine göre listelenmesi,
• Birden fazla hastalığın değerlendirilmesi,
• İlaç kullanımının düzenlenmesi, polifarmasinin (çoklu ilaç kullanımı), ilaç etkileşimlerinin önlenmesi,
• Beslenmenin değerlendirilerek planlanması,
• Günlük yaşam aktiviteleri,
• Aktivite/egzersiz durumu,
• Yürüyüş, denge ve mobilite değerlendirilmesi,
• Mental durum,
• Mizaç/depresyon,
• Destek gereken ihtiyaçlar ve gerekli cihazlar,
• Bakım olanakları/mali durum,
• Ev güvenliği/ulaşım,
• Tele sağlık sistemlerinin gelecekte kullanılır hale getirilmesi gibi unsurların değerlendirilmesi gerekir.

Hemşire ağırlıklı ekip: Bu ekip pratisyen hemşire, klinik hemşire, lisanslı hemşire, fizik ve uğraşı terapisti, konuşma uzmanı, sosyal hizmet uzmanı, geriatrist ve psikiyatristten oluşmaktadır. Bu ekipler hasta odaklıdır ve sınırlı bir zaman çerçevesinde yoğun rehabilitasyon hizmeti sunmaktadır.

Geriatrist: Yaşlı bireylerin hastalıklarının önlenmesi, tanılanması ve tedavi edilmesi konularında özel eğitim alan hekimdir.

Yaşlı bireylerin, kendileriyle birlikte olan ve bakım veren kişilerle ilişkileri çok önemlidir. Bu nedenle bakım sırasında;

1. Yaşlı bireyin tüm sorunları belirlenmeli, belirlenen sorunlarda öncelikler ve hedefler saptanmalıdır.

2. Yaşlının varlığının önemi ortaya konmalı, ona önemli biri olduğu hissettirilmelidir.

3. Açık, sade ve anlaşılır bir dille iletişim kurulmalıdır.

4. Yaşlılık süreci hakkında doğru bilgilendirilmelidir.

5. Yaşlı bireye sorunları hakkında bilgi verirken onu endişelendirmeden, gerekli açıklamalar yapılmalıdır.

6. Yaşlı birey, problem çözmede motive edilmeli ve cesaretlendirilmelidir.

7. Yaşlı bireyin potansiyellerini keşfetmesine destek verilmeli ve becerileri artırılmalıdır.

8. Yaşlı bireyin çevresiyle ve ailesiyle ilişkileri artırılmalıdır.

9. Yaşlı bireyin değişen durumlara uyum sağlamasına yardımcı olunmalıdır.

10. Yaşlı birey için ev, hastane veya sosyal hizmet mekânında sağlıklı, sevdiği, ihtiyaç duyduğu, eşyalarla donatılmış bir yer düzenlenmelidir. Kendisine refakat eden kişi, bilgili ve yardımsever, yaşlının benimsediği, sevdiği biri olmalıdır. Hastanın yaşını, hastalıkla ilgili özelliklerini, eğitim durumunu, beslenme alışkanlıklarını, dinî inançlarını, sosyal ilişkilerini bilmenin psikolojik destek için kolaylık sağladığı unutulmamalıdır.

11. Bakım veren, iyi bir dinleyici olmalı, dinlerken yaşlıyı yargılamamalıdır.

12. Yaşlı birey demans ve bilinç bulanıklığından dolayı, uzun süre yalnız bırakılmamalı, bulmaca çözmesi veya kültür durumuna göre benzeri uğraşlar yapması sağlanmalıdır.

13. Yaşlı bireyin analitik düşünce gücünün geliştirilmesi için, ondan okuduğu bir kitabı yorumlaması istenebilir.

14. Hem fizyolojik hem de psikolojik yönden, durumuna uygun spor veya hafif egzersizler yararlı olacağından yaşlı birey için bir egzersiz programının düzenlenmesi sağlanmalıdır.

15. Özellikle depresyon durumlarında yaşlının dramatik yayın, film ve haberlerden uzak durmaları sağlanmalıdır.

16. Yaş grubuna ve uğraşılarına uygun dernek veya kulüplere üye olması konusunda yaşlı bireye önerilerde bulunulmalıdır.

Bakım verenin bu önerileri yerine getirmesi, yaşlının motivasyonunu olumlu yönde etkileyecektir.

