PSİKO-SOSYAL REHABİLİTASYON - Deneme Sınavı - 9

Bireyin “benim, kendimin” olarak algıladığı tüm yaşantıları ve buna atfettiği değerler benlik kavramı olarak karşımıza çıkmaktadır (akt., Murdock, 2012). Benlik saygısı ise benliğe yapılan olumlu yüklemeler olarak düşünülebilir. Kişinin kendini değerli, anlamlı ve gerekli görmesi ile ilgilidir. Kişinin benlik saygısı ne denli yüksekse o denli mutlu olacağı söylenebilir. Benlik saygısı yüksek bir kişi kendini değerli bulur, yaşamını anlamlı bulur, diğerleri için gerekli olduğunu ve olmaması halinde ilişkide bulunduğu insanların bir yoksunluk yaşayabileceğini düşünür. Bu durum kişinin kendini herkesin ve her şeyin üstünde bulduğu anlamına gelmemektedir. Benlik saygısı yüksek olan kişiler aynı zamanda kendi sınırlılıklarının da farkında olan kişilerdir. Kişinin kendini değerli hissetmesi, çevresi tarafından koşulsuz bir biçimde kabul edilmesi, koşulsuz bir biçimde saygı görmesi ve sevilmesiyle de bağlantılıdır. İnsanlar çevrelerinin sevgisini kazandığını görmek isterler (Feldman, 1997; Murdock, 2012).

Özyeterlik algısının düşük veya yüksek olmasında önemli faktörlerden birisi de kişinin kendi dışındaki kişilerin deneyimlerinden yararlanıp yararlanamamasıdır. Diğer bir ifadeyle kişi kendi deneyimlerinden yararlandığı gibi başkalarının deneyimlerinden de yararlanmaktadır (Bandura, 1982).

Yaşlılık döneminin getirdiği diğer bir gelişimsel görev de emekliliğe uyum sağlamaktır (Onur, 1995). Emeklilik bir yanıyla kişinin artık yorulmayacağı, çalışma hayatında yapamadığı ne varsa artık yapabileceği, istediği saatte kalkacağı, istediği saatte yatacağı gibi birçok olumlu şeyi çağrıştırsa da bir yanıyla da kişinin boşluğa düştüğü bir yaşantıdır. Emeklilik, ekonomik, iş arkadaşlarından ayrılmak gibi zorlukları, yeni bir yaşam biçimini de beraberinde getirmektedir. Yaşlıların işe yaramazlık duygusu yaşamaları gibi psikolojik sorunlar da emeklilikle yakından ilişkisi bulunmaktadır. Bu nedenle kişinin emeklilik yaşamına uyum sağlaması, bu süreci çevresine ve kendine olumsuz bir sonuç yaratmadan geçirmesi gerekmektedir. Emeklilikte hobilerin geliştirilmesi, sosyal aktivitelere katılım ve mümkünse ekonomik karşılığı da olan bir iş veya uğraş kişinin öz güvenini korumasına oldukça hizmet edecektir.

Yaşlılık döneminde kişinin öz güveninin olup olmaması, kendini gerçekleştirme düzeyiyle yakından ilişkilidir. Kendini gerçekleştirme temel olarak kişinin sahip olduğu ilgileri, yetenekleri, becerileri, zekâsı ve koşulları çerçevesinde olabilecek en iyi noktaya gelebilmesi durumudur (Corey, 1996; Murdock, 2012).

Öz güven en genel anlamıyla kişinin kendine olan güveni olarak tanımlanabilir (Corey, 1996). Kişinin kendine olan güveni; sahip olduğu yeterlikleri, kendini ne denli değerli ve gerekli bulduğu, kendini sevmesi, kendini eksikleri ve yetersizliklerine rağmen kabul edebilmesi gibi birçok durumla ilişkilidir.

Yaşlılık döneminin bir kayıp çağı olarak değerlendirilmesinin en önemli nedenleri arasında kişinin fiziksel olarak çeşitli duyu kayıpları, yavaşlama, bedensel zayıflama ve birçok hastalık yaşaması yer alır. Yaşlılık döneminin bir kayıp çağı olarak değerlendirilmesinin bir diğer nedeni ise eş kaybı, akran kaybı, emeklilik, çocukların evden ayrılması gibi durumlardır.

