PROJE ANALİZİ VE DEĞERLENDİRME

Maliyet, belirli bir amaca ulaşmak için katlanılan fedekarlıkların parasal ifadesidir. Mamul, mal ve hizmet üretmek ya da satış değeri olan bir şeye sahip olabilmek için katlanılan ölçülebilir fedakarlıkların (varlık ve hizmet tüketimlerinin) parasal karşılığıdır. Bu bağlamda bir projenin maliyeti de o projenin tamamlanmasına kadarki tüm maliyetleri içermektedir.

Maliyet analizinin temel kavramları şöylece sıralanabilir:
1. Kaynak planlaması:
• Proje kapsamının belirlenmesi,
• İş dağılım ağacı,
• İş planları hazırlanması.
2. Maliyet tahmini:
• Faaliyet için kaynak tahmini,
• Proje maliyeti bütçeleme,
• Maliyet temelinin oluşturulması.
3. Maliyet kontrolü:
• Performans raporları,
• Projede maliyet izleme ve kontrolü.

Proje analizi, proje kararının alınmasında projenin teknik, ticari, finansal, ekonomik ve sosyal açılardan analiz edilmesi olarak tanımlanır. Proje analizi yapılmasının amacı, kaynakların etkin, verimli kullanımı yoluyla mal ve hizmet üretiminin performansa
uygun bir biçimde yürütülmesidir. Proje analizinde temel koşul, projenin bilimsel temellere dayalı olarak hazırlanması, değerlendirilmesi, kaynakların etkin ve verimli bir biçimde kullanılması suretiyle projenin performansının artırılmasıdır. Buna göre bir proje ne kadar fazla sayı ve iyi bir biçimde analiz edilirse performansı da o kadar yüksek olur.

İndirgeme oranı, gelecekte oluşacak yarar ve maliyetlerin bugünkü değerinin hesaplanmasında kullanılan orandır.

Proje maliyeti, bir yatırım projesi için önceden ve olanaklı olduğu kadar gerçekçi bir yaklaşımla hesaplanması gereken yapılacak toplam sabit yatırım (maddi ve maddi olmayan duran varlık) tutarıdır. Yanlış hesaplanan bir toplam yatırım tutarı daha doğrusu proje maliyeti ile yatırıma başlanırsa daha sonraki yıllarda yatırım tutarının artması projenin karlılığını ortadan kaldırabilir.

Proje maliyetleri, Ar-Ge, test ve değerlendirme maliyetleri, üretim ve yatırım maliyetleri, işletme ve idame maliyetleri ile elden çıkarma maliyetleridir.

Projenin toplam maliyeti ve üretilecek mal ve hizmetlerin maliyeti hakkında bilgi edinme isteği nedeniyle proje maliyet analizi yapılmasına gereksinim vardır.

İşletme sermayesi: Projeyi işletmek için gereken kaynaklardan oluşur. Diğer bir deyişle sabit sermaye projenin yatırım giderlerini ve işletme sermayesi ise projenin işletim giderlerini ifade eder. Yani proje ile gerçekleştirilen tesisle, mal ve hizmetle üretmek için gereksinim duyulan kaynaklardır.

Herhangi bir projenin toplam yatırım tutarı, sabit sermaye yatırımları (üretim öncesi giderleri, arsa bedeli ve beklenmeyen giderler) ile net işletme sermayesinin toplamı olarak tanımlanır. Sabit sermaye, bir mal ve hizmet üretimi amacıyla kurulan bir tesise ait yatırımın inşaat dönemi için gereken kaynaklardan oluşur. Projenin toplam tutarını oluşturan harcama, yatırım, sermaye, gider ve gelirleri, toplam yatırım harcamalar, sabit sermaye yatırımları, işletme sermayesi, yatırım öncesi giderleri ve gelirleri olmak üzere üç ana başlık altında toplanabilir.

Maliyet bütçelemesi, münferit program faaliyetlerine ilişkin tahmini maliyetleri ya da proje performansını ölçmek amacıyla, toplam bir maliyet temeli oluşturmada kullanılan iş paketlerini bir araya getirmeyi içerir. Maliyet bütçesi oluşturmak için öncelikle proje kaynaklarının neler olduğu, her bir proje kaynağının maliyetinin ne olacağı, ne zaman gerekli olacağı ve projenin ne kadara mal olacağının tahmin edilmesi gerekir.

Maliyet analizinin temel kavramları şöylece sıralanabilir

Analizin aşamaları şunlardır:

Proje analizinde:

Projenin incelenmesi ve projeyle üretilen mal ve hizmetlerin değerlerinin belirlenmesi,

Projenin yarar/maliyetinin ve ticari karlılığının hesaplanması,

Projenin indirgeme oranının belirlenmesi ve indirgenmiş nakit akım tablosunun oluşturulması,

Projenin net bugünkü değeri ile ekonomik ve sosyal karlılığının hesaplanması,

Projenin belirsizlik ve riskinin hesaplara dahil edilmesi,

Hesaplanan sonuçlara göre proje hakkında bir karar verilmesi aşamaları sözkonusudur.

Proje maliyeti (toplam proje tutarı), projenin özelliğine ve yatırımın yapıldığı sektöre göre farklılık göstermekle beraber genel olarak bir üretim işletmesi yatırım projesinde:

Arsa bedeli,

Etüd, mühendislik ve proje giderleri,

Teknik yardım ve lisans giderleri,

Arsa düzenlemesi giderleri,

Hazırlık yapıları giderleri,

Bina ve inşaat giderleri (üretim tesisleri, yardımcı tesisler, yönetim binaları, sosyal tesisler, lojmanlar ve diğer tesisler),

Ulaştırma tesisleri giderleri,

Makine ve donanım giderleri,

Taşıma ve sigorta giderleri,

İthalat ve gümrükleme giderleri,

Vergi, resim ve harçlar,

Montaj giderleri,

Genel giderler,

Taşıt araçları ve demirbaş giderleri,

İşletmeye alma giderleri,

Beklenmeyen giderler,

Diğer giderler,

Yatırım dönemi faizleri,

Toplam yatırım maliyetleri,

İşletme sermayesi,

Toplam proje maliyeti’dir.

Proje maliyet programlamanın amaçları:

Projenin maliyet hesabını yapmak,

Finansal kaynakları belirlemek ve

Projenin maliyetini kontrol etmektir.

Proje maliyet analizi süreci, 3 temel süreçten oluşmaktadır. Bunlar:

Proje maliyet tahmini,

Proje maliyet bütçelemesi,

Proje maliyet kontrolü’dür.

İşletme sermayesi:

Hammadde stokları,

Yardımcı madde stokları,

Yakıt stoğu,

Ambalaj malzemesi stoğu,

Mamul ve yarı mamul stoğu,

Mamul ve yarı mamul stoğu,

Yedek parça stoğu,

Müşteriye bağlı mal değeri,

Nakit ihtiyacı’ndan oluşur.

İyi bir maliyet sistemi:

İşin gerçek ilerlemesini ölçebilmeli,

Maliyet ve zaman planını ilişkilendirebilmeli,

Potansiyel sorunları ve nedenlerini birlikte tanımlayabilmeli,

Proje yöneticisine bilgi verebilmeli,

Kilometre taşlarının doğru ve denetlenebilir olduğunu gösterebilmelidir.

Maliyet bütçelemesi, bir maliyet raporu oluşturmak amacıyla, birim ya da iş paketlerine ilişkin maliyetlerin mutabakat sonucunda tahmin edilmesini ifade eder.

Sabit Sermaye Yatırımları: Sabit sermaye yatırımları işin niteliğine göre yeni, yenileme, genişleme tamamlama gibi isimler almaktadır. Bu yatırımlar bir projenin inşaat ve donanımı giderleri ile üretim öncesi giderleri kapsar. Sabit sermaye yatırımları fizibilite çalışmaları ile ortaya konulur.