Geleneksel Portföy Yönetimi

Finans literatüründe iki temel portföy yönetimi yaklaşımı yer almaktadır. Bunlardan birincisi, “Geleneksel Portföy Yaklaşımı” olarak adlandırılan ve basit çeşitlendirme esasına dayanan görüş; diğeri ise matematiksel ve istatiksel temellere dayanan “Modern Portföy Yaklaşımı”dır

Geleneksel portföy yönetimi

Portföy oluşturmanın esas amacı, riskin dağıtılmasıdır.

Portföy oluşturularak riskin azaltılabileceği düşüncesi temel olarak, “portföyü oluşturan menkul kıymetlerin getirileri aynı yönde hareket etmeyeceğinden, portföyün riski tek bir menkul kıymetin riskinden küçük olacaktır” fikrinden
doğmuştur. İşte, geleneksel portföy teorisi, bu prensipten hareketle, portföy içindeki menkul kıymet sayısının arttırılması ilkesine dayanır. Bu yaklaşımı, “bütün yumurtaları aynı sepete koymamak” şeklinde tanımlamak da mümkündür. Bu ifadenin altında yatan temel düşünce; bir yatırımcının tek bir pay senedine yatırım yapması durumunda yaşanacak olumsuz gelişmelerin büyük zarara neden olacağı; buna karşılık yatırımcının çeşitli yatırım araçları arasında tasarruflarını dağıtarak bir yatırımdan para kaybederse diğerinden para kazanacağını umarak toplam riske karşı kendisini koruyabileceğidir.

Portföy yönetimi çeşitli aşamalardan geçmektedir. Geleneksel portföy yaklaşımında bu süreçler aşağıdaki gibi sıralanabilir:

1. Yatırımcıya ait bilgilerin toplanması,
2. Yatırımcının amacının belirlenmesi,
3. Yatırım politikaları ve portföye alınacak menkul kıymetlerin seçimi,
4. Portföy çeşitlendirmesidir.

Yatırım ister bir kişi, isterse bir kuruluş için yapılsın, en önemli ve ilk başta belirlenmesi gereken konu, potansiyel yatırım miktarıdır. Yatırılabilecek varlık toplamı, yatırımın özünü oluşturur ve yatırımın her aşamasında alınacak kararları etkiler.

• Yiyecek, giyim ve barınma
• Hayat sigortası
• Emeklilik sigortası
• İhtiyati tedbir olarak nakit bulundurulması
• Yatırım

• Yaşı ve sağlık durumu, sağlık masraflarını karşılayan bir kuruluşun olup olmadığı 
• Bakmakla yükümlü olduğu kişilerin sayısı, yaşı, yakınlık derecesi ve bu ilişkinin tahmini süresi,

• Mesleği, iş güvencesinin olup olmadığı,
• Yaklaşık olarak gelir miktarı, kaynağı ve olası devamlılık süresi 
• Diğer gelirleri,
• Miras beklentisi,
• Tasarruf eğilimi ve yatırım için ayırdığı para miktarı,
• Yatırımı ne kadar süre için yapmak istediği ve hangi durumlarda sona erdirmek istediği,
• Gayrimenkul yatırımları ve sigorta durumları,
• Özel vergi problemleri,
• İleriki tarihlerde yapması gereken olağandışı harcama ve ödemesi gereken borçlar,
• Risk alma, risk taşıma derecesi ve süresi,
• Yatırımı yapmak ve izlemek için gerekli bilgi ve beceriye sahip olup olmadığı,
• Yatırımın çeşitli aşamalarında ne gibi durumlarda kendi başına karar vermek istediği, kendisine en az ne sıklıkta, hangi durumlarda haber verilmesini istediği,
• Portföyün amacı (anaparanın değerini koruması, çeşitli dönemlerde elde edilecek kazancın en az ne kadar olmasını istediği, buna ne zaman ihtiyaç duyacağı)

Yatırımcı, yatırım uzmanına amacını ve genel yatırım planını açık şekilde anlatmalıdır. Bunun için yatırımcı, yatırım öncesinde aşağıdakine benzer bazı kararları almış olması gerekir. Bu kararlar yatırım planlamasının genel çerçevesini oluşturur.
• Ne kadar para yatırabileceği,
• Yatırımın kısa vadeli mi uzun vadeli mi olacağı,
• Ne kadar finansal risk alınacağı,
• Ne tür vergi yükümlülükleri olduğu gibi bilgiler ışığında kararlar alınması gerekir.

Portföy amaçlarının belirlenebilmesi için, sınırlamaların ortaya çıkarılması zorunludur.
Bu sınırlamalar geleneksel portföy yönetiminde;
1. Cari fiyatlarla gelir elde etme ihtiyacı,
2. Sabit fiyatlarla gelir elde etme ihtiyacı,
3. Cari fiyatlarla anaparanın korunması ihtiyacı,
4. Sabit fiyatlarla anaparanın korunması ihtiyacı,
5. Vergiden muafiyet ihtiyacı,
6. Yatırımcının risk karşısındaki tutumu şeklinde belirlenmiştir.

Yatırım, maddi veya manevi (topluluk içinde prestij kazanma veya kendini herhangi bir şirketin ortağı hissetme amacıyla yapılan yatırımlar gibi) çıkar, kar, kazanç sağlamak için önceden yapılan harcama olarak tanımlanabilir. Yatırım bir kerede yapılabileceği gibi, çeşitli zamanlara da yayılabilir. Aynı durum, yatırım getirisinin tahsil edilmesinde de söz konusu olabilir. Yatırım, sahip olunan paranın değerini kaybetmesi tehlikesinden korunma veya ödünç para ile yatırım yaptıktan sonra borcu faizi ile birlikte geri ödeyip kar etme gibi çeşitli amaçlarla yapılır.

1. yıl için:

1000 x (1+0,10) = 1100 TL

2. yıl için:

[1000 x (1+0,10)] x (1+0,15) = 1265 TL getiri elde edilmesi gerekir.

Bir yatırım portföyünün ne kadarlık
bir gelir yaratması gerektiği şu formülle hesaplanır.
E_t = (1 + a)^t H₀ − Q_t

E_t = t zamanında portföyün sağlamak zorunda olduğu gelir miktarını,

H₀ = Portföyün oluşturulduğu andaki satın alma gücü cinsinden ifade edilmiş aile bütçesi için gerekli olan gelir miktarını (minimum harcama bütçesi),

(1+a)^t = t zamanına kadar fiyatlar genel düzeyinde beklenen değişmeleri yansıtan katsayıyı,

Q_t = t zamanda diğer kaynaklardan elde edilen gelir miktarını göstermektedir

Kişilerin satın alma gücü riskini, pazar riskini, işletme gücü riskini, ya da faiz oranı riskini kabullenme istekleri farklıdır. Bazıları riski isteyerek kabullenirler ve büyük miktarda para kaybetseler dahi bir paniğe kapılmayabilirler. Bazı kişiler ise, riskten kaçarlar, korunmaya önem verirler ve para kaybetmeyi göze alamazlar. Bu açıdan yatırımcı tipleri üçe ayrılabilir:
• Riskten Kaçan Yatırımcı (İhtiyatlı)
• Riske Karşı Kayıtsız Yatırımcı (Dengeli)
• Riski Seven Yatırımcı (Agresif)

Böyle bir seçimin yapılmasının nedenleri aşağıdaki gibi sıralanabilir:
• Büyük, tanınan ve bilinen firmaların, daha az bilinen veya tanınan firmalara göre, daha başarılı ve daha az riskli oldukları yönünde güçlü bir algılama söz konusudur.
• Büyük firmaların menkul kıymetlerinin istenildiği anda alınıp satılabilme gibi likit özellikleri ile büyük miktarlarda ticaretinin yapılabilmesi tercih sebebi olabilmektedir.
• Geleneksel portföy yönetiminde kurumsal yatırımcılar başarılı ve tanınan firmaların menkul kıymetlerine yatırım yapmayı tercih ederler. Çünkü kurumsal yatırımcılar oluşturdukları bu portföyleri müşterilerine pazarlarken ikna etmeleri daha kolay olabilmektedir.

Geleneksel portföy analizinde menkul kıymet seçim ilkeleri şunlardır:
1. Pay senetlerine yatırım yapılırken, daha çok sayıda ve farklı endüstrilere ait pay senetlerinin seçilmesi.
2. Tahvil yatırımlarında ise, değişik sektörlerden seçilmiş vadeleri aynı menkul kıymet sayısının 10-15’e çıkarılması ilkesi benimsenmiştir.

Bu varsayım birbirleri ile düşük korelasyona sahip menkul kıymetlerin dâhil olduğu portföyler için geçerlidir.

Çeşitlendirme, riski yayma ve azaltma çalışmalarını içerir. Geleneksel anlamda çeşitlendirme, farklı endüstri kollarından, farklı menkul kıymetlerin portföye alınmasıdır.

Çok sayıda menkul kıymete yatırımla, riskin birden fazla menkul kıymete dağıtılması amaçlanır. Başka bir deyişle, yalın çeşitlendirme yapılarak, risk azaltılmaya çalışılır. Yalın çeşitlendirme, «bütün yumurtaları bir sepete koymamak» ifadesiyle de açıklanabilir. Yalın çeşitlendirmeye göre, portföye ne kadar çok menkul kıymet alınırsa, o kadar iyi çeşitlendirme yapılmış demektir.

1. Satın alınacak menkul kıymetler araştırılırken, taşıdığı riske bakılmaksızın, gerekli getiriyi sağlamayan menkul kıymetlerin de satın alınması söz konusu olabilir.
2. Çok sayıda menkul kıymeti kapsayan portföyün yönetimi güçtür.
3. Portföyde menkul kıymet sayısı fazla olduğu zaman, yapılması gereken analiz artar ve araştırma maliyetleri de yükselir.
4. Küçük miktarlardaki menkul kıymetlerin sık sık satın alınması, büyük miktarlarda daha seyrek satın alınmasına göre daha fazla komisyon ödenmesini gerektirir.

Çeşitlendirme yapılırken aşağıdaki stratejiler izlenebilir:
1. Farklı endüstrilerdeki işletmelerin pay senetleri alınabilir,
2. Farklı işletmelerin pay senetleri alınabilir,
3. Farklı bölge ve ülkelerdeki işletmelerin pay senetleri alınabilir,
4. Hisse senedi ve tahvil gibi farklı yatırım araçları portföye dâhil edilebilir,
5. Yatırım ortaklığı, yatırım fonu ve holding gibi işletmelerin menkul kıymetleri satın alınabilir,
6. Çeşitli ürünleri olan işletmelerin pay senetleri alınabilir,
7. Geçmişte fiyatları birlikte ve aynı yönde hareket etmeyen işletmelerin pay senetleri alınabilir.

• Bilimsel dayanağının olmaması
• Portföye alınan menkul kıymetler arasındaki ilişkiyi göz önüne almaması
• Menkul kıymet seçiminde nicel bilgilere yeterince önem verilmemesi