PSİKO-SOSYAL REHABİLİTASYON - Deneme Sınavı - 17

Şiddet genel olarak üç aşamalı kısır bir döngü içerisinde meydana gelir: İlk aşama olan gerginlik aşaması çatışma ve sürtüşme gibi sözel saldırıların görüldüğü aşamadır. İkinci aşama olan akut eylem aşaması ise, şiddet olayının yaşandığı, yaşlı bireyin fiziksel ve ruhsal bütünlüğünün ve genel iyilik halinin bozulduğu aşamadır. Son aşama olan balayı aşaması ise, şiddet uygulayan kişinin şiddet mağduru yaşlı bireyden özür dilediği, bir daha yapmayacağına dair mağdur bireyi ikna ettiği, onu sevdiğini, ona önem ve değer verdiğini, ona ihtiyacı olduğunu söylediği ve sonuç olarak “barış” ın sağlandığı bir dönemdir.

Yaşçılık, diğer bir deyişle yaş ayrımcılığı, bir kişiye ya da bir gruba yaşlarından ötürü yapılan her türlü ayrımcılık ve önyargı anlamına gelmektedir.

Sosyal alışveriş kuramı, “sosyal etkileşim en az iki insan arasında ödül ve cezanın alışverişi ile ilgilidir ve insanların tamamı ödülü artırmak ve cezayı azaltmak ister” varsayımına dayanmaktadır. Bu kuram, aile yaşamı içinde gelişen ve yetişkinlikte de sürdürülen taktikler ve tepkilerle ilişkili olarak kurban ve istismarcı arasındaki bağımlılığın nasıl oluştuğunu açıklamaktadır.

Bu modelin kökeni çocuk istismarı ve aile içi şiddet konusundaki ana perspektiflere dayanmaktadır. Durumsal modele göre stresli durumlar, bakım vericinin yaşlı bireyi istismar etmesine neden olmaktadır. Yaşlı birey fiziksel veya ruhsal engeli nedeniyle bir stres kaynağı olarak görülür.Bu kuramın en önemli eksikliği istismarcıların yaşadığı stresin aynısını yaşayan bazı bakım vericilerin yaşlılarını neden istismar etmediğini açıklayamamasıdır. Bu yaklaşım, yaşlı bireyi bir stres kaynağı olarak tanımlaması nedeniyle de eleştirilmektedir ve istismarın asıl nedenlerine ulaşılmasını sınırlayan bir bakış açısıdır.

Yaşlı bireyi bir stres kaynağı olarak tanımlayan ve istismarın asıl nedenlerine ulaşılmasını sınırlayan kuram, durumsal kuramdır.

Ülkemizde yapılan çalışmalar, ülkemizde yaşlı istismarının hem fiziksel, hem duygusal/ psikolojik, hem ekonomik olarak gerçekleşmekte olduğunu göstermektedir. Yaşlı ihmali ise en sık karşılaşılan istismar çeşidi olarak karşımıza çıkmaktadır.

Eş-istismarı modeli kapsamında istismara uğrayan birey çatışma ortamından uzaklaştırılır ve istismara neden olan sorun çözümlenene kadar istismarcıdan ve çatışma ortamından uzak tutulur. Destekleyici model, istismara uğrayan ve istismar eden bireyle ilişkisi olmayan bir kişi tarafından istismar edilen kişiye destek ve danışmanlık verilmesini öngörür. Yetişkin koruma modeli ise, istismarın bildirilmesini yasal olarak şart koşar ve istismar durumunda istismara uğrayan yaşlı birey devlet koruması altına alınır. Bu model, en son tercih edilmesi gereken modellerden bir tanesidir, çünkü yaşlı refahı için kendi evi ya da ailesinin yanı en huzurlu ortam olarak değerlendirilmektedir.

2005 yılından beri her yıl Haziran ayının 15’i Dünya Yaşlı İstismarı Farkındalık Günü olarak kutlanmaktadır

Yaşlı istismarı; fiziksel istismar, psikolojik/duygusal istismar, ekonomik istismar, cinsel istismar, ihmal ve terk etme olmak üzere toplam 6 başlık altında toplanabilir

Fiziksel İstismar,Ekonomik İstismar,Cinsel İstismar,Psikolojik/ Duygusal İstismar

Yaşlı bireyin tanıdığı ve güvendiği kişi ya da kişiler tarafından ağrı, acı ve yaralanmalara
yol açabilecek fiziksel şiddete uğraması fiziksel istismar olarak nitelendirilir.

Yaşlı bireyin tanıdığı ve güvendiği kişi ya da kişiler tarafından kasıtlı olarak baskıya, tehditlere ve ruhsal şiddete maruz bırakılması, psikolojik/duygusal istismar olarak nitelendirilmektedir.

Şiddet genel olarak üç aşamalı kısır bir döngü içerisinde meydana gelir

Yaşlı bireyin bağımlı olması, maddi kaynaklarının az ya da çok olması, bilişsel yetersizlik ve
hastalığa sahip olma, statü, güç kaybı, yalnız yaşama ve cinsiyet şiddetin artmasında rol oynayan
bireysel etmenlerdir.

yaşlı bireyin istismarcı veya istismarcılarından başka temas kurma ihtimali en yüksek olan grup sağlık çalışanlarıdır bunlar, hemşire,doktor, hasta bakıcı, sağlık memuru, sosyal hizmet uzmanı.

Fiziksel İstismarın Belirtileri:
Fiziksel saldırıya uğradığına dair şikayet
Açıklanamayan düşmeler ve kazalar
Olağan dışı bereler, morluklar, yanıklar ve kesikler
Olağan dışı yaralar ve kanamalar
Vücut üzerinde parmak izleri
Yırtık veya sökük kıyafetler
Aşırı ya da yetersiz kullanılan ilaçlar
Yaşlı bireyin birçok doktora ve hastaneye başvurması

Ekonomik İstismarın Belirtileri:
Hesaptan düzensiz ve yaşlı bireyin ihtiyacından fazla para çekilmesi
Yaşlı bireyin varlığından çok para çekilmesi
“Yeni” akraba ve arkadaşlara devredilen mal varlıkları ya da onlar için değiştirilen vasiyet
Kayıp mal varlığı ve eşyalar
Kredi kartında şüpheli hareketlilikler
Bakım düzeyinin yaşlı bireyin gelir ve varlık seviyesiyle uyuşmaması
Tedavi edilmemiş tıbbi ya da mental hastalıklar

Yaşlı kişinin yaşamından doyum ve memnuniyeti, yaşadığı yerin fiziksel koşullarından çok, onun yaptığı etkinliklerle bağlantılıdır. Yaşlının yaşamla ilişkisini kesmesi veya ilişki kurmak istemesi, daha çok geçmişteki yaşantısı, sosyal statüsü, ekonomik durumu ve sağlık koşullarıyla yakından ilgilidir. Bu nedenle yaşlıların bazıları mutluluğu kalabalıkta bulurken, bazıları yalnızlıkta arayabilir.

Sosyal aktiviteler; kapasiteleri güçlendirmek, sosyal bağlantılarını sürdürmek ve diğer kişilerle pozitif iletişim kurulabilmek için meşgul olunan aktivitelerdir.

Yaşam doyumu, bir insanın beklentileriyle (ne istediği), elinde olanların (ne elde ettiği) karşılaştırılmasıyla elde edilen durum ya da sonuçtur.