İş Planı

İş planı, yatırımcının kurulu veya kurmayı düşündüğü iş veya projeyle ilgili düşüncelerinin, hedeflerinin, planlarının yer aldığı bir dokümandır. Bu doküman, yatırımcıya, projenin hayata geçilmesinde, iş kurma ve işletme sürecinde yol gösterici bir rehberdir.

Bu dosyada projeyle ilgili olarak yatırımcının özelliklerini ve hedeflerini, işletmenin geçmiş ve mevcut dönem özelliklerini, gelecekten beklentilerini, işletme yapısı ve ortaklarını, ulaşmak istediği müşteri kitlesi ve hedeflediği piyasaların özelliklerini belirtilir. Ayrıca bu dosyada hedef müşteriye ulaşmak için projenin uygulayacağı satış ve pazarlama planlarını, üretmeyi planladığı ürün/hizmetleri, üretim için iş süreçler ve planlarını, işletmeyi yönetmek için gerekli idari süreçleri ve örgütlenmeyi, işletmenin tahmini satış planlarını, işletmenin finansal hareketlerini, finansal karlılığını, karşı karşıya olduğu risk ve fırsatları gösterilir.

İş planın çeşitli yararları vardır. Bu yararları şu şekilde sıralayabiliriz:

• İş planı yatırımcının / girişimcilik kafasındaki projesinin yazılı olarak ifadesini sağlar.
• Yatırımcının / girişimcilerin dikkatini toplayarak amaca yönelik çalışır ve zamandan tasarruf sağlar.
• Gelecekle ilgili verilere dayanarak kestirim yapmasını sağlar.
• İş kurmadan önce gerekli araştırma ve planlama çalışmalarının yapılmasını sağlar.
• İşe başlamadan yapacağı proje veya işi son bir defa daha düşünme ve karar vermesini sağlar.
• Özellikle finansal plan kısmında yapacağı yatırımın kaç yılda geriye döneceğini görür. (Bkz. Sf. 46)

İş planı hazırlamak için bazı koşullara ihtiyaç duyulur. Aşağıda bu ihtiyaçlara örnekler verilmiştir:

• Fizibilitesi yapılmış bir iş fikri veya proje
• Motivasyona sahip olmak
• Çalışma Programı hazırlamak
• Gerekli tüm verilere ve gelecekle ilgili projeksiyonlara ihtiyaç duyulur.

İş planı yazılmasında çeşitli aşamalar vardır. Bu aşamalar şunlardan oluşur:

• Çalışmaya başlanılması
• Adımların / içindekilerin yazılması planlanması
• İlk taslağın oluşturulması
• Kontrol ve geri bildirim
• Taslak sonrası taslağın yazılması
• İş planının ilgili taraflara sunumu

İş planı genelde içindekiler ile başlar ve takibinde aşağıdaki bölümler yer alır:

• Yönetici özeti
• Kurulacak işe / projeye ait bilgiler
• Proje / işletmenin hedef ve amaçları
• Pazarlama Planı
• Üretim / Hizmet ve Ticaret planı
• Yönetim Planı
• Finans Planı
• Zaman Tablosu
• Önemli riskler tablosu
• Ekler

Bu bölümde proje veya işe ait genel bilgiler, proje / işletmenin hedef ve amaçları, kurulan işletmenin veya kurulu işletmenin SWOT analizi özeti yapılarak misyonu ve vizyonu, proje ana faaliyetinin açıklanması, pazarlama planı, yönetim planı, finans planı ve proje süresi hakkında temel bilgiler verilir.

Bu bölümde proje başlığı, projenin süresi, projeyi gerçekleştirecek kişilerin adları adresleri, iletişim bilgileri verilir. Ayrıca kurulacak işin hukuki yapısı, vergi mükellefiyeti, ruhsat ve izinler gibi temel bilgiler verilir.