Öz yeterlilik algısı, bireyin gerçek başarıları değil, bir işte istediği sonuca ulaşmak için gerekli olan becerileri sergileyip sergileyemeyeceği yönündeki algısıdır (Bandura, 1982).

öz güven kaybına neden olan bireysel faktörler (öz yeterlik, benlik saygısı, kendini kabul ve kendini gerçekleştirme düzeyi, gelişim görevlerini yerine getirme, yetersizlik duygusu) ve ünitenin ilerleyen bölümlerinde de yaşlılık döneminde öz güveni arttırmanın yolları üzerinde durulacaktır.

Yaşlılık döneminde kişinin öz güveninin olup olmaması, kendini gerçekleştirme düzeyiyle yakından ilişkilidir. Kendini gerçekleştirme temel olarak kişinin sahip olduğu ilgileri, yetenekleri, becerileri, zekâsı ve koşulları çerçevesinde olabilecek en iyi noktaya gelebilmesi durumudur (Corey, 1996; Murdock, 2012).

Gelişim görevi, bireyin içinde bulunduğu takvim yaşının gerektirdiği her türlü davranış ve beceriyi sergileyebilmesi anlamına gelmektedir.

Aktif Olma
Yaşlılık döneminde kişilerin hareketsiz bir biçimde kalmaları ve kendilerine ne verilirse yemeleri, ne söylenirse yapmaları kendi yaşamlarını adeta diğerlerinin eline bırakmaları anlamına gelmektedir. Bu bir bakıma ölümü beklemek anlamına da gelmektedir. Bu durum sağlıklı ve aktif bir yaşamın önünü kesmekte kişinin yaşamının son evresini oldukça sağlıksız bir biçimde geçirmesine neden olabilmektedir. Yaşlılık dönemi kişinin bedensel ve fiziksel olarak yavaşladığı bir dönem olmasına karşın hareketli ve aktif geçirilmesi gereken bir dönem olarak değerlendirilmektedir (Chan & Liang, 2013).

Öz güven kaybına neden olan bireysel faktörler: öz yeterlik, benlik saygısı, kendini kabul ve kendini gerçekleştirme düzeyi, gelişim görevlerini yerine getirme, yetersizlik duygusu.

Bireyin özyeterlik algısının yüksek olmasında önemli faktörlerden birisi kişinin geçmiş deneyimleridir.

Özyeterlik algısının düşük veya yüksek olmasında önemli faktörlerden birisi de kişinin kendi dışındaki kişilerin deneyimlerinden yararlanıp yararlanamamasıdır.

Özyeterlik algısının önemli belirleyicilerinden birisi de bireyin fizyolojik durumudur.

Gelişim görevlerini destekleme, yaşlılıkta öz güveni arttırma yöntemlerindendir.

YAŞLILIKTA ÖZ GÜVENİ ARTTIRMA

Doğru İletişim ve Etkileşim

Gelişim Görevlerini Destekleme

İlişkileri Düzenleme

Hobiler Geliştirme

Bağımsız Yaşama

Üretken Olma

Aktif Olma

D şıkkındaki "kendini kabul" özgüveni etkileyen faktörlerdendir.

Yaşlı bir birey yatağa bağımlı halde ise, bu kişinin kendisine bakacak, yemek ve ilaçlarını takip edecek, evini temizleyecek, banyo ve tuvalet ihtiyaçlarını karşılamasında yardımcı olacak bir veya birden çok yardımcıya ihtiyaç duyması söz konusudur. Bu tür hizmetlerin hepsi, maddi destek kapsamında değerlendirilmelidir

Cevabınız yanlış ise lütfen “Aktif Yaşlanma ve Sosyal Destek” konu başlığını tekrar inceleyiniz.

Normatif Dayanışma: Aile içinde üstlenilen role bağlılık ve sorumlulukları yerine getirme derecesini gösteren dayanışma biçimidir.

Cevabınız yanlış ise lütfen “Sosyal İzolasyona Yol Açan Bireysel Risk Faktörleri” konu başlığını tekrar inceleyiniz.

Cevabınız yanlış ise lütfen “Sosyal Desteğin Ölçülmesi” konu başlığını tekrar inceleyiniz.

3017 sayılı Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanlığı Teşkilat Kanunu’nun 17.maddesine istinaden 225 sayılı kanunun 4.maddesi ile 1963 yılında Sosyal Hizmetler Çocuk Esirgeme Kurumu Genel Müdürlüğü kurulmuştur” (EYHGM, 2013).