PROFESYONEL YAŞAMDA İMAJ VE İTİBAR YÖNETİMİ

Aristo ve ondan sonra gelen klasik yazarlar, inandırıcı konuşmada şu beş temel kuralın bulunduğunu ileri sürmüşlerdir: Buluş (İcat): Konuşmayı oluşturan düşüncelerin kaynağı ve özü. Düzenleme: Konuşmanın kuruluşu ve akışı. Üslup: Konuşmanın konusuna, gereğine ve dinleyenlerin niteliğine göre kulla­nılan dil. Bellek: Konuşanın, bilgilerini zihninde tutma ve anımsama gücü. Deyiş: Konuşmanın ses ve fiziksel yansıması

Öyküleme: Tasarlanmış veya yaşanmış bir olayın başkalarına anlatıldığı anlatım biçimine öyküleme (hikâye etme) denir. Öykülemede zaman akış hâlindedir ve olaylar bu akış içinde verilir. Öyküleme, belli bir zaman aralığında geçen olayları anlatan film gibidir.

Metafor; “Bir şeyi anlatmak için ona benzetilen başka bir şeyin adını eğreti olarak kullan­ma, eğretileme.” olarak tanımlanmaktadır. Hitabette anlatımı güçlendirmek, canlı kılmak için yararlanılan söz sanatlarından biri, benzetmedir. Benzetme; bir nesnenin niteliğini, bir eylemin özelliğini daha iyi anlatabilmek için daha anlaşılır bir başka nesne ve eylemler­den yararlanarak, karşılaştırma yoluyla açıklamaya çalışmaktır. Benzetmeler, metaforların ilk aşamasıdır.

Profesyonel iş yaşamında özellikle astlara yönelik hitaplar son derece önemlidir. Astla­rı harekete geçirici, iş görme arzularını artırıcı bir hitapla emir verilmesi verimliliği arttı­rıcı bir unsurdur. Yönetici astlarına emir verirken şu hususlara dikkat etmelidir: Açık ve anlaşılır olmalı, kullanılan kelimeler astlar tarafından biliniyor olmalı ve yanlış anlamaya, yoruma açık olmamalı, Astların bilgi, yetenek ve uzmanlık alanlarına uygun olmalı, Hiyerarşik düzene ve ilişkilere uygun bir şekilde; her ast tek bir üstten emir alacak şekilde düzenlenmeli, Emir, astın organizasyon için beklediği çıkarlara aykırı olmamalı, “Şu işi yapınız” şekli yerine astı, müşterek bir çabaya davet biçiminde “Haydi, şu işi yapalım” şeklinde olmalı. Emir vermek yerine, “bunu yapmanızın nedeni şudur” şeklinde emrin hedeflediği amaç belirtilmeli, astlar cesaretlendirilmeli ve çalışma­ya aktif olarak katılımları sağlanmalı, Emir, emri veren amirin daha üst bir yöneticisi tarafından gerekirse kontrol edilip asta kendi amirlerinin üstündeki yöneticiye müracaat hakkı tanınmalıdır.

İletişimin bir sanat, beceri ve disiplin olarak görülmesi ve iletişimin bir model çer­çevesinde ilk olarak açıklanması MÖ 5. ve 4. yüzyıllarda Aristo ve Platon’a kadar uzan­maktadır. Klasik dönemlerin düşünürü Aristo, kişilerarası iletişimin, üç temel unsurunun olduğunu ileri sürmüştür. Bunları; “konuşmacı”, “mesaj” ve “dinleyici” olarak açıklamıştır. Modern iletişim teorisi, Aristo’nun klasik modeline başka bazı unsurları da ilave etmiş olmakla birlikte, iletişim modeli, özünde aynı kalmıştır.

Başarılı bir konuşmacının özellikleri: Geniş bir bilgi birikimi ile kültüre sahip olmak, Konuşma dilinin inceliklerini ve kurallarını iyi bilmek, İyi bir gözlemci ve araştırmacı olmak, Konuşmaları mantık süzgecinden geçirmek, Kullanılacak sözcüklerinin seçimine özen göstermek, Sesi iyi kullanmak, Konuşma ortamını ve dinleyicilerin durumlarını göz önünde bulundurmak, Karşıdakinin konuşmasına saygılı davranmak, Konuşmalarla davranışların uyumuna dikkat etmek, Uygun bir konu belirlemek, konuya sadık kalmaktır. Sıkıcı ayrıntılardan kaçınmak, Konuşulan kişilerin yüzlerine bakmak, Öfkelendirmeden karşı çıkmak, Kimsenin sözünü kesmemek, Sinirlendirici ve rahatsız eden kişilere karşı hoşgörülü ve anlayışlı olmak, Muhataplara pozitif bir enerji vermek. Başarısız bir konuşmacının özellikleri: Bağıra-çağıra konuşmak, Çekingen ve cılız konuşmak, Keskin ifadelerle çok sert konuşmak, Tekdüze konuşmak, Cümle kuramamak, Emir verici şekilde konuşmak, Uyarmak, Vaaz verir gibi ahlâk dersi vermek, Öğüt vermek, Yargılamak, Utandırmak, Sınamak, Oyalamak, Konu saptırmak, Kıyaslamak, Abartmak

Mesajın etkin iletişimi sağlayabilmesi için taşıması gereken bazı özellikleri vardır. Söz­lü veya sözsüz mesajların taşıması gereken özellikleri şunlardır: Anlaşılır olmalıdır, Açık olmalıdır, Doğru zamanda iletilmelidir, Uygun kanalı izlemelidir, Kaynak ve alıcı arasında kalmalıdır.

