PSİKO-SOSYAL REHABİLİTASYON - Deneme Sınavı - 5

Bireyin öz güveniyle yakından ilişkili kavramlardan birisi özyeterliktir. Özyeterlik geniş anlamıyla kişinin kendi beceri ve yeteneklerine olan güveni olarak tanımlanabilir. Öz yeterlilik algısı, bireyin gerçek başarıları değil, bir işte istediği sonuca ulaşmak için gerekli olan becerileri sergileyip sergileyemeyeceği yönündeki algısıdır. Bu bağlamda özyeterliği bireyin başarısı olarak görmek doğru değildir. Kişinin özyeterliğinin yüksek olması şüphesiz başarılı olabileceğinin bir göstergesi olarak düşünülebilir, ancak özyeterliğin yüksek olması tek başına bireyin başarılı olduğunun veya başarılı olacağının kanıtı olarak değerlendirilemez.

Bireyin “benim, kendimin” olarak algıladığı tüm yaşantıları ve buna atfettiği değerler benlik kavramı olarak karşımıza çıkmaktadır. Benlik saygısı ise benliğe yapılan olumlu yüklemeler olarak düşünülebilir. Kişinin kendini değerli, anlamlı ve
gerekli görmesi ile ilgilidir. Kişinin benlik saygısı ne denli yüksekse o denli mutlu olacağı söylenebilir. Benlik saygısı yüksek bir kişi kendini değerli bulur, yaşamını anlamlı bulur, diğerleri için gerekli olduğunu ve olmaması halinde ilişkide bulunduğu insanların bir yoksunluk yaşayabileceğini düşünür.

Gelişim görevi, bireyin içinde bulunduğu takvim yaşının gerektirdiği her türlü davranış ve beceriyi sergileyebilmesi anlamına gelmektedir. Diğer bir ifade ile bireyin içinde bulunduğu gelişim dönemine bağlı olarak, gerçekleştirmesi beklenen bütün davranış ve beceriler gelişim görevi kapsamındadır.

Doğru bir iletişim öncelikle yaşlı kişinin sorununun ne olduğunu anlamaya hizmet edecektir. İletişim kurulmayan bir kişinin yaşadığı zorlukların neler olduğu bilinemez. Doğru iletişim; dinleme, doğru tepki verme, koşulsuz bir biçimde saygı gösterme, karşıdaki kişiyi olduğu haliyle kabul etme, saydamlık ve empatiyi gerektirir. Doğru iletişimde acımanın yeri yoktur. Kişiler kendilerine acınmasını değil kendilerinin anlaşılmasını isterler. Bu ise empati yapmayı gerektirir.

Empati, kişinin bir başka kişinin yaşadığı duygu ve yaşantılara duyarlılık göstermesi ve onun gördüğü haliyle olayı görmesi anlamına gelmektedir. Bir kişinin diğerine empati geliştirmesi, ona saygı duymasını ve o kişiyi olduğu gibi kabul etmesini gerektirir. Karşıdaki kişi yaşam biçimi, değerleri, kültürü, inancı ne olursa olsun saygıya değerdir ve değiştirmeye çalışılmamalıdır.

Kendini gerçekleştirme esas itibariyle kişinin yaşam karşısındaki başarısı olarak değerlendirilebilir. Kendini gerçekleştirme bir süreçtir ve asla son bulmaz. Kendini gerçekleştirme bir yol olarak düşünülebilir. Bu yol kişinin kendisini sürekli olarak geliştirdiği ve sürekli olarak önceki halinden daha iyi bir noktaya geldiği bir süreçtir. Bu nedenle kendini gerçekleştirme asla son bulmamakta, yaşamın sonuna kadar devam etmektedir. Bu açıdan bakıldığında kendini gerçekleştirme sürecinin diğer yaşam dönemlerine göre yaşlılıkta en üst düzeye çıkmış olması beklenebilir. Diğer bir ifade ile yaşlılık dönemine gelmiş bir kişinin kendini gerçekleştirme ile ilgili yapması gereken hemen her şeyi yapmış olması beklenir.

