PROFESYONEL YAŞAMDA İMAJ VE İTİBAR YÖNETİMİ

Doğu medeniyetinde iletişim sürecinde kolektivizm, kendini geri planda tutma, hiyerarşi ve otoriteye itaat, maddi değerlerden çok manevi değerleri önemseme gibi özellikler görülmektedir.

Dilin, etkili ve güzel bir şekilde kullanılması sanatına Batı kültüründe retorik, Türk-İslam kültüründe ise belagat adı verilmiştir.

Osmanlı döneminde eğitim kurumlarında belagata (retorik) önem verilmiş, eğitimin en alt kademesinden en üst kademesine kadar belagat (retorik) bir şekilde öğretilmiştir. Diğer şıklar ise Aristo’ya göre retoriğin özellikleri arasında sayılabilir.

Ethos; hatibin konuşmasıyla olan uyumu ve kişisel karakterini ifade eder. Örneğin domuz gribi aşısıyla ilgili konuşan bir doktor ise, konuşmalarını Latince kelimeleri anlamasak dahi tamamen doğru kabul ederiz. Ama bunları, Anadolu şivesiyle konuşan sıradan bir vatandaş ise gülüp geçeriz. Kişisel karakter, konuşmacının izleyicilerin gözün deki profili olarak tanımlanabilir. Dürüst olarak tanınan, toplumda iyi bir imajı olan ve itibar sahibi birinin söylediklerine daha kolay inanırız. Örneğin, hâkim, vali veya din adamı tarafından yapılan konuşmanın sıradan bir vatandaş olarak yapılan konuşmalardan daha etkili olduğu açıktır.

Standart dil, yerel ve sosyal tabakalara ait izler taşımayan, ağızlar üstü, norm oluşturucu bir yapıyı ifade eder. Günlük dilde standart dil, ideal yazılı biçim anlamında kullanılır. En geniş sahaya sahip dildir. Standart dil, örnek olarak yerel ve sosyal varyantlardan farklı olarak okullarda öğretilir. Standart dile temel alınan yörenin ağzını konuşanlar, elbette standart biçimi çocukluktan itibaren öğrenebilirler. Ama çoğu zaman temel alınan bölgenin konuşması ile kodlanmış standart dil arasında da farklar vardır. Bu nedenle standart dil, televizyonun yaygın olmadığı dönemde büyümüş insanlar için ilk defa okulda karşılaşılan ve öğrenilen bir varyanttır. Günümüzde standart dilin en etkili yayılma aracı olan televizyon sayesinde insanlar daha küçük yaşlarda standart varyantla karşı karşıya gelmektedir. Ancak çoğu insan için standart dilin normları, dilin özü gibi doğuştan getirilen bir içgüdü değil, sonradan belli bir oranda kazanılan bir beceridir.

Sosyal statü de dilde varyantlaşma nedenlerinden biri olarak karşımıza çıkabilmektedir. Buralar temizlenecek gibi basit bir cümle konuşanın sahip olduğu pozisyona göre, “buraları temizleyeceksin” veya “buraları temizleyeceğim” şeklinde yorumlanabilir. Aynı kelimeler patron tarafından kullanıldığında başka, çalışan tarafından kullanıldığında bambaşka bir anlam ifade edebilir. Bir öğretmen öğrencisine oğlum/kızım diye hitap edebilirken öğrenci öğretmenine anne/baba diye değil ancak öğretmenim diye hitap edebilir. Sahip olunan sosyal statüyü gösteren başka dil özellikleri belirlenebilir. Örnek olarak hiyerarşik yapılanma olan iş yerlerinde mesleki hiyerarşi kullanılan dil ile de gösterilir.

Öyküleme, tasarlanmış veya yaşanmış bir olayın başkalarına anlatıldığı anlatım biçimine öyküleme (hikaye etme) denir. Öykülemede zaman akış şeklindedir ve olaylar bu akış içinde verilir. Öyküleme, belli bir zaman aralığında geçen olayları anlatan film gibidir. Örneğin: “Derse geç kalmıştım. Hemen bir taksi tuttum. Taksici beni derse yetiştirmek için biraz hızlı sürdü. Önümüzde giden araç ani fren yapınca ona arkadan çarptık. Bereket, taksici hemen frene basmıştı da çarpışma hafif oldu. Tabii ben de derse yetişemedim.”

