PEYZAJ ÇEVRE VE TARIM

Lale, Zambakgiller familyasına ait çok yıllık soğanlı bir bitkidir.

Dik otsu gövde: Bu bitkilerin gövdeleri zaman zaman odunsu gibi gelişem gösterebilir. Tek başına ayakta durabilen, toprak yüzeyine dik olarak gelişme gösterebilen otsu bitkilerdir. Örneğin; Çuha çiçeği, Gül gibi bitkiler.

Stolon (Sürünücü) gövde: Rozet tipindeki bir ana btikiden verilen uzun veya kısa internodyumlu, toprak yüzeyinde yatay olarak gelişen ve nodyumlardan yeni bir bitki meydana getirebilme yeteneği olan sürünücü gövdelerdir. Ekşi Yonca, Çilek, Ayrıkotu gibi bitkiler bunlara örnektir.

Rizom gövdeye sahip bitkilere Ayrıkotu, Kahkaha çiçeği, Süsen, Nilüfer gibi bitkiler verilebilir.

Tek Çenekli Bitkilerin Genel Özellikleri Otsu bitkilerdir, yaprakları ince, uzun, şerit şeklindedir, yaprakları paralel damarlıdır. Tohumunda tek çenek bulunur, kambiyum yoktur, iletim demetleri düzensizdir, kökleri saçak köktür, gövdeleri incedir, bu gruba buğday, mısır, çiğdem, sümbül gibi bitkiler örnek verilebilir.

Salkım formlu; salkım formluluk, bazı budama ve aşı teknikleri kullanılarak elde edilebildiği gibi bitkinin doğal özelliğinden de gelebilir. Bitkinin dallarının yukarıdan aşağı doğru uzanması biçimidir. Bir peyzaj düzenlemede insanların en çok dikkatini çeken bitkiler arasında yer alır. Ancak çok fazla kullanılmamalıdır. Keskin çizgileri, sert görüntüleri de yumuşatmak için kullanılabilir. Sütun formlu; yine bazı üretim teknikleri kullaılarak yapılabildiği gibi doğal karakterinden de gelebilen bir özelliktir. Bu bitkiler bir sütun gibi düz ve dikine büyür. Dikkat çekme ve vurgu etkisi yaratır. Bunlar yapılar arasında kalan dar alanlarda az yer tutması bakımından kullanışlıdır. Piramit formlu; bitkinin formu pirmit şeklindedir. Taç kısmı altta geniş yukarı çıktıkca piramit şeklinde incelip sivrilen bir yapı gösterir. Bu bitkiler dikkat çeken ve vurgu yaratan bitkilerdir. Bir düzenlemede, diğer bitkisel elemanlardan ayrı, soliter ya da grup halinde kullanıldığında anıt etkisi yapar. Yuvarlak formlu; ağacın taç kısmı yuvarlak ya da yuvarlağa yakın bir şekildedir. Peyzaj uygulamalarında kullanılan bitkiler genel olarak bu grupta yer alır. Bu bitkilerin Çok fazla kullanıldığında monotonluk etkisi yaratırlar. Manzara formlu (Doğal); Bu gruptaki bitkiler değişik formlarda olabilirler.

Etsi (Sukulent) gövde: Özellikle kurak bölgelerde yaşayan bitkilerin su tutmak için gövdelerini metamorfoza uğratmaları sonucu oluşan gövdelerdir. Bu gövdelerde su tutmaya yarayan hücrelerin sayısı çok fazlalaşmıştır. En tipik örnek kaktüslerdir.

Kuru meyveler kendiliğinden açılan (Bezelye, Akasya gibi) ve açılmayan (Fındık, Meşe, Ayçekirdeği gibi) meyveler olarak 2’ye ayrılırlar.

Birleşik meyveler; bu meyveler ise birden fazla çiçeğin bir araya gelmesi ile gelişen meyve tipidir. Bunlara Ananas ve Dut örnek olarak verilebilir.

Peyzaj uygulamalarında kullanılan dış mekan bitkileri, biçim (form) yönünden 5 grupta incelenebilir;Salkım formlu, Sütun formlu, Piramit formlu, Yuvarlak formlu, Manzara formlu

Kışın yaprağını dökenler; kış mevsimi geldiğinde yapraklarını dökerek kışı yapraksız geçiren ağaçlar bu gruba girerler. Örneğin; akçaağaç, çınar, huş, bazı meşeler, elma,
akçaağaçlar. Bir de kış aylarında dahi yapraklı bitki üzerinde yeşil kalan ağaçlar vardır. Bunlar Herdem yeşil kalanlar (Yaprağını dökmeyenler-yada az dökenler): Dar yapraklılar: çam, sedir, köknar, Geniş yapraklılar: palmiye, bazı manolya türleri, Yarı herdem yeşil kalanlar; bu gruptaki bitkiler yapraklarını ya çok geç döker ya da yaprakların birazı dökülürken birazı dökülmez, bazı meşe türleri bu gruba örnek olarak verilebilir.

Stolon (Sürünücü) gövde: Rozet tipindeki bir ana btikiden verilen uzun veya kısa internodyumlu, toprak yüzeyinde yatay olarak gelişen ve nodyumlardan yeni bir bitki meydana getirebilme yeteneği olan sürünücü gövdelerdir. Ekşi Yonca, Çilek, Ayrıkotu gibi bitkiler bunlara örnektir.

Toprakaltı Gövdele:r Bazı bitkilerin gövdeleri toprak altında meydana gelir. Rizom, tuber, soğan gibi yapılar bu duruma en iyi örneklerdir.

Küme meyveler; bir çiçeğe ait birbirinden ayrı birden fazla ovaryumun bir bütün olarak gelişmesi ile oluşan meyvelere ise küme meyveler denir. Örnek olarak Böğürtlen, Ahududu ve Çilek verilebilir.

Kökler hem genetik özellikleriyle ilgili olarak hem de çevresel faktörlerin etkisiyle bir takım metamorfozlar geçirerek özelleşirler. Buna göre; depo görevi yapan kökler (Turp, Şeker pancarı, Havuç, Yıldız Çiçeği), mekanik destek görevi görenler (Duvar sarmaşığı, Deve Tabanı, Mısır) ve yaşamsal olaylara yardımcı olan kökler (Canavarotu gibi parazit bitkilerdeki kökler) olarak 3 kısımda incelenirler.

Tek Çenekli Bitkilerin Genel Özellikleri Otsu bitkilerdir, yaprakları ince, uzun, şerit şeklindedir, yaprakları paralel damarlıdır. Tohumunda tek çenek bulunur, kambiyum yoktur, iletim demetleri düzensizdir, kökleri saçak köktür, gövdeleri incedir, bu gruba buğday, mısır, çiğdem, sümbül gibi bitkiler örnek verilebilir.

Ülkemizdeki park ve bahçelerde yaygın olarak kullanılan, sarılıcı formdaki (sarmaşık) bazı bitkilerin botanik ve peyzaj özellikleri belirtilmiştir. Bunlara örnek olarak Begonvilla ve Hanımeli gösterilebilir

Birleşik meyveler, birden fazla çiçeğin bir araya gelmesi ile gelişen meyve tipidir. Bunlara Ananas ve Dut örnek olarak verilebilir.

 

Dik odunsu gövde: Bu tip gövde toprak üzerinde oluşan gövdeler arasında en yaygın olan ve en çok bilinen gövde tipidir. Genellikle çok yıllık ağaç, çalı gibi odunsu yapıya sahip olan ve kendi başlarına ayakta durabilen çok yıllık bitkilerin gövdeleri bu tiptedir. Çınar, Kavak, Zeytin, Akçaağaç, Ceviz gibi bitkiler bu gövde tipine örnek olarak verilebilir.

Hem vejetatif (kök, gövde, yaprak) ve hem de generatif (çiçek, meyve ve tohum) gelişmelerini bir yıl içinde tamamlayan, yani bir tohumda yeni bir tohumun meydana gelmesi bir yıl içerisinde tatmamlanıyorsa ve tohum oluştuktan sonra bitki ölerek ortadan kalkıyorsa bu bitkilere tek yıllık bitkiler denir.