PEYZAJ ÇEVRE VE TARIM - Deneme Sınavı - 4

İç mekan bitkilerinin temel kullanım nedeni olan estetik ve fonksiyonel amaçlar, bitkilerin sahip oldukları form, yaprak ve çiçek özelliklerini de önemli bir sınıflandırma ka­tegorisi olarak ön plana çıkarmaktadır. Bitkilerin yapraklarının formu, yapısı, renkleri ile çiçeklerin rengi, çiçeklenme zamanı ve süresi estetik amaçlı kullanımlarda önemlidir. Bazı bitkiler yaprakları­nın, bazı bitkiler ise çiçeklerinin güzelliği için iç mekanlarda tercih edilmektedir. Bazı bitkiler ise hem yaprak hem de çiçekleri açısından kullanı­lırlar. Phaeleonopsis (orkide), Saintpaulia (Afrika menekşesi), Hydrangea (ortanca), Cyclamen (sikla­men), Azelia (açelya), Fuchsia (küpe çiçeği), Hibis­cus rosa sinensis (Japon gülü), Clivia (kafir zambak), Schlumbergera (yılbaşı çiçeği) vb. türler genellikle çiçekleri için tercih edilen bitkilere örnektir. Dief­fenbachia (difenbahya), Calathea (dua çiçeği), Pho­enix (palmiye) ve Croton (kroton) türleri ise çoğun­lukla yaprak güzelliği ile ön plana çıkan iç mekan bitkilerindendir.

Aloe gibi bazı iç mekan bitkileri doğrudan tedavi amaçlı kullanılabilmektedir. Ancak bitkile­rin tedavi amaçlı kullanımları uzmanlık gerektiren ve çeşitli riskler oluşturabilen bir konu olduğun­dan bu konuda bilinçli davranmak ve aşırıya kaç­mamak önemlidir. Küçük çocukların iç mekanda bitkilerde erken yaşlarda temas etmeleri bazı aler­jenlere karşı direnç kazanmalarında ve bağışıklık sistemlerinin güçlenmesinde faydalıdır. Ancak ciddi riskler içeren alerjik reaksiyonların meydana gelmesi ihtimali mutlaka göz önüne alınarak takip edilmeli, gerekirse iç mekanlarda bitkisel tercihler buna uygun yapılmalıdır.

Bitkiler iç mekanlardaki sert ve katı konstrüksiyon elemanlarının yumuşatılması, ölü kullanım alanlarının değerlendirilmesi, istenme­yen veya kötü görünen unsurların saklanması için de ideal çözümler sunarlar.

Fiziksel ve psikolojik konfor yaratmaları saye­sinde özellikle çalışma mekanlarında kullanılan bitkiler çalışanların üretkenliğini arttırmaktadır.

İç mekanlarda güney cephe pencereleri dış mekan ışığını en yoğun şekilde alan ve en sıcak olan yerler­dir. Doğu ve batı bakılı pencereler güney bakılar­daki ışık yoğunluğu­nun % 60’ına, kuzey bakılı pencereler ise % 20’sine sahiptir.

Su­lama, bitkinin içinde bulunduğu toprağın yapısıyla son derece ilişkilidir. Sulama yaparken suyun oda sıcaklığında olması bitki köklerinin olumsuz etki­lenmemesi açısından önemlidir. Su tutma kapasi­tesi yüksek toprak karışımları toprağın ve köklerin uzun süre nemli kalmasını sağlayacağından bu bitkiler için ihtiyaçtan fazla sulama yapılması bir süre sonra bitki köklerinin çürümesine ve bitkile­rin kaybedilmesine neden olur. Fazla sulama, ay­rıca, yaprakların yavaş büyümesine, çiçeklerin ise kısa sürede solup düşmesine, yaprakların solmasına ve dökülmesine neden olabilir. Bununla birlikte çiçeklenme dönemi boyunca bitkilere çiçeksiz dö­nemlerine kıyasla daha fazla su verilmeli, bitkilerin dinlenme/uyku dönemlerinde sulama miktarı azal­tılmalıdır. Düşük sıcaklıklarda ve ışık koşullarında bitkinin su ihtiyacı daha az olacaktır. Ayrıca nispi nemin yüksek olduğu durumlarda bitkinin terle­mesi ve buharlaşma olayı daha azdır. Dolayısıyla nemin yüksek olduğu ortamlarda bitkinin su ih­tiyacı düşük nispi neme sahip ortamlara göre daha az olacaktır.