NACE (Avrupa Topluluğunda Ekonomik Faaliyetlerin İstatistiki Sınıflaması) Avrupa’da ekonomik faaliyetlerle ilgili istatistiklerin üretilmesi ve yayılması amacına yönelik bir başvuru kaynağı olup mesleklerin veya işlerin sınıflandırılması bu koda göre yapılır. Avrupa Birliği‘ne üye ülkeler NACE ve NACE‘den türetilmiş olan kendi ulusal sınıflamalarını NACE’nin 1970’deki gelişiminden itibaren kullanmaktadırlar: NACE, Avrupa istatistik sistemi içerisinde karşılaştırılabilir istatistikler üretmek amacıyla kullanılan istatistiksel altyapının ayrılmaz bir parçasıdır.

Bu bölümde projenin / işletmenin hedef ve amaçları kapsamlı bir şekilde belirtilmelidir. Hedef ve amaçlar bölümü, satış gelirleri, işletmenin faaliyet karı, yeni pazarlara açılmak, pazar payını arttırmak ve tesislerin genişletilmesi gibi konuları kapsayabilir. Bu amaçların finansal planlamalarla uyumlu olarak yazılması gerekmektedir. Finansal planlamalardan gelir ve kar hedefleri de bu bölüme eklenebilir. Hedef ve amaçlar, her başlığın altında detaylandırılabilir.

Proje veya işin kuruluş veya gerçekleştirme nedenleri hakkında bilgi verilmesi gerekir. Projenin veya işin kuruluş nedenleri büyüme, yeni bir işe girme, daha fazla kazanç sağlama gibi nedenler olabilir.

Misyon, işletmenin hedef ve amaçlarını belirlemektedir. İşletmenin niçin var olduğuna ve ne yapmak istediğine işaret eder. Misyon, bir işletmenin varoluş nedenidir ve onun stratejik amaçlarını nasıl gerçekleştireceğini belirleyen çerçeveyi oluşturmaktadır. İşletmenin misyonunu ifade eden açıklamaların nasıl olması gerektiği konusunda bir standart olmamakla birlikte, en azından organizasyonun genel felsefesi ve iş yapma felsefesi, organizasyonun kendisini nasıl gördüğü, genel olarak vermek istediği imajın neler olduğu hakkında bilgileri içermelidir.

Vizyon, işletmenin uzun dönemde gerçekleştirmeyi hedeflediği sonuçları ifade etmektedir. Vizyon, geleceğe yönelik olarak işletmelerin uygulamalarını şekillendirmekte ve yönlendirmektedir. İşletme için vizyon, liderin enerji ve kaynaklarını yönlendirdiği bir hedeftir. Vizyon, bir işletmenin tasarlanan faaliyet ve özelliklerine, işletmenin insan kaynakları ve değerlerini de kapsayan canlı terimlerin de eklenmesi sureti ile tanımlanmaktadır.

Güçlü yönler, projenin / işletmenin herhangi bir konuda rakiplerine göre daha etkili ve verimli olması halidir. Kolaylaştırıcı faktörler olarak da nitelendirilebilir. Buna göre, projenin güçlü yönleri aşağıdaki konuları kapsayacak şekilde açıklanabilir:

• Yüksek iç talebi karşılayabilme kapasitenizle ilgili bilgi
• Sektörel bilgi birikiminiz hakkında bilgi
• Sektörün büyüme potansiyeli hakkında bilgi müşteri beklentilerini karşılayabilme yeterliliğiniz hakkında bilgi
• Tedarikçilerle olan ilişkileriniz hakkında bilgi
• Yurtdışı satış yapabilme yeterliliğiniz hakkında bilgi
• Pazarlama yönetiminizin güçlü yönleri hakkında bilgi (Bkz. Sf. 49)

İşletmenin geliştirmeye açık yönlerine aşağıdaki örnek olarak verilebilir:

• Pazarlama yönetiminin geliştirilmeye açık yönleri,
• Müşteri beklentilerinin karşılanmasında karşılaşılan güçlükler,
• Mevcut fonlardan yararlanmada karşılaşılan güçlükler,
• Stratejik işbirliklerinin kurulmasında karşılaşılan güçlükler,
• Marka yaratma çalışmaları esnasında karşılaşılan güçlükler,
• Rekabet stratejileri eksiklikler (Bkz. Sf. 49)

Projenin/işletme için fırsat olarak nitelendirilebilecek durumlar aşağıdaki şekilde ifade edilebilir:

