PARA VE BANKA

Merkez bankası politika faizini artıracaktır. Bunun sonucunda (enflasyon hemen değişmeyeceği için) reel faiz oranları artacaktır. Bu durumda kredi maliyetleri yükselecek, yatırım ve tüketim harcamalarının özellikle dayanıklı tüketim harcamaları kısmında düşüş olacaktır.

Merkez Bankasının parasal tabanı arttırmak amacıyla, açık piyasa işlemleri aracılığıyla bankalardan doğrudan hazine tahvili alımı yapar.

Bir ekonomide fiyatlar genel düzeyinin belirli bir zaman aralığında sürekli düşüş göstermesi durumudur.

Bir ekonomide gerçekleşen üretim düzeyi potansiyel üretim düzeyinin altındayken nominal faizlerin sıfır sınırına düşmesi durumuna likidite tuzağı denir.

Döviz kurunun artması (yerli paranın değer kaybetmesi), ithal edilen mal ve hizmetlerin yurt içindeki fiyatlarını yukarıya çekerek ithalatın azalması ile sonuçlanacaktır.

Merkez bankalarının para politikası uygulamaları öncelikle kısa vadeli faiz hadlerini değiştirmektedir. Bu değişiklikler, finansal piyasalar üzerinde bir dizi etki yaratabilmektedir. Bu etkiler toplam talepte değişikliklere yol açmaktadır. Bu değişikliler de üretim, istihdam ve fiyat düzeylerinde değişiklikler yaratmaktadır. İktisatçılar bu gelişmeler zincirine parasal aktarım mekanizması adını vermektedir. Parasal aktarım mekanizması; para politikası uygulamalarının üretim ve fiyatlar genel düzeyi değişkenlerini faiz, kur, kredi ve bilanço kanalları aracılığıyla ne kadar bir gecikmeyle ne ölçüde etkilediğini incelemektedir. Ancak yatırımlar reel bir faktördür. Parasal bir faktör değildir. Dolayısıyla para politikalarını kullanabilen merkez bankası tarafından doğrudan etkilenmezler.

Kredi itibarı hesaplanırken bir bankanın ilk baktığı hususlardan biri, kredi kullanıcısının kullanılmayı planladığı kredinin taksitlerinin toplam gelirine oranıdır. Faiz hadlerinin düşmesiyle bu oranın da değeri düşecektir ve kredi kullanımı artar.

Geleneksel aktarma kanallarının etkin çalışmadığı durumlarda bir başka önemli kanal yoluyla da para politikasındaki değişiklikler ekonomiyi etkilemektedir. Bu, kredi kanalıdır. Yapılan uygulamalı çalışmalar kredi kanalının oldukça önemli bir kanal olduğunu göstermektedir. Bu kanal, banka kredileri kanalı ve bilanço kanalı olmak üzere iki ayrı aktarım mekanizmasını içermektedir.

Kredi itibarı; kredi kullanacak birey veya firma hakkında yapılan araştırma ve değerlendirme sonucunda, borç ödeme gücünü belirleyen ölçüttür.

Para Yanılgısı: Fiyatlar genel düzeyindeki artışa bağlı olarak paranın satın alma gücünde ortaya çıkan düşüşün ekonomik birimler tarafından anlaşılamamasıdır.

Ekonomilerde fiyatlar toplam talep ile toplam arzı dengelemek üzere değişmektedir. Eğer toplam talep önemli ölçüde azalırsa toplam arz toplam talebi geçecek ve fiyatlar düşecektir. Bir diğer seçenek ise toplam arzda ani ve geniş çaplı bir artış olmasıdır. Enflasyon konusunda olduğu gibi deflasyonda da bir arz şoku vardır. Ancak bu sefer şok ekonomideki üretimi arttırarak fiyatları düşürmektedir.

Deflasyonist bir ortamda pozitif araz şokları bir tarafa bırakıldığında sürekli fiyat düşüşlerinin arkasında toplam talebin düşüklüğünün olması gerekir. Toplam talep eksikliği nedeniyle ekonomi kapasitesinin oldukça altında üretim yapmaktadır. Böyle bir durumdan çıkmanın bir yolu para politikasını gevşeterek faiz haddini düşürmektir.

Beklenen enflasyonun en önemli maliyetlerinden biri, para bulunduranların bir enflasyon vergisine maruz kalmasıdır. Enflasyon, parlamentonun onayından geçmemiş bir vergidir. Enflasyon vergisini, ellerinde para bulunduranların sermaye kaybına uğraması şeklinde tanımlayabiliriz. Gerek nakit paranın enflasyon nedeniyle değerinin düşmesi, gerekse de enflasyon nedeniyle nominal faiz oranlarının artması, elde nakit tutmanın alternatif maliyetini yükseltecektir. Ekonomik birimler daha az nakit bulundurmaya başlayacaklardır. Ekonomik birimlerin daha az nakit bulundurması, ellerindeki nakdi daha kısa sürede bitirecekleri ve bankalarını (ya da ATM) cihazlarını daha sık ziyaret edecekleri anlamına gelir. Daha az nakit tutmaya bağlı olarak oluşan ilave nakit maliyetlere ayakkabı eskitme maliyetleri denir. Ayakkabı eskitme maliyetini, bankaya gitmek için harcadığımız zaman, ulaşım masrafı ve bankaya ödediğimiz komisyonlar gibi maliyetler olarak kabul edebiliriz.

Disiplinli bir maliye politikası aynı zamanda mali baskınlığın olmaması anlamına gelmektedir. Mali baskