PROJE ANALİZİ VE DEĞERLENDİRME

Yatırım projeleri değerlendirilirken 3 çeşit karar alma ortamı bulunmaktadır:
• Belirlilik,
• Belirsizlik,
• Risk.

Yatırım projelerinde risk, yatırımdan elde edilen nakit akışlarının yatırımdan beklenen nakit akışlarından farklı olmasını ifade etmektedir. Yatırım projelerinin karlı olup olmaması nakit akışlarına bağlıdır. Yatırım projesi ile yaratılan nakit girişleri ve nakit çıkışlarının değeri yatırım projesinin net bugünkü değerini etkilemektedir.

Portföy çeşitlendirmesi ilkesine göre, belli bir hisse senedi yerine farklı hisse senetlerinden oluşan bir
portföye yatırım yapmakla, yatırımın getirisindeki değişkenlik azaltılabilmektedir. Yani, işletmelere özgü olaylardan kaynaklanan risklerden yani toplam riskin bir kısmından çeşitlendirme ile kurtulmak mümkündür.

İşletmelere özgü olaylardan kaynaklanan risklerden yani toplam riskin bir kısmından çeşitlendirme ile kurtulmak mümkündür. Çeşitlendirme ile kurtulabilen bu risklere sistematik olmayan risk adı verilmektedir.

Bazı riskler tüm hisse senetlerini etkilediğinden rassal çeşitlendirme ile kurtulması mümkün olmayan risklerdir. Bu risklere sistematik risk veya piyasa riski adı verilmektedir. Piyasa riskinin ölçülmesinde hisse senedinin getirisi ile piyasanın getirisi arasındaki ortalama ilişkiyi ölçmekte kullanılan “beta katsayısı” kullanılmaktadır.

İşletmenin hisse senedi getirileri yerine aktif karlılığının (net kar/toplam aktifler) piyasanın getirisi ile ilişkisi zaman serileri regresyon modelleri ile modellenerek beta hesaplanmakta ve projenin sistematik riski tahmin edilmektedir. Muhasebe verileri kullanılarak hesaplanan betalar ile hisse senedi getirileri kullanılarak hesaplanan beta verileri arasında yaklaşık 0,6’lık bir korelasyon olduğu gözlenmektedir.

Duyarlılık analizi ile projenin karlılığını etkileyen faktörlerden birinde meydana gelen bir değişimin sonuçları nasıl etkileyeceği incelenmektedir. Diğer değişkenler sabit tutulduğu halde, etkisi incelenen değişkendeki bir birim değişimin projenin net bugünkü değerinin veya iç verim oranının olasılık dağılımında ne derecede bir değişime neden olacağı belirlenmektedir.

En duyarlı parametreler belirlendikten sonra, söz konusu parametreler bazı kriterlere göre sıralanmalıdır. Sıralamada kullanılabilecek parametreler şunlar olabilir:
• Parametrenin büyüklüğü
• Parametrenin duyarlılık seviyesi
• Parametrenin risk yönetimi açısından zorluk seviyesi

Projenin iskonto oranının riske göre düzeltilmesi ile projenin net bugünkü değeri belirli bir değer olarak hesaplanmaktadır. Simülasyon yaklaşımı ile ise yatırımın net bugünkü değeri veya iç verim oranına ilişkin bir olasılık dağılımı elde edilebilmektedir. Olasılık dağılımı ne kadar genişse proje de o kadar riskli demektir.

Projenin karlılığını etkileyebilecek faktörler şunlar olabilir:
• Piyasanın büyüklüğü,
• Satış fiyatı,
• Piyasanın büyüme hızı,
• Pazar payı,
• Gerekli yatırım tutarı,
• Yatırımın artık değeri,
• Faaliyet giderleri,
• Sabit giderler,
• Tesislerin faydalı ömrü.

Yatırım projeleri değerlendirilirken 3 çeşit karar alma ortamı bulunmaktadır:

Belirlilik,

Belirsizlik,

Risk.

Portföy çeşitlendirmesi ilkesine göre, belli bir hisse senedi yerine farklı hisse senetlerinden oluşan bir portföye yatırım yapmakla, yatırımın getirisindeki değişkenlik azaltılabilmektedir

Piyasayı temsil eden bir hisse senedi endeksinin geçmişteki getirileri ile hisse senedinin geçmişteki getirileri arasındaki ortalama ilişki regresyon denklemi ile modellenerek regresyon doğrusunun eğimi beta katsayısı olarak hesaplanmaktadır. Beta, piyasa getirilerinde yaşanan bir birim değişme ile hisse senedi getirisinde yaşanması beklenen ortalama değişimin ölçüsüdür, yani hisse senedinin getirisinin piyasadaki dalgalanmalara olan duyarlılığını ölçmektedir. Betası 1 olan hisse senedinin piyasadaki tipik bir hisse senedinin riskine eşitken, betası 1’in üzerinde olan bir hisse senedinin riskinin tipik bir hisse senedinin riskinden daha yüksek olduğu söylenebilir.

Betası 1 olan hisse senedinin piyasadaki tipik bir hisse senedinin riskine eşitken, betası 1’in üzerinde olan bir hisse senedinin riskinin tipik bir hisse senedinin riskinden daha yüksek olduğu söylenebilir.

Yatırımdan beklenen getiri oranı (faiz oranı) risksiz faiz oranı ve ayrıca hisse senedinin sistematik riski için eklenen bir risk priminden oluşmaktadır. Sistematik risk primi ise piyasa risk primi ile beta katsayısının çarpımından oluşmaktadır. Piyasa risk primi, piyasa getirisi ile risksiz faiz oranı arasındaki farktır.

İşletmenin hisse senedi getirileri yerine aktif karlılığının (net kar/toplam aktifler) piyasanın getirisi ile ilişkisi zaman serileri regresyon modelleri ile modellenerek beta hesaplanmakta ve projenin sistematik riski tahmin edilmektedir

Duyarlılık analizi ile projenin karlılığını etkileyen faktörlerden birinde meydana gelen bir değişimin sonuçları nasıl etkileyeceği incelenmektedir. Diğer değişkenler sabit tutulduğu halde, etkisi incelenen değişkendeki bir birim değişimin projenin net bugünkü değerinin veya iç verim oranının olasılık dağılımında ne derecede bir değişime neden olacağı belirlenmektedir.

Bir parametrenin duyarlı olması demek söz konusu parametrede oluşan küçük bir değişimin projenin sonucunu olumsuz yönde etkilemesi anlamına gelmektedir.

Projenin devam ettiği süre içindeki fiyat veya maliyet artışlarının duyarlılığı nasıl etkilediği incelenmelidir. Yüksek net bugünkü değere sahip projeler gelcekteki nakit girişlerindeki veya nakit çıkışlarındaki artış veya azalışlardan daha az etkilenecektir. Daha düşük net bugünkü değere sahip projeler girdilerdeki değişimlere karşı daha duyarsızdır. Ayrıca, girdilerdeki büyük değişimler, çıktılar üzerinde daha etkili olacaktır.

Projenin iskonto oranının riske göre düzeltilmesi ile projenin net bugünkü değeri belirli bir değer olarak hesaplanmaktadır. Simülasyon yaklaşımı ile ise yatırımın net bugünkü değeri veya iç verim oranına ilişkin bir olasılık dağılımı elde edilebilmektedir.