Kişinin benlik saygısı ne denli yüksekse o denli mutlu olacağı söylenebilir. Benlik saygısı yüksek bir kişi kendini değerli bulur, yaşamını anlamlı bulur, diğerleri için gerekli olduğunu ve olmaması halinde ilişkide bulunduğu insanların bir yoksunluk yaşayabileceğini düşünür. Bu durum kişinin kendini herkesin ve her şeyin üstünde bulduğu anlamına gelmemektedir. Benlik saygısı yüksek olan kişiler aynı zamanda kendi sınırlılıklarının da farkında olan kişilerdir. Kişinin kendini değerli hissetmesi, çevresi tarafından koşulsuz bir biçimde kabul edilmesi, koşulsuz bir biçimde saygı görmesi ve sevilmesiyle de bağlantılıdır.

Yaşlılık döneminde öz güveni etkileyen faktörler genel olarak iki kategoriye ayrılabilir. Bunlardan birincisi bireyin öz güvenini olumsuz yönde etkileyen çeşitli kayıp durumlarıdır. Bu faktörler genel olarak öz güveni etkileyen yaşlanmaya bağlı faktörler olarak değerlendirilebilir. Ancak kayıplara rağmen öz güven eksikliği yönünden bireyler arasında farklılıklar yaşanmaktadır. Bu farklılıklar bireyin öz yeterliği, benlik saygısı ve kendini gerçekleştirme düzeyinin düşüklüğü, yetersizlik duygusunun yüksek olması ve gelişimsel görevlerdeki aksama gibi durumlarla ilişkilidir.

Özyeterlik, kişinin gerçekte sergilediği başarısı değil başarılı olacağına olan inancıdır. Doğru cevap A'dır.

Kendini gerçekleştirme, kişinin sahip olduğu ilgileri, yetenekleri, becerileri, zekâsı ve koşulları çerçevesinde olabilecek en iyi noktaya gelebilmesi durumudur. Doğru cevap D'dir.

Kendini gerçekleştirmiş bir birey kendinden ve yaptıklarından hoşnuttur. Yaşamı kendisine doyum verir. İçinde bulunduğu koşullardan ve ilişkilerinden memnundur. Bu bağlamda kendini gerçekleştirmiş bir yaşlı bu güne kadar geçirmiş olduğu yaşamından memnundur. Geldiği noktadan şikâyet etmez. Sözgelimi çocukları için yaptıklarından, işinde yaptıklarından, eşiyle olan ilişkisinden ve hayatın kendisinden memnuniyet duymaktadır. Halk arasında sıcakkanlı, cana yakın, sevecen pamuk nine veya dede olarak tanımlanan kişilerin esasen kendini gerçekleştirme noktasında oldukları söylenebilir. Buna karşın kendini gerçekleştirememiş kişiler hayatlarının hemen her alanında bir şikâyet üretebilirler. Çocuklarının hayırsızlıklarından, ekonomik durumlarından sürekli şikâyet ederler. Sürekli bedensel yakınmaları bulunmaktadır. Öte yandan kendini gerçekleştirme kavramıyla tam bir mükemmel durumdan söz edilmemektedir. Kişilerin hayatlarında her zaman aksaklıklar, bazı talihsizlikler olacaktır. Kişinin kendini gerçekleştirebilmesi için mükemmel bir noktaya gelmiş olması gerekmez. Doğru cevap D'dir.

Kişinin öncekinden farklı fiziksel sağlık durumuna uyum sağlaması önemli bir gelişim görevidir. Bu bağlamda kişinin fiziksel sağlığı için kendi durumuna uygun fiziksel yaşam koşullarını düzenlemesi veya bu konuda gerekli olan yardımı alması son derece önemlidir. Doğru cevap C'dir.

Empati, kişinin bir başka kişinin yaşadığı duygu ve yaşantılara duyarlılık göstermesi ve onun gördüğü haliyle olayı görmesi anlamına gelmektedir. Bir kişinin diğerine empati geliştirmesi, ona saygı duymasını ve o kişiyi olduğu gibi kabul etmesini gerektirir. Doğru cevap E'dir.