Motivasyon, insanların yaşam içindeki faaliyetlerini etkileyen, olumlu ya da olumsuz yönde hareketi devam ettiren bir mekanizmadır.

İnsanların yaşam içindeki faaliyetlerini etkileyen, olumlu ya da olumsuz yönde hareketi devam ettiren mekanizmaya ne ad verilir?

YAŞLILARDA MOTİVASYONU ETKİLEYEN FAKTÖRLER

Yapılan bir araştırmaya göre yaşlının motivasyonunu etkileyen faktörler; (Öz, 2002);

• Yaşlanma ile ilgili düşünceler,

• Ölüm hakkında düşünceler,

• Hayata genel bakış,

• Aile statüsü,

• Hedef ve idealler,

• Sosyal durumdur.

Beynin yapısı: Yaşlanma ile beyin yapısında ve fizyolojisinde bazı değişiklikler olmaktadır. Nöronların ölmesi nedeniyle beynin hacmi küçülmekte ve ağırlığı azalmaktadır. 80 yaşından sonra beyin ağırlığının %17 (yüzde onyedi) oranında azaldığı görülmektedir. Beyinle ilgili bu bulgular, bütün yaşlılar unutkandır, bunaktır tarzında genellemelere neden olmuştur.

Motivasyonu Etkileyen Psikolojik Faktörler:

Yaşın kronolojik olarak ilerlemesi ile birlikte;

kendini kabul, benlik saygısı, kendini algılama biçimi, duygusal destek, ruhsal değişimler ve baş etme becerilerinde değişimler görülür. Bu değişimler de, bireyin motivasyonunu ve uyum sağlama kapasitesini etkiler.

Kendini Kabul: Bireyin kendini olumlu olumsuz özellikleri ile bir bütün olarak kabul etmesi, kendine saygı duymasıdır.

Yaratıcı aktiviteler toplumsal ve bireysel açıdan ekonomik değeri içeren, cinsiyet rolü ile ilişkili olarak seçilen aktivitelerdir.

Bu aktiviteler 3 temel alanı içerir (Hsu, 2007):

• Ücretli iş (düzenli veya düzensiz),

• Ücretsiz iş (ev işleri, çocuk bakıcılığı, hizmetçilik; insanlara ücretsiz yardım hizmeti vermek),

• Başkaları için yapılan ücretsiz yardımlardır (arkadaşlara, yakınlara, komşulara yardım etmek veya bir organizasyonda gönüllü olarak çalışmak).

I. Ücretli iş

II. Ücretsiz iş

III. Başkaları için yapılan ücretsiz yardımlar

Yukarıdakilerden hangileri toplumsal ve bireysel açıdan ekonomik değeri içeren, cinsiyet rolü ile ilişkili olarak seçilen yaratıcı aktivitelerdendir?

Boş zaman aktiviteleri sayesinde, bireysel kaynaklar sosyal bir paylaşım aracına dönüşebilir. Sosyal katılım açısından boş zamanlar 3 şekilde değerlendirilir:

1. Uzmanlık gerektiren aktiviteler; tek başına veya yardımsız olarak kendi kendine gerçekleştirilen aktivitelerdir.

2. Kendini geliştirme aktiviteleri; yalnız başına gerçekleştirilen, fakat gerçekleştirme amacına ulaşırken dışarıdan bir kişinin desteklediği ve hayatında değişiklik yapma şansı verilen aktivitelerdir.

3. Sosyal aktiviteler; kapasiteleri güçlendirmek, sosyal bağlantılarını sürdürmek ve diğer kişilerle pozitif iletişim kurulabilmek için meşgul olunan aktivitelerdir (Silverstein ve Parker 2002).

I. Uzmanlık gerektiren aktiviteler II. Kendini geliştirme aktiviteleri III. Sosyal aktiviteler IV. Finans aktiviteleri Boş zaman aktiviteleri sayesinde, bireysel kaynaklar sosyal bir paylaşım aracına dönüşebilir. Sosyal katılım açısından, yukarıdakilerden hangileri boş zamanlarda değerlendirilir?

Motivasyonu Etkileyen Sosyal Faktörler;

Yaşlılık döneminin toplum tarafından nasıl algılandığı motivasyon açısından çok önemlidir. Ayrıca yaşlılık çalışmalarında incelenen sosyal uyum, rol değişimi, rol kaybı, yaşlılık alt kültürü gibi sosyal- psikolojik kavramlar da yaşlının motivasyonu üzerinde etkiye sahiptir.