Alıcının, kendisine gönderilen mesaj veya enformasyona ilişkin olarak ortaya koyduğu tepki, literatürde geri besleme (feedback) olarak adlandırılmaktadır. Buna göre iletişim sürecinin istenilen yönde gerçekleştirilip gerçekleştirilmediği, kaynağın alıcı üzerindeki istek ve beklentilerinin ne ölçüde sağlandığının belirlenmesinde geri besleme can alıcı bir öneme sahiptir. Kaynak, alıcı tarafından başlatılan geri besleme sürecinden hareketle, gönderdiği mesajın etkisinin ne olduğunu anlayabilir ve daha sonraki mesajını ona göre aynı biçimde göndermeye devam edebilir, iletişim tarzını değiştirebilir ya da tümüyle sonlandırabilir. Dinleyicilerden gelen geri beslemeler, konuşmacı için aydınlatıcı olabilmektedir. Dinleyicilere, “Açıkça anlatabildim mi” veya “Kolayca takip edebiliyor musunuz” gibi genel sorular sorulması yararlı olacaktır.

Profesyonel ve günlük yaşamımızda doğru ve etkili konuşabilmemiz için, göz önünde bulundurmamız ve uygulamamız gereken bazı kurallar vardır. Bu kuralların belli başlıları dört başlık altında özetlenebilir. Güven verici ve içten olmak, Canlı ve doğal olmak, Ölçülü olmak ve Dilini iyi bilmek ve kullanmaktır.

Bilim ve sanat konularında bilim adamlarının, yazarların, düşünür ve sanatçıların dinleyicilerine karşı düşüncelerini, bilgilerini açıklamak ve bir şeyler öğretmek amacıyla yaptıkları konuşmalardır. Konferans, bir konuyu aydınlatmak, öğretmek amacı güttüğü için didaktik (öğretici) konuşma türüdür çünkü konferans, o konuda uzman olan yetkili konuşmacı tarafından uzun bir araştırma ve inceleme sonucu hazırlanarak dinleyicilere iletilir.

Bir müzakerecinin başarılı olması için şu özellikleri taşıması gerektiği ifade edilmektedir:

Belagatin üç bileşeni vardır: Meani: Sözün yerinde kullanılmasını, muhatabın hâline uygun düşmesini içeren kısımdır. Beyan: Anlamın farklı üsluplarla, çeşitli yollarla ifade edilmesidir. Bedi: Anlamın süslenmesidir

Yöneticinin bilgi dağıtma rolü vardır. O nedenle örgütün içinden yahut dışından aldıkları bilgileri iletilmesi gereken hedeere dağıtırlar. Örneğin yöneticiler planlama yapmak için öncelikle bilgi toplar, bu bilgileri kayıt altına alır. Daha sonra ise planları açıklamak için diğer çalışanlarla toplantı yapar. Rapor okuma sözel bir iletişim içermez.

Mesajın; göndericinin fikir, düşünce, istek ve verilerini belirten semboller olduğu ifade edilmektedir. Göndericinin, alıcıya ulaştırmak istediği düşüncelerini bu semboller vasıtasıyla gönderdiği kabul edilir. Sembolleri algılayan alıcı da bu sembollere anlam yükler.

5artışma Konuşmacının kendi doğrularına dinleyicileri inandırmak, onu kendi gibi düşündürmek için kullandığı anlatım tekniğine tartışma denir. Amaç kendi düşüncesini savunmak, varsa yanlış düşünceyi çürütmek olduğundan konuşmacı, sözlerini sanki karşısında tartıştığı biri varmış da onunla konuşuyormuş gibi ele alır.

Hatibin konuşmasıyla olan uyumu ve kişisel karakterini ifade eder. Örneğin do muz gribi aşısıyla ilgili konuşan bir doktor ise, konuşmalarını Latince kelimeleri anlamasak dahi tamamen doğru kabul ederiz.

Stoacılar, İlk Çağ’da retorik konusunda Aristoteles’ten sonra en büyük katkıyı yapmıştır. Stoacılar, mantık bilimine çok önem verirlerdi ve mantığı retorik ve diyalektik olarak iki alana bölmüşlerdir. Pratik bir disiplin olarak retoriğin iki temel özelliğinin dil ve akıl yürütme olduğunu kabul etmişlerdir.

Sosyal etkenler de dilde önemli bir çeşitlenme nedenidir. Sosyal gruplar dili kendilerine özgü bir biçimde kullanır; bir yerde kendi sosyal çevrelerine has, kendilerini başkalarından ayıran bir dil yaratırlar. Meslek, toplumsal statü, yaş, cinsiyet gibi dil dışı etkenler burada belirleyici bir rol oynamaktadırlar.

Betimleme: Varlıkların dinleyicinin gözünde, zihninde canlanacak şekilde ayırt edici nitelikleriyle resim çizer gibi anlatılmasına betimleyici anlatım (tasvir etme) denir. Betimlemede gözlem esastır.

Metafor; “bir şeyi anlatmak için ona benzetilen başka bir şeyin adını eğreti olarak kullanma, eğretileme” olarak tanımlanmaktadır.