Bağımsız bir biçimde yaşayabilmek tümüyle yalnız kalarak yaşamak anlamına gelmez. Bağımsız yaşam süren kişinin ailesi ve akranlarıyla ilişkilerinin de olması gerekir. Üretkenlik sadece bir işte çalışmak ve ekonomik gelir getirmekle sınırlı tutulmamalıdır. Ev ortamında kişinin evinin düzenini sağlaması, torununa bakması, çocuklarına ve daha genç yaşta olan kişilere deneyimlerini aktarması da üretkenlik olarak düşünülmelidir. Yaşlı kişilerle doğru iletişim kurmanın anahtarı olayları onların gözüyle değerlendirebilmekle başlar. Başarılı ve etkili bir iletişim kişilerin yaşadıkları güçlüklerin üstesinden kendilerinin gelebilmeleri için düşünmeye yöneltir. Doğru cevap D'dir.

Her yaşlının bir hobisi olması zorunluluğu yoktur. Ancak herkesin yapmaktan hoşnut olabildiği işler veya etkinlikler vardır. Önemli olan kişinin kendisini iyi hissedebileceği bir aktivite içinde olmasıdır. Kimi yaşlılar için hobi sadece kitap okumak anlamına gelirken kimi yaşlılar için resim yapmak, kimileri için akvaryum, kimileri için bahçe işleri yapmak anlamına gelmektedir. Bazı hobiler kimi yaşlılar için çok işlevsel olurken bazıları için son derece sıkıcı olabilir. Bu nedenle sadece boş zamanları doldurmak değil o boş zamanların kişi için eğlenceli ve verimli geçirilmesi önemlidir. Bu nedenle ilk iki maddede verilen ifadeler yanlış, üçüncü ifade ise doğrudur. Doğru cevap E'dir.

Yaşlılık döneminde kişinin öz güveninin olup olmaması, kendini gerçekleştirme düzeyiyle yakından ilişkilidir. Kendini gerçekleştirme bir süreçtir. Hiçbir zaman sonlanmaz. Yaşam devam ettiği sürece kişi kendini gerçekleştirme yolunda çabalamaya devam eder. Kendini kabul kişinin sahip olduğu tüm özelliklerini olduğu haliyle sindirebilmesi anlamına gelmektedir. İnsan olarak bir yetersizliğe sahip olmak son derece doğaldır. Doğru cevap B'dir.

Kendini kabul kişinin sahip olduğu tüm özelliklerini olduğu haliyle sindirebilmesi anlamına gelmektedir. Doğru cevap B'dir.

Eş kaybı yaşayan kişilerin toplumsal bir baskıyla da karşı karşıya oldukları söylenebilir. Bu durumdaki yaşlıların adeta yas sürecini uzun tutması beklenmekte, hayatına kaldığı yerden devam etmesi engellenmekte ve bu kişiler yaşantılarına iyi bir şekilde devam ettikleri için suçlanabilmektedir. Yas süreci adeta bir gelenek görenek gibi kişilere dayatılabilmektedir. Doğru cevap C'dir.

Birincil önleme aktiviteleri, kişinin sağlığını sürdürmede etkili olan tüm eylemleri içerir. Sağlık eğitimi, güvenilir kişisel sağlık uygulamalarının (örneğin, diş ipi, emniyet kemeri kullanımı, fiziksel olarak aktif bir yaşam, egzersiz) takibi, uygun bağışıklama programının uygulaması birincil önleme faaliyetleridir. Osteoporoz erken tanısı ise ikincil önleme olarak kabul edilmektedir.

İkincil önleme stratejileri; taramaları, kendi kendine yapılan muayenelerin öğretilmesini, düzenli fiziksel ve psikolojik değerlendirmeyi, komplikasyonlar ve bağımlılıktan kaçınmak için sağlık bakımını (yeterli beslenmeyi, egzersizi, tıbbi ve farmakolojik tedavileri) içerir. Doğru cevap A'dır.