PARA VE BANKA

Thomas Sargent ve Neil Wallece, 1981 yılında yayınladıkları sevimsiz monetarist aritmetik isimli çalışmalarında, maliye politikasının disiplinsiz olması ve para politikası ile arasında bir uyuşmazlık olması durumunda parasal genişlemeden kaçınılmasının uzun dönemde daha yüksek bir enflasyonist etki doğurabileceğini göstermektedirler.

c şıkkı dogru olmaktadır.

Merkez bankalarının para politikası uygulamaları öncelikle kısa vadeli faiz hadlerini değiştirmektedir. Bu değişiklikler, finansal piyasalar üzerinde bir dizi etki yaratabilmektedir. Bu etkiler toplam talepte değişikliklere yol açmaktadır. Bu değişiklikler de üretim, istihdam ve fiyat düzeylerinde değişiklikler yaratmaktadır. İktisatçılar bu gelişmeler zincirine parasal aktarım mekanizması adını vermektedir.

TCMB, enflasyon hedefini TÜFE üzerinden tanımlamaktadır. TÜFE günlük yaşam maliyetini ölçmekte daha etkili bir endekstir. Ayrıca, hesaplanması, anlaşılması ve izlenmesi daha kolaydır.

Türkiye İstatistik Kurumu her sene başında tüketim sepetinde kullanılan ürün gruplarının ağırlıkları açıklamaktadır. Bu ağırlıkları bilmek enflasyon dinamiklerini sağlıklı biçimde analiz edebilmek ve beklentilerimizi gerçekçi bir temele oturtabilmek için önemlidir. Türkiye İstatistik Kurumunun Tüketici Fiyatları Endeksini (TÜFE) hazırlamak için kullandığı sepette en büyük ağırlığa sahip olan mal ve hizmet grubu Gıda ve Alkolsüz İçecekler grubudur.

Yıllık fiyat artışlarının yıllar, hatta on yıllarla ölçülen uzun dönemler boyunca yüksek rakamlarda kalması durumuna Kronik Enflasyon ismi verilir. Ülkemizde, 1970’lerin başlarından 2000’li yılların başlarına kadar isimlendirebileceğimiz sürekli enflasyonun yaşandığı bir kronik enflasyon dönemi yaşanmıştır.

Para Yanılgısı, fiyatlar genel düzeyindeki artışa bağlı olarak paranın satın alma gücünde ortaya çıkan düşüşün ekonomik birimler tarafından anlaşılamamasıdır. Para yanılgısı özellikle fiyatların yanlış belirlenmesine ve aynı zamanda bireylerin ve firmaların arz ve talep kararlarının hatalı olmasına neden olur. Bir firmanın ürününün fiyatı enflasyon ile aynı oranda artarken bu firmanın enflasyon beklentisi düşük ise bu durumu kendi ürününe olan talepte bir artış olarak değerlendirecektir. Talepteki artışa karşı kayıtsız kalmak istemeyen firma girdi talebini ve ürünün arzını arttırabilir. Tüm bunlar toplam talep ve toplam arz eğrilerinde kaymalara ve ekonominin istikrarsızlaşmasına yol açar.

Parasal aktarım mekanizması, faiz kanalı, kur kanalı, kredi kanalı ve bilanço kanalını içermektedir. Faiz kanalı ve kur kanalı geleneksel kanallar olarak da bilinmektedir.

Kredi kanalı, banka kredileri kanalı ve bilanço kanalı olmak üzere iki ayrı aktarım mekanizmasını içermektedir. Yapılan uygulamalı çalışmalar kredi kanalının oldukça önemli bir kanal olduğunu göstermektedir.

Politika faizinin değişmesiyle uzun vadeli faizler değişir ve bu durum hisse senedi fiyatlarını etkiler. Özelikle, faiz oranlarında yaşanan aşağı yönlü bir hareket, hisse senedi fiyatlarını yukarı çekecektir. Hisse senedi fiyatları ile faiz oranları arasındaki bu ilişki parasal aktarımın ‘varlık fiyatları kanalı’ olarak bilinmektedir.

Ekonomik birimler gerçekleşecek enflasyonu tam olarak tahmin etseler bile, enflasyon ekonomiye bazı maliyetler yükler. Beklenen enflasyonun yarattığı maliyetler şunlardır: İlk olarak enflasyon para bulunduranların gizli bir enflasyon vergisine maruz kalmasına yol açar. İkincisi, fiyat kataloglarını sürekli değiştiren firmalar “menü maliyeti” ile karşı karşıya kalırlar. Üçüncüsü, enflasyon nominal geliri sabit olan bireyleri doğrudan negatif etkiler. Dördüncüsü, enflasyon vergi sisteminin etkinliğini azaltarak tasarruflar ve yatırımlar üzerinde negatif etki yaratır.Fiyatların yanlış belirlenmesi ise beklenmeyen enflasyonun yarattığı maliyetler arasında kabul edilir.

Parasal baskınlık ise para politikasını uygulamakla yükümlü Merkez Bankasının para politikasını bağımsız bir şekilde oluşturduğu, maliye politikasının ise bütçe açıklarını para politikası hedeflerine destek olacak şekilde belirlediği bir ekonomik yapıdır. Kısaca, parasal baskınlıkta para politikasının öncü ve disiplinli olduğunu, maliye politikasının ise onu izlediğini söyleyebiliriz.