PEYZAJ ÇEVRE VE TARIM

Japon bahçesinin en önemli öğeleri Çin bahçesinde olduğu gibi ölümsüzlüğü simgeleyen kaya, su ve bitkidir. İlk Japon bahçeleri Shinto rahiplerinin törenleri için çakıl taşları ile kaplanmış avlularda kaya, su ve bitki ile yapılan düzenlemeler olarak görülür.

Modern Dünya peyzaj mimarlığı dönemi mimarlığının kurallarını örnekleriyle “Bina Sanatı Üzerine On Kitap” adlı eserinde ele alan Leon Batista Alberti, mimarlığın entelektüel bir uğraş olduğunu göstermiştir.

Endüstriyel alanların yeni kültürel ve kamusal peyzaj alanlarına dönüştürülmesi örneklerinden biri olan High Line, New York’ta eski ve atıl bir demiryolu hattının kentsel alanda kalan bölümünün kentin kimliğine katkısı olan bir tarihsel kültürel değer olarak korunması ve özgün bir anlayışla kültürel peyzaj alanı olarak dönüştürülmesi projesidir.

Neolitik çağda tarımsal üretimde gelişme ve evcil hayvan yetiştiriciliği yerleşim alanlarının kalıcı olmasına neden olurken insanın bilinmezlikler nedeniyle hâkim olamadığı gerçekliğe karşı bir anlam dünyası oluşturduğu söylenebilir.

Tapınak, tiyatro, meclis, stoa, stadyum, palaestrum gibi yapılar mimari özelliklerinin yanı sıra doğal ya da kentsel alandaki yerleşimleri nedeniyle peyzaj düzenlemesinin de konusu olurlar.

Vezüv yanardağının külleri altında kalan Pompei şehrinde yapılan arkeolojik kazılar sonucunda ortaya çıkan avlulu villaların havuz, heykel, çeşme gibi peyzaj öğeleriyle düzenlenmiş bahçeleri vardır.

Batı Roma İmparatorluğu M.S. 5. Yüzyılın sonunda yıkılmış ve bu bölgede M.S. 800’e kadar sürecek bir kaos dönemi başlamıştır. İlkçağın sona erip Ortaçağ’ın başladığı bu dönemde yerli halklarla yeni gelen Germen hakları bugünkü Avrupa’nın temellerini oluşturan yeni krallıklar ve devletleri kurmuşlardır. Bu karışıklık ve savaş yıllarında mimarlık, sanat ve zanaatlar ile peyzaj sanatının gelişmesi için uygun ortam olmadığı anlaşılmaktadır.

Alkazar Sarayı bahçeleri yapılar ve avlularla oluşturulmuş saray kompleksinin ayrılmaz bir parçası olarak dikkat çekmektedir. Dikdörtgen alanlar olarak düzenlenmiş kokulu ve renkli meyve ve çiçek bahçeleri, sulama kanalları, havuzlar ve çeşmeleri ile bu peyzaj düzenlemesi UNESCO tarafından Dünya Kültür Mirası ilan edilmiştir.

Lale Devri’nde, Topkapı Sarayı önünde, Kabataş, Tophane ve Üsküdar meydanlarında yapılan meydan çeşmeleri kentin güzelleştirilmesi için yapılan önemli düzenlemeler olarak değerlendirmelidir.

Türk bahçesi işlevsel, informal, yalın ve doğaldır.

Çin’in Dünya Kültür Mirası Listesinde yer alan Lushan Sıradağları gibi etkileyici doğal alanlara benzemek amacıyla peyzaj elemanı olarak kullanılan bitkiler, kayalar ve su ile ortaya çıkan bahçe düzenlemelerinin ilk örneklerinden birisi Shanglin Park’tır. M.Ö. 221’de İmparator Qin Shihuangdi, başkenti Xi’an’da, Wei nehri kıyısında, içine büyük bir saray inşa ettirdiği, etrafı duvarlarla çevrili, geniş avlanma sahası Shanglin Park’ı yaptırır.

Mimarlığının kurallarını örnekleriyle Bina Sanatı Üzerine On Kitap adlı eserinde ele alan Leon Batista Alberti (1404- 1472), mimarlığın entelektüel bir uğraş olduğunu göstermiştir.

Amerika Birleşik Devletleri’nin ilk peyzaj mimarı olan F. Law Olmsted ve C. Vaux peyzaj mimarlığının modern ilkelerini ortaya koymuş ve New York kentinde bulunan Central Park’ı tasarlamışlardır. Yapay tepeler, göller, çeşitli ağaç ve bitkiler ile küçük yapılarla duvarlarla çevrili ancak herkese açık bir doğal çevre oluşturulmuştur.

Fransa’da bulunan Lascaux Mağarasının duvarlarında tarihöncesi döneme
ait resimler bu dönemde insanın doğa tasvirlerini yansıtmaktadır

Güney İngiltere’de Salisbury düzlüğünde M.Ö. 2750-1500 de yapıldığı tahmin edilen Stonehenge, arkeologlar tarafından büyük bir dairesel alanı çevreleyen
anıtsal taşlar ve güneşin doğuşuna yönelen akslarıyla kozmolojik bir kutsal alan olarak kabul edilir

Babil kralı Nebuchadnezar II tarafından M.Ö. 6. Yüzyılda yaptırılan Isthar Kapısı, kentin koruyucu tanrılarını temsil eden boğa ve aslan gibi hayvan figürleri ve palmiye ağaçlarının geometrik stilizasyonundan oluşan figürlerin simetrik düzeni
ile bezenmiştir.

Eski Mısır’da üretilen ve önemli kült alanlarda firavunların gücünü temsil etmek
üzere yerleştirilen anıtsal dikilitaşlar en eski kentsel peyzaj öğelerindendir. Öyle ki bu dikilitaşlar daha sonra buradan çeşitli yöneticiler tarafından güçlerini
bu defa kendi kentlerinde temsil etmek üzere taşınmışlardır. Paris, İstanbul, Roma, Londra ve New York’ta bulunan dikilitaşlar bu kentlerin peyzajının
önemli bir parçasıdır.

Hint-Avrupa kavimlerinden Akalar, M.Ö. 2000’li yıllarda Yunanistan yarımadasına yerleşmeye başlayarak Miken Uygarlığını kurmuşlardır

Latince dili, askeri, hukuki ve siyasi açıdan güçlü bir devlet yapısı ile kuzeyde İngiltere’den Kuzey Afrika’nın Akdeniz kıyılarına, İspanya’dan Ortadoğu’ya uzanan Roma İmparatorluğu, M.S. 4. Yüzyılda Hristiyanlık dinsel inanç sistemine geçmiştir.

İmparator Hadrian tarafından Roma yakınlarında bulunan Tivoli kentinde M.S. 2. Yüzyılda yaptırılan ve Dünya Kültür Mirası listesinde yer alan görkemli imparatorluk kompleksi Hadrian Villası, yaklaşık 1 kilometrekare alanda yer alan 30 kadar bina ve peyzaj düzenlemelerinden oluşmaktadır.