• Sektörün büyümesi ve gelişmesi hakkında bilgi,
• Talep artışları hakkında bilgi,
• Yurtiçi ve yurtdışı pazarları hakkında bilgi,
• Devlet destekleri hakkında bilgi,
• Lojistik dağıtım potansiyeli hakkında bilgi,
• Altyapı olanakları hakkında bilgi,
• Kaliteli hammadde kaynaklarına ulaşım hakkında bilgi

Tehditler, işletmenin amaçlarını gerçekleştirmesini zorlaştıran veya imkansız hale getiren durumlardır. Buna göre, projeye /işletme için tehdit olarak nitelendirilebilecek durumlar aşağıdakiler gibi olabilir:

• Maliyetlerdeki artışlar hakkında bilgi,
• Pazar belirsizlikleri hakkında bilgi,
• Ulusal ve uluslararası krizler ve kriz söylentileriyle ilgili bilgi,
• Rakiplerin sayıca artması sonucunda ortaya çıkabilecek tehditler hakkında bilgi,
• Sektörle ilgili yasal değişikler sonucu ortaya çıkabilecek tehditler hakkında bilgi (Bkz. Sf. 50)

Üretim faaliyet planı bölümü, üretim ve üretim hattı hakkında genel bilgileri kapsamaktadır. Rekabet durumunuz, ham madde alımı ve stok politikasıyla ilgili bilgi ve verileri içerir.

Bu bölümde oluşturulan proje veya işe ait hizmet planı açıklanmalıdır. Gelişmiş ülkelerde piyasaların işletmelerin önemli bir bölümü hizmet işletmeleridir. Örneğin elektrik, su, taşıma, yemek, banka, sigorta, okul, otel, hastane, turizm, danışmalık, avukatlık, berber, eğlence sektörü, gibi yüzlerce sektör bu grupta yer alır.

Proje mal alım satım yani ticaret projesi ise alım satımla ilgili bilgilerin ticaret planında verilmesi gerekir. Hangi tür mallar alınacak, stoklama nasıl yapılacak vb. verilmelidir.

Faaliyet Planında üretim, hizmet ve ticaret faaliyetlerinde ortak olarak aşağıdaki unsurların açıklanması yerinde olur:

• Faaliyet gösterilen bölge ve işletmeninin konumu hakkına bilgi,
• Fiziki gereksinimler, alan, yapı, vb. bilgiler,
• İşletmeye ulaşım; yola yakınlık, demiryolu, denizyolu havayolu imkanları, nakliye maliyetleri,
• Yasal gereksinim ve izinler,
• Çalıştırılacak personel sayısı, niteliği, eğitim durumları, işe hazırlama ve işi öğrenme süreçleri,
• Stok politikası, stoklar hakkında bilgiler, hammadde sarf malzemesi, mallar vb., mevsimsel hareketlilik, tedarikçiler,
• Kredi, vade ve teslimat politikaları.

Pazarlama planı, iş planının en önemli bölümlerinden birisidir. Bu bölümde, müşterilere ulaşmayı, satış yapmayı ve finansal amaçlarına ulaşmanın nasıl planladığı açıklanır. Pazarlama planında ürün fiyat, yer ve tutundurma konularına değinilmelidir. Pazarlama planında, ne satılacağı (mal, ürün ya da hizmet), ne kadara satılacağı, nerede satacağı ve nasıl tanıtacağı açıklanmalıdır. Buna ek olarak, pazarlama planı, pazarlama faaliyetlerinin verimliliğini nasıl ölçtüğünü ve müşterilerin ihtiyaçlarını nasıl belirlediğini de kapsamalıdır.

Etkin bir pazarlama planının içermesi gereken temel özellikler şöyle sıralanabilir:

• Pazarlama planı doğru varsayımlara ve gerçek bilgilere dayanmalıdır.
• Kaynakların etkin kullanımını sağlayabilmelidir.
• Süreklilik içeren ve yıllık olarak yapılacak bir pazarlama plan uzun dönemli amaçlara başarılı biçimde ulaşmayı sağlayabilmelidir.
• Kısa ve basit olmalıdır.
• Plan esnek olmalıdır. Değişimler plan içerisinde düşünülebilmeli ve bunlara başlı olarak gelişebilecek olası uygulamalardan söz edilebilmelidir.
• Performans ölçümlerini içermelidir.

Müşterilere odaklanma ve ilgili konularda aşağıdakilerin cevapları aranır:

• Müşteri destek stratejileri nelerdir?
• Müşteri siparişleri yerine getirme taktikleri
  • Birincil amaçlar
    • Teslimat
    • Cevap süresi
  • Birincil politikalar
    • Outsource etme
    • İlerde vereceğiniz hizmetler

Genel olarak, pazarlama bilgilerinin toplanması şu konularda yoğunlaşır:

• Müşteriler ve satın alma alışkanlıkları hakkında detaylı bilgi,
• Rakipler ve pazarlama teknikleri hakkında geniş bilgi, üstün ve zayıfları hakkında bilgi,
• Pazardaki trendler ve fiyat değişmelerinin seyri hakkında bilgi,
• Ürün ve hizmetlerin müşterilere sağladığı yararlar ve avantaj hakkında bilgi,
• Reklam ve tutundurma çabaları hakkında bilgi,
• Dağıtım hakkında bilgi

AR-GE, mevcut bir ürünün daha etkin ve ucuz üretilmesi ya da hiç üretilmemiş ama ileride üretilmesi planlanan, pazarda öncü olmak amacıyla herhangi bir alanda araştırmaya kaynak ayırmaktır. AR-GE, özel çalışma gerektiren özel bir faaliyettir.

OECD’ye göre AR-GE üç farklı uygulamayı bünyesinde barındırır:

• Temel araştırma; belirli, özgün bir uygulama veya kullanım düşünülmeden, kuramsal veya deneysel çalışmalarla olguların ve gözlemlenebilir durumların altında yatana ilişkin yeni bilgi edinmeye denir.
• Uygulamalı araştırma; uygulamalı araştırma da özgün bilgi üretmeye yöneliktir. Ana hedef olarak doğrudan özgün ve pratik bir amaç içerir.
• Deneysel geliştirme; araştırma ve/veya pratik deneyimden edinilmiş ve halen var olan bilginin üzerinde yükselen, ancak yeni materyaller, ürünler, devreler üretmeye; yeni süreçler, sistemler hizmetler oluşturmaya veya halen üretilmiş veya oluşturulmuş olanları büyük ölçüde iyileştirmeye yönelik sistemli çalışmalardır.

Planlama amacına ulaşmak için ne gibi işlerin yapılması gerektiğini, bunların sırasını, zamanını, süresini, kimler tarafından ve hangi yollar izlenerek yapılacağını gösteren bir tasarıdır. Proje yöneticileri, planlama sayesinde ne yapacaklarını önceden düşünme imkanına sahip olurlar. Planlamada proje amaçlarını tespit ederek bu amaçlara ulaştıracak yaklaşım ve yöntemleri belirler ve proje faaliyetlerinin hangi yönde gitmekte olduğunu, amaca varmak için izlenecek yolları belirlerler.

İyi bir planlamada şu özellikler bulunmalıdır:

• Yapılacak proje planı, açık, geçerli ve kesin bir amaca yönelik olmalıdır.
• Proje plan, esnek olmalıdır ki böylece çeşitli iç ve dış çevre şartlarına uyabileceği gibi gelişmelere de uyum sağlar.
• Proje planı, en uygun süreyi kapsamalıdır.
• Proje planın hazırlanması ve uygulanması en az giderle gerçekleştirilmelidir.
• Hazırlanan plan karşılaşılacak güçlüklere yönelik önlemleri sıralamalıdır.

Anahtar personel, proje konusu işi yerine getirmek için asgari yeterlik kriterine sahip deneyimli kişilerdir.

Projenin finansmanının nasıl yapılacağı bu bölümde ayrıntılı olarak verilmelidir. Finansal planlama, proje faaliyeti sırasında ortaya çıkacak her türlü fon giriş ve çıkışlarının önceden bir programa bağlanmasıdır. Nakit giriş ve çıkışlarının hem tutar hem de zaman açısından uyumlaştırılmasıdır. Finansal planlamanın amacı, en uygun likiditenin oluşturulmasıdır.

