PEYZAJ ÇEVRE VE TARIM

Peyzaj, çeşitli şekillerde gruplandırılmakla birlikte genellikle doğal peyzaj ve kültürel peyzaj olmak üzere iki şekilde incelenmektedir. Doğal peyzaj, doğada kendiliğinden var olan obje ve özellikler ile doğal hayatın oluşturduğu bir sentezdir. Kültürel peyzaj, insan etkisinde olan ve daha çok insanın ve toplumun faydalanmasına ayrılmış kültürel alanlar ve bunların oluşturduğu peyzajdır.

Peyzaj mimarlığının çalışma konuları peyzaj planlama,peyzaj tasarımı, çevre koruma ve peyzaj onarımı ve peyzaj yönetimi olarak dört kısımda incelenebilir. Peyzaj mimarlığı, park-bahçe tasarımından, mahalle, semt, kent, bölge, ülke planlama ölçeğine kadar, farklı bir ifade ile mikro ölçekten makro ölçeğe kadar, çok farklı karakterdeki alanlarda planlama, tasarım, koruma, onarım ve yönetim çalışmalarını yürütmektedir.

Ünlü Versay-Versailles saray bahçelerinin mimarı olan Andre Le Notre peyzaj mimarlığı alanında önemli isimlerden biridir. Peyzaj mimarlığı’nın gelişiminde önemli diğer bir isim Sir Joseph Paxton’dur. Paxton, Londra’daki Victoria Park ve Liverpool’daki Birkenhead Park’ı formal anlayışla düzenlemiştir.Kuzey Amerika’da peyzaj mimarlığının tarihi Frederik Law Olmsted ile başlar. Olmsted, Calvert Vaux ile birlikte 19. yy’ın sonlarında New York’daki Central Park’ı düzenlemiştir. Bu park ABD’de düzenlemesi yapılan ilk parktır.

Peyzaj mimarlığının etkileşim içinde olduğu meslek disiplinleri, mimarlık, şehir ve bölge planlama, ekoloji, botanik, jeoloji, toprak, coğrafya, hortikültür, ormancılık, ziraat, güzel sanat dalları, sosyoloji gibi disiplinlerdir.

Ekolojinin en önemli çalışma konuları:Canlı organizmalara ait bireylerin yaşayıp gelişmesini sağlayan klimatik (iklim özellikleri), edafik (toprak özellikleri), fizyografik (yeryüzü şekli ve yapısına bağlı özellikler) ve biyotik (diğer canlı varlıklar) faktörleri incelemek, organizmaların bu doğal koşullara karşı davranışını ve buna dayanarak bireylerin yetişme ortamı isteklerini belirlemektir.

Ekolojinin en önemli çalışmkonularından biri;Aynı türden oluşan canlılar toplumunun (popülasyon) yapısını, gelişim şeklini,popülasyon içi ve diğer popülasyonlarla olan ilişkilerini, beslenme ve enerji temini konularını araştırmaktır.

Ekoloji alanında yapılan çalışmaların sürekli artması ve çeşitlenmesi, bu disiplin altında bir çok alt disiplin oluşmasına neden olmuştur. Bunlardan yaygın olarak benimsenen ve çalışmaların yoğunlaştığı alt disiplinler popülasyon ekolojisi (population ecology), canlı toplulukları ekolojisi (community ecology), bitki ekolojisi (plant ecology), ekosistem ekolojisi (ecosystem ecology) ve peyzaj ekolojisi (landscape ecology)’dir.

Ekolojinin bir alt disiplini olan peyzaj ekolojisi terimini de ilk olarak 1938 yılında Alman biyocoğrafyacı Carl Troll kullanmıştır.

Ekolojik planlama entegre bir planlama sistemidir ve bu sistemde doğal, yapay, sosyal tüm kaynaklar gözetilir. Ekolojik planlamada izlenecek süreç şu şekilde olmalıdır:

Mevcut durumun analizi ve kaynakların envanterinin oluşturulması,

Önceliklerin belirlenmesi,

Kullanıcıların ve getirilmek istenen kullanımın yapısının irdelenmesi

Gelecek tahmini ve risk analizi

Değerlendirme

Her aşamada katılımcı desteği alarak mekansal planlamanın ortaya konması.

Gelişmiş ülkelerde ülke kalkınma planları ile bölge planları “ekolojik planlama” kavramı ile tüm planlama kademelerinin içeren bütüncül bir süreç olarak tanımlanmıştır.

Bilimsel bir terim olarak peyzaj, ilk kez 1900’lü yıllarda Alman coğrafyacı Alexander Von Humboldt tarafından tanımlanmıştır.

Kültürel peyzaj insan etkisinde olan ve daha çok insanın ve toplumun faydalanmasına ayrılmış kültürel alanlar ve bunların oluşturduğu peyzajdır.

Peyzaj mimarlığının uygulamaları bir alandaki canlı ve cansız bütün öğelerin organize edilmesine dayanır.

Peyzaj mimarlığının çalışma konuları Peyzaj Mimarları Odası tarafından 4 grupta ifade edilmiştir. Bunlar; Peyzaj planlama alanı, Peyzaj tasarım alanı, Çevre koruma ve peyzaj onarımı alanı ve Peyzaj yönetimi alanıdır.

Peyzaj tasarımı alanında peyzaj mimarları, kentsel yerleşimlerin bir bölümünü ya da bütününü kapsayan kentsel tasarım ve kent yenileme çalışmalarını yürütür, tarımsal amaçlı çiftlik ve hobi bahçeleri tasarlar, uygular ve bakımını yürütür, toplu konut alanları ve toplu kullanım yapısal ve bitkisel tasarım, uygulama ve bakım çalışmalarını yapar, turizm ve dinlenme tesisleri, eğlence tesisleri ve su kıyış rekreasyon tesislerinin yapısal ve bitkisel tasarımını yapar, uygular ve bakımını yürütür. Fakat peyzaj tasarımı alanında “Çevresel Etki Değerlendirmesi” çalışmalarında yer alarak raporlarını hazırlar.

Kanada ve Amerika’ da peyzaj mimarlığı açısından önemli örnekler olarak kabul edilen ve formal anlayışla düzenlenen Victoria Park ve Birkenhead Park Sir Joseph Paxton tarafından düzenlenmiştir.

Ekoloji, insan, diğer canlılar ve bunların canlı ve cansız çevreleri arasındaki ilişki ve etkileşimleri ile yaşamın devamını sağlayan madde ve enerji döngülerini kendilerini yenileyebilen mekân birimleri içinde inceleyen bilim dalıdır.

Bitki, ekosistem, hayvan ve popülasyon ekolojisi ekoloji biliminin alt disiplinleridir.

Bütün Dünya’ya yayılmış ve temel besin maddesi olan birçok bitkinin anavatanı Türkiye’dir. Başta buğday olmak üzere arpa, yulaf, fiğ, nohut ve mercimeğin yabani ataları Türkiye’de bulunur; ayrıca kiraz, vişne, incir, fındık, erik, asma, kayısı ve bademin anavatanı da Türkiye’dir.

Arazi ve arazi morfolojisi, Atmosfer ve atmosfer olayları ve fauna ve flora  Doğal peyzajı oluşturan ana elemanlardır.

Peyzaj mimarı ünvanı 1863 yılında kabul görmüştür.