Proje Değerlemesi

Plan, gelecekte nereye ulaşılmak istendiğinin, nelerin gerçekleştirilmek istendiğinin
kararlaştırılmasıdır. Planı ortaya çıkarmak için sarf edilen çabalar ise planlama faaliyeti olarak ifade edilmektedir. Planlamanın aşamaları: amaç ve hedeflerin belirlenmesi, amaca ulaştıracak alternatif yolların belirlenmesi, alternatifler arasında en uygun olanın seçilmesi çabalarından oluşur. En uygun alternatifin seçilmesinden sonra sıra projenin hazırlanmasına gelecektir.

Proje, bitiş noktası belli olan ve bağımsız bir biçimde yürütülebilir duruma getirilmiş plandır.

Projeler teknik ve yatırım projeleri olarak iki grupta ele alınabilir. Teknik projeler ile ifade edilen genellikle inşaat işleri için hazırlanan mimari projeler, sıhhi tesisat projesi, elektrik projesi vb. iken, yatırım projesi ise, bir plan çerçevesinde belli bir zaman döneminde belirli kaynaklarla gerçekleştirilebilecek mal ve/veya hizmet üretimine yönelik ve birbiri ile ilişkili bir süreçtir.

• Proje Fikrinin Doğuşu ve Ön Eleme,
• Ön Yapılabilirlik Çalışması (Ön Fizibilite Etüdü),
• Yapılabilirlik Çalışması (Fizibilite Etüdü),
• Projenin Değerlendirilmesi,
• Projenin Uygulamaya Konulması,
• Deneme çalışmaları, Son Denetleme ve İşletmeye Alma.

• Üretim faktörlerinin edinilmesinde kısıtlayıcılar var mıdır? Örneğin üretim faktörlerini sunan kuruluşlar tekelci midir? İş gücü sağlamada sorunlar var mıdır?
• Proje fikri için gerekli olan sermaye amacın üstünde midir?
• Projenin etkileri devletin belirlediği resmi kural ve ilkelere uygun mudur?
• Projenin etkileri toplum örf, adet ve geleneklerine uygun mudur?
• Proje fikri ulusal politika, amaç ve ilkelerle çelişiyor mu?
• Piyasaya girişi etkileyecek tekelci düzenlemeler var mı?
• Ürünün piyasada dağıtımı engelleyecek dağıtım faktörleri var mı?
• Proje fikri mevcut ve potansiyel sanayi sektörü ile çelişki içinde mi?

Sınırlı kaynakların en uygun kullanımını sağlamaya yönelik çalışmalar olarak ifade edilen yapılabilirlik çalışması üç aşamalı bir analizdir. Bunlar “pazar analizi”, “teknik analiz” ve “finansal analiz”dir.

Proje kapsamındaki mal veya hizmetin içinde yer alacağı pazarın ve çevrenin durumunu, işleyişini, mal veya hizmete gösterecekleri tepkileri ve olası etkilerini önceden belirlemek amacıyla gerekli veri ve bilgileri toplayıp işlemeyi ve böylece mal veya hizmetin pazarlanabilirlik derecesini saptama işlemleridir.

Yatırım projesinin imalat boyutu ile ilgili olan teknik analizde, projenin gerçekleştirilmesi için alternatif teknolojiler varsa, bunların değerlendirilmesi ve uygun olan teknolojinin seçilerek imalat için gerekli duran varlık yatırımlarının tahmini yapılır. Ancak, burada yatırımın ekonomik boyutunun da gözardı edilmemesi gerekir. Çünkü imalat için seçilen teknolojinin çok pahalı olması yatırımın ekonomik açıdan
arzu edilebilirlik derecesini(kâr veya fayda) olumsuz yönden etkileyebilir.

Yatırım projesine ilişkin nakit giriş ve çıkışlarından hareketle yatırım için gerekli olan finansal kaynak gereksinimini, bu kaynakların nereden ve nasıl sağlanacağını belirleyerek proje önerisinin ekonomik açıdan arzu edilebilirlik derecesini ve potansiyel bir işletme olarak faaliyetlerini sürdürüp sürdüremeyeceğini belirlemeye yönelik çalışmalardır. Çalışmaların olumlu sonuç vermesi durumunda projenin uygulamaya konması için yatırım projesinin hazırlanmasına geçilecektir.

• Öz Kaynaklar
• Yabancı Kaynaklar
• Yatırım Teşvikleri

Öz Kaynaklar: Öz kaynak, işletme sahip ya da sahiplerinin işletmeye sermaye olarak verdiği değerler (ödenmiş sermaye) ile işletme çalışmaları sonucu sağlanan ve henüz işletmeden çekilmemiş, dönem net kârı, geçmiş yıllar kârları ile kâr ve sermaye yedeklerinden oluşur. Bu hesaplamada varsa, dönem net zararı ile geçmiş yıllar zararı indirim olarak dikkate alınmaktadır. Diğer bir ifadeyle, işletme sahip ve sahiplerinin işletmenin aktifleri üzerindeki toplam haklarının bir ifadesidir.

• ÖDENMİŞ SERMAYE
• SERMAYE YEDEKLERİ
• KÂR YEDEKLERİ
• GEÇMİŞ YILLAR KÂRLARI
• GEÇMİŞ YILLAR ZARARLARI(-)
• DÖNEM NET KÂRI
• DÖNEM NET ZARARI(-)

• Gümrük vergisi muafiyeti,
• Katma değer vergisi (KDV) istisnası,
• Vergi indirimi,
• Sigorta primi işveren hissesi desteği,
• Yatırım yeri tahsisi ve
• Faiz desteğidir.

Ekonomik değerlendirme, projenin kârlılığı ile nakit akışlarını dikkate alan yaklaşımdır. Projenin kârlılığı; yatırımdan beklenen kârın, toplam ilk yatırım tutarına bölünmesi ile belirlenir. Ekonomik değerlendirme amacıyla kullanılan bir diğer yöntem de geri ödeme süresi yöntemidir. Bu yöntemde bir yatırımın sağladığı nakit akımlarının kaç dönem sonra o yatırım için katlanılan fon çıkışına eşit olacağı belirlenir.

• Yabancı kaynak anapara ve faiz ödemeleri,
• Kâr payı ödemeleri,
• Yasal kesinti ödemeleri,
• Nakit açıklarının kısa vadeli banka kredilerine başvurarak karşılanıp karşılanmayacağı veya nakit giriş ve/veya çıkışlarında yeniden düzenleme yapılarak giderilip giderilmeyeceği,
• Proje için öz kaynaklar ile uzun vadeli yabancı kaynakların yeterli olup olmadığı,
• Uzun vadeli yabancı kaynak kullanımının uygun olup olmadığı,

• Geri ödeme dönemi yöntemi,
• İskontolu geri ödeme dönemi yöntemi,
• Net bugünkü değer yöntemi,
• İç Kârlılık Oranı Yöntemi,
• Düzeltilmiş iç kârlılık oranı yöntemi,
• Kârlılık endeksi yöntemi.

Bugünkü değer (BD), gelecekteki nakit hareketlerinin cari döneme indirgenen değerleridir.

Gelecek değer, dönemlere ilişkin nakit hareketlerini belirlenen gelecek dönemdeki (yatırımın ekonomik ömrünün sonu) değerlerinin toplamıdır ve aşağıdaki formül kullanılarak hesaplanabilir.

• Basit ve kolay anlaşılabilirlik
• Riski tanımlama
• Likidite sağlama
• Hızlı değişimin yaşandığı sektörlerde uygulanırlık

• Yatırımın toplam kârlılığını gösterememesi
• Paranın zaman değerini dikkate almaması

Bu yöntem, geri ödeme dönemi yöntemine benzemektedir. Geri ödeme dönemi yöntemi paranın zaman değerini dikkate almadığı için eleştirilmektedir. Iskontolu geri ödeme dönemi yönteminde paranın zaman değeri dikkate alınmaktadır. Gelecekteki nakit hareketleri, bugünkü değere indirgenerek analizlerde kullanılmaktadır. Gelecekteki nakit girişleri, işletmenin sermaye maliyeti kullanılarak bugünkü değere
iskonto edilmektedir.

Net bugünkü değer yönteminde, nakit giriş ve çıkışlarının bugünkü değeri arasındaki fark hesaplanmaktadır. Net bugünkü değer yöntemi, ıskontolu nakit akışı yöntemlerinden biridir. Yatırım projesinin net bugünkü değerini hesaplayabilmek için öncelikli olarak, nakit giriş ve çıkışlarının bugünkü değerleri hesaplanır. Bugünkü değerlerin hesaplanmasında kullanılacak oran, sermaye maliyetidir. Bugünkü değerlerin hesaplanmasından sonra toplam tutarlar arasındaki fark hesaplanır ki bu fark, yatırımın net bugünkü değerini verir. Nakit girişleri ve çıkışları arasındaki ilişki basit bir şekilde aşağıda gösterilmektedir:

NBD = BD (Nakit Girişleri) - BD (Nakit Çıkışları)

Kârlılık endeksi yönteminde, yatırımdan beklenen nakit girişlerinin gelecek değerleri toplamı, yatırım maliyetine bölünerek yatırıma ilişkin kârlılık oranı hesaplanmaktadır. Bu oranın 1’den büyük çıkması, yatırımın kârlı olduğunun bir göstergesidir. Farklı yatırım alternatifleri arasında yapılacak seçimde, daha büyük orana sahip olan yatırım projesi tercih edilecektir. Karlılık endeksinin hesaplanmasına aşağıdaki formül kullanılmaktadır.