Doğu ve Batı medeniyetleri kültürel sistem olarak belirgin farklılıklara sahiptirler. Kü­reselleşme ile birlikte medeniyetler arasındaki keskin ayrımlar yumuşamış olsa da bazı temel karakteristikler hâlâ korunmaktadır. Batı toplumları genellikle direk iletişimi ter­cih ederler. İletişim daha açık olup, mesajlar cümlelerin ve kelimelerin içinde net olarak ifade edilir. Bu yüzden batı toplumlarında müzakereci sonucuna odaklanarak, müzakere sürecindeki hedeflerini ona göre belirlerler. Doğu toplumları ise geniş bağlamlı ve girift kültür özelliklerine sahiptir. Bu nedenle, iletişim daha çok kapalı ve dolaylı bir şekilde gerçekleşmektedir. Doğu medeniyetinde verilmek istenen mesajlar daha kapalıdır, anlam cümlelerin ve kelimelerin içinde saklanmış durumda olabilir. Bu yüzden müzakere süreci batı toplumlarına kıyasla daha uzun sürebilir ve sonuca ulaşmak zorlaşabilir. Doğu me­deniyetinde kolektivizm, kendini geri planda tutma, hiyerarşi ve otoriteye itaat, maddi değerlerden çok manevi değerleri önemseme şeklinde temel farklılıklar gözükmektedir.

Amerika’nın uygulama metodu: Hızlı karar verme, kesin hedefler ve kısa müzakere. Japonya’nın uygulama metodu: Müzakere ederken zamanı uzun kullanır ve uzlaşmaya bakar. İspanya’nın uygulama metodu: Uzlaşmalar kolaylıkla sağlanmaz. İngiltere’nin uygulama metodu: Karışıklık yaratırlar ve uzun müzakereler yaparlar. Çin’in uygulama metodu: Her noktaya değinilir, geçmişe ve geleceğe gidilir.

Konuşma sürecinde dilin doğru, etkili ve düzgün kullanılması ilk çağlardan beri önemsenen bir konu olmuştur. Güzel ve etkili konuşmaya batı kültüründe retorik denilmektedir.

Aristoteles, söz söyleme sanatını insana çevresine uyum sağlama ve onu etkileme konusunda güç kazandıran önemli bir araç olarak görmüş olup güzel konuşmayı daha çok inandırma yönünden ele almıştır.

Öykülemede olayları anlatmak esas olduğu için anlatım, belirli bir zaman aralığında geçen olayları işleyen bir film gibidir. Bu nedenle, benzetmeler ve öykülerden geniş ölçüde yararlanılır.

Ünlü Fransız yazar ve düşünürü Voltaire, geniş kitlelerin konuşma gücüyle harekete geçirilebildiğini, hatta yapılan konuşmaların etkisiyle sokaklara dökülüp devrimler yapabildiğine tanık olmuş bir kişi olarak iyi bir konuşmanın duyarlı, kapsayıcı ve canlandırıcı olması gerektiğine işaret etmiştir.

Bu söz iletişim sürecinde kaynak rolünü üstlenen konuşmacının sahip olması gereken içerik ve sunumla ilgili birikim ve yeterliklerin önemine dikkat çekmektedir.

Kalabalık önünde yapılan uzun, etkileyici duygulara yönelik ve ikna edici konuşmalara söylev, nutuk ya da hitabet denir. Günümüzde bu tür konuşmalar özellikle siyasal mitinglerde sıkça kullanılmaktadır. Ancak yalnızca siyaset alanıyla sınırlı olmayıp askeri, dinsel, hukuksa ve akademik alanlarda da yapılmaktadır.

Söz söyleme sanatlarına verilen ad, Retorik'tir. Aristo'nun ölümsüz eseri retorik aynızamanda dili etkili ve güzel kullanma sanatına verilen addır. Retorik sanatı denilince, Cicero unutulmamalıdır. İslam kültüründe  güzel konuşma, belagat olarak anılır. Belagat'in arapça karşılığı hem dili güzel, etkili, ölçülü kullanmak hem de bir cümledeki anlam derinliğini ifade eder. Güzel ve etkili kullanma, kültürümüzde hitabet olarak yerini alır.  İkna edici iletişim yerine etkili iletişim ifadesi de kullanılmaktadır.

Belagatin üç bileşeni vardır: Meani: Sözün yerinde kullanılmasını, muhatabın hâline uygun düşmesini içeren kısımdır. Beyan: Anlamın farklı üsluplarla, çeşitli yollarla ifade edilmesidir. Bedi: Anlamın süslenmesidir.