Benlik Saygısı: Bireyin kendini kabul etmesi, saygı duyması, kendine güvenmesi ve inanması biçiminde ifade edilen düşünce, duygu ve davranışların bir bütünüdür.

Geriatrik hizmete ihtiyacı olan yaşlıların profili incelendiğinde, yaşlı bireylerin çoklu tıbbi ve psiko-sosyal problemlere sahip olması, çoklu ilaç kullanımı söz konusu olması, istemsiz kilo kayıplarının ve kişilik değişimlerinin görülebilmesi geriatrik çalışmaların ekip halinde yapılması ihtiyacını doğurmaktadır. D şıkkında belirtilenin aksine yaşlılıkta duyu işlevlerinde kayıp yaşanır. Doğru yanıt D'dir.

İnterdisipliner (disiplinlerarası) ekip: Aynı amaca bağlı birbirini tamamlayan performans hedeflerine, yeteneğe sahip; birbirine karşı sorumluluk üstlenmiş birkaç profesyonelden oluşan ekiptir. Disiplinlerarası ekip çok disiplinli ekipten farklı olarak kararı tüm ekip üyelerinin katılımı ile alır. Disiplinlerarası ekip daha çok amaç odaklıdır. Bu ekip dikkatli değerlendirme, gerçekçi amaçlar belirleme ve yakın ilişkiler kurma temellidir. Farklı amaç ve terapi hedefi olması durumunda çok disiplinli ekibe oranla daha fazla hassasiyet gösterilebilmektedir. Doğru yanıt B'dir.

Çok yönlü geriatrik değerlendirme(ÇYGD), geriatrik öykü alınması ve fizik muayeneden sonra başlayarak devam eden planlayıcı bir süreci kapsar. Yaşlı hasta, tüm ekip üyelerince her kontrolde gözden geçirilmelidir. Hastanın problemleri medikal, sosyal, fonksiyonel, psikiyatrik, kognitif süreçler olarak listelenmelidir. İlaç kullanımının düzenlenmesi, polifarmasinin (çoklu ilaç kullanımı), ilaç etkileşimlerinin önlenmesi, beslenmenin değerlendirilerek planlanması gerekmektedir. Doğru yanıt E'dir.

Çok yönlü geriatrik değerlendirme birkaç adımı içermektedir.

Bunlar:

• Bilgi toplama,

• Takım içinde görüşme,

• Hasta ve bakım verenin dâhil olduğu bir tedavi planı geliştirme,

• Tedavi planının oluşturulması,

• Tedavi planına verilen yanıtın gözlenmesi,

• Tedavi planının yeniden gözden geçirilmesidir.

Doğru yanıt C'dir.

Ekipler oluşumu bakımından ve ortamı bakımından farklı isimler almaktadır. Pensilvanya Üniversitesi Geriatrik Disiplinlerarası Ekip Eğitimi (GITT), ekipleri oluşumu bakımından beş başlıkta toplamıştır. Bunlar; hemşire ağırlıklı ekip, hemşire-hekim ekibi, Hekim ağırlıklı ekip, sosyal hizmet uzmanı ağırlıklı ekip ve fikir birliğine dayalı ekiptir. Doğru yanıt A'dır.

Uğraşı terapisti, bireylerin fonksiyonelliğini arttırmak; fiziksel, ruhsal ve duygusal işlevselsizliği düzeltmek ve önlemek için terapötik aktiviteler yürütür. Doğru yanıt C'dir.

Ekip çalışmasının birçok avantajı olmasına rağmen ekibin biraraya getirilmesinde ve yürütülmesinde bazı güçlüklerle karşılaşılmaktadır. Bunlar; Ekip üyelerinin tümünü aynı zamanda ve aynı yerde bir araya getirme, amaca yönelik olarak ortak noktayı yakalama ve güçlü ekip anlayışının sürdürülmesi, kişilerarası gereksinimleri ele alma, liderlik çatışmaları, mekan ve zaman düzenlemesi, iletişim, çatışma, ben odaklı davranışla baş edememe, gerçekçi olmayan çalışma beklentileri, ekip üyeleri arasında kabul ve saygı şeklindedir. Doğru yanıt E'dir.