Finansal Planlamanın yararları şu noktalarda toplanmaktadır:

• Finansal planlama, yatırım kararlarının verilmesinde yardımcı bir görev üstlenmektedir.
• Finansal planlama, yöneticilerin sürprizlerle karşılaştıklarında uygun kararlar vermelerine yardımcı olmaktadır.
• Finansal planlama, yöneticileri motive edecek somut hedeflerin belirlenmesine ve performans standartlarının oluşturulmasına olanak sağlamaktadır.

Finansal planlama; kısa vadeli, orta ve uzun vadeli olmak üzere üç temel gruptan oluşur:

• Kısa vadeli planlamanın süreci genellikle 12 aya kadar uzanmaktadır. Bu tür planlamanın konusu, işletmenin kısa vadeli borçlarını ödeyecek yeterli nakdi olup olmadığı ve kısa vadeli borçlanmanın en uygun şartlarla yapılması üzerine yoğunlaşmaktadır.
• Finansal planlamada 2-5 yıl arası planlamaya orta vade,
• 5 yılın üzerine ise uzun vade planlama denebilir.

Proforma bilançoda, işletmenin gelecekteki finansal durumunun nasıl olacağı tahmin edilmeye çalışılır. Proforma bilanço tahmin edilirken varlık ve kaynak değerlerinin teker teker tahmin edilmesi gereklidir. Proforma bilanço, gelecekte belirli bir tarihte işletmenin olası varlık, borç ve özsermaye durumunu düzenli bir şekilde gösteren finansal rapordur. Proforma bilanço; işletme amaçları doğrultusunda alınan kararların, yapılan planların, işletmenin varlık ve kaynak yapısını nasıl etkileyeceğini tahmin etmeye yarayan finansal tablodur.

Proforma gelir tablosu; işletmenin tahmin edilen hesap döneminde elde edeceği gelirler ile yapması beklenen giderleri tasnifli bir şekilde gösteren ve söz konusu dönem faaliyetlerinin sonucunu kar ya da zarar olarak özetleyen tablodur. Proforma gelir tablosu; işletmenin gelecek döneme ilişkin gelir ve giderlerinin tahmin edilmesinde kullanılmaktadır.

Nakit akış tablosu, ilgili tarafların işletmelerin net aktiflerindeki değişimi, finansal yapısını ve nakit akışlarının tutar ve zamanlamasını değişen koşullara ve fırsatlara uyum sağlamak amacıyla etkileme yeteneğinin değerlendirebilmesi için gerekli bilgiyi sağlar. Nakit akışı bilgisi işletmenin nakit ve nakit benzeri yaratma yeteneğinin değerlendirilmesi ve kullanıcıların gelecekteki nakit akışlarını ölçmek ve başka işletmelerle karşılaştırmak için modeller geliştirmesini sağlar. Ayrıca işletmeler arasındaki aynı işlem ve olaylar için farklı muhasebe uygulamalarının etkilerini elimine ederek farklı işletmelerin performans raporlamalarının karşılaştırılabilmelerine olanak verir.

Nakit akış tablosunun faydaları şöyle sıralanabilir:

• İşletmelerin nakit ihtiyaçlarını zamanında belirlemek
• Nakit fazlalıklarını önceden belirlemek ve kısa süreli yatırımlara yönlendirmek
• Elde yeterli nakit bulundurarak, nakit iskontolarından faydalanmak
• Borçların vadesinde, herhangi bir gecikme olmaksızın ödenmesinin sağlamak
• Hammadde fiyatlarında meydana gelebilecek dalgalanmalardan korunarak, üretimde istikrarı sağlamak.

Başabaş analizi çeşitli alım satım, hizmet ve üretim düzeylerinde kârla giderler arasındaki ilişkiyi analiz eden bir araçtır. Başabaş analizi; kâr hedeflerine ulaşmada gerekli iş hacminin belirlenmesi çeşitli alış satış ve üretim düzeylerinde birim maliyetlerin ve en az satış fiyatının belirlenmesidir. Bu analiz ile en kârlı mamul türlerinin seçilmesi ve üretim bileşiminin buna göre düzenlenmesi; yeni yapılacak yatırımlarda, risk derecesini dikkate alarak, asgari üretim kapasitesinin ne olması gerektiğinin belirlenmesi yapılır.