Bitkinin türüne, bitkinin içinde bulunduğu döneme (çiçeklenme, uyku vb.), büyüme devresi­nin uzunluğuna, ortam koşullarına, toprağın ve saksının özelliklerine uygun bir sulama planı ya­pılmalı ve yeteri kadar su verilmelidir. Fazla suyun toprakta kalmasının mutlaka önlenmesi gereklidir. Bunun için bitkinin içinde bulunduğu toprağın ve saksının fazla suyun drene olmasını sağlayacak ni­telikte olmasına dikkat edilmelidir. Az sulama so­nucunda yapraklarda kahverengi noktalar ile ince, kolay kırılan veya bozuk kenarlı yaprak oluşumu sıklıkla görülür. Yeteri kadar su alamayan bitkilerin tomurcukları çiçeklenemeden dökülür.

Gelişim şekline, hızına ve bitkinin içinde bu­lunduğu saksının büyüklüğüne bağlı olarak bit­kilerin saksılarının değiştirilmesi önemli bir ge­rekliliktir. Genellikle küçük saksılarda bulunan iç mekan bitkilerinde yıllık olarak saksı değişimi yapılırken, daha büyük saksılar için bu süre her iki yılda birdir. Bu sayede bitki kökleri daha sağlıklı bir gelişim göstereceğinden bitkinin toprak üstü aksamı da daha sağlıklı olacaktır.

İç Mekan Bitkilerinde Görülen Temel Sorunlar ve Nedenleri

Belirtiler

Olası sebepler

Yeni yaprakların sarı-yeşil renk alması

Toprak pH’ında dengesizlik

İz element dengesizliği

Bitkiler genel olarak kaba, orta ve ince dokulu olabilirler. Kaba doku yakınlaştırıcı, ince doku uzaklaştırıcı etkiye sahiptir. Dolayısıyla kaba dokular mekanın olduğundan daha küçük, ince dokular ise büyük algılanmasında kullanılabilirler.  Örneğin; Aspa­ragus sprengeri (batıcı kuşkonmaz), Radermachera sinica, Dizygotheca elegantissima (parmak aralya), Adiantum pedatum ince dokulu olup mekanların daha büyük algılanmasında kullanılabilir. Ficus lyrata (keman yapraklı kauçuk), Monstera deliciosa (deve tabanı), kaba dokuları sayesinde yakınlaştırıcı etkiye sahiptir ve mekanların daha küçük algılan­masına yardımcı olurlar. Farklı dokulardaki bitki­lerin bir arada kullanılması iç mekanlarda tropikal bir atmosferin yaratılmasını sağlar. Bir alanda, çok fazla benzer tipte/dokuda yapraklara sahip bitki­nin bir arada kullanılması sınır etkisi yaratır. İlgi çekici bir etki yaratabilmek için küçük yapraklı ve büyük yapraklı bitkiler ile dar ve geniş yapraklı bit­kiler birlikte kullanılabilir. Bitkilerin kullanıldıkları mekandaki mimari objelerin doku ve özellikleri de önemli bir kriterdir. Yoğun dokulu bir duvarın ön planında yine yoğun dokulu bitkileri kullanmak rahatsız edici bir etki bırakabilir. Böyle bir durum­da ortamda oluşacak kaosu önlemek için orta do­kulu, fazla renkli olmayan bitkiler seçilebilir.

Yeşil duvarlar, dikey bitki duvarlarıdır. Başka bir deyişle dikey bahçeleridir. Dış mekanda kullanımı olduğu gibi iç mekanlarda da son zamanlarda yoğun bir şekilde kullanılmaktadırlar. Yeşil duvar uygulama­sında dikey yüzeyler yoğun bir şekilde yaprak dökmeyen bitkilerle kaplanır. Böyle bir cephe iç mekanda şüphesiz son derece dikkat çekici olacak ve iyi bir odak noktası oluşturacaktır. Bu nedenle yeşil duvarlar iç mekanlarda kullanıcının dikkatinin çekilmek istendiği ve yönlendirilmek istendiği noktalarda oluştu­rulabilir. Kontrol ve danışma noktaları, resepsiyonlar, oturma alanları bunlara örnek olarak verilebilir.

Bunun dışında mekanı farklı kullanımlar amacıyla bölümlere ayırmak, sınır oluşturmak, fizik­sel bariyerler oluşturarak görüntü ve gürültü yalıtımı yapmak amacıyla da yeşil duvarlardan yararlanılmak­tadır. Ayrıca iç mekanın kısıtlı bir hacme sahip oldu­ğu, taban kullanımının yetersiz olduğu küçük alan­ların tasarımında dikeyde tasarım olanağı sağlayan yeşil duvarlar mekana ilişkin estetik ve fonksiyonel çözümlerin üretilmesinde büyük katkılar sağlarlar.

İyi bir şişe bahçesi oluştururken aşağıdaki adımlar izlenebilir:

İç mekan bitkileri şüphesiz mekanlara güzellik katan önemli tasarım materyalleri arasında yer almaktadır. Doğru seçilmiş ve iç mekanlarda doğru konumlara yerleştirilmiş bitkiler kullanıcılar tarafından tercih edilen ve beğenilen iç mekanların oluşturulmasında önemlidir. Ancak iç mekan bitkileri, iç mekanlara kattıkları estetik değer ötesinde hem kullanıldıkları mekanlar hem de insanlar için başka birçok fayda da sağlamaktadır. Bu faydalardan başlıcaları aşağıdaki bölümlerde özetlenmektedir.

Hava Kalitesinin İyileşmesi ve Havanın Temizlenmesi

İnsan Sağlığı Üzerindeki Olumlu Etkiler

Estetik ve Fonksiyonel Çözümler Sağlanması

İç Mekan Konforunun Artması

İş Üretkenliğinin Artması

Mekanların Değerinin ve Tercih Edilme Düzeyinin Artırılması

Çevreci ve Doğa Dostu Bir Bilinç Oluşturulması

Vermikülit: Volkanik kökenli, inorganik, uzun ömürlü, steril, hafif ve geçirgenliği yüksek bir mineraldir. Kuvvetli bir kök gelişimi sağlar.

Perlit: İnorganik, hafif, steril, uzun ömürlü bir malzemedir. Toprağın havalanmasını ve ısı izolasyonu sağlar.

Güneş ışığı, bitkilerin gelişiminde ve tüm yaşam döngüsünde en önemli faktörlerden biridir. Işığın yoğunluğu, süresi ve niteliği bitkisel gelişimi etkiler; besin maddelerinin topraktan alınması ve bitkilerin fotosentez, solunum ve transpirasyon yapmaları için önemli bir kaynaktır.

Elektromanyetik spektrumun kırmızı dalga boyuna yakın aralıklarda ışık sağlayan ampuller (sıcak beyaz floresanlar) bitkilerde büyük, ince ve açık renkli yaprakların oluşmasına neden olur.

Mavi dalga boyuna yakın spektrumda ışık veren ampuller (soğuk beyaz floresanlar) kısa boylu, sağlam yapılı ve koyu yeşil yapraklara sahip bir bitkisel gelişim sağlar.

Bitkiler yaşam döngüleri boyunca yaşamsal aktivitelerini yerine getirmek için belirli bir sıcaklığa ihtiyaç gösterirler. Tüm fiziksel ihtiyaçlar gibi farklı bitkilerin sıcaklık gereksinimleri de birbirinden farklı olabilmektedir. Tropikal kökenli iç mekan bitkilerinin neredeyse tamamına yakını 18° C ile 24° C arasındaki sıcaklıklarda iyi bir gelişim göstermektedirler.

Bitkinin türüne,

Bitkinin içinde bulunduğu döneme (çiçeklenme, uyku vb.),

Büyüme devresinin uzunluğuna,

Ortam koşullarına,

Toprağın ve saksının özelliklerine uygun bir sulama planı yapılmalı ve yeteri kadar su verilmelidir. Fazla suyun toprakta kalmasının mutlaka önlenmesi gereklidir.

Besin maddeleri tuz içerirler ve saksılı bitkilerde tuz birikimine neden olur. Saksıların dışında oluşan beyaz ve sarı tortulanma ve lekeler tuz birikiminin bir işaretidir.

İç mekan bitkilerinde görülen yaprak yanıkları, benekler, lekeler, çürümeler ve küfler, tuz birikmeleri çeşitli sorunların ve hastalıkların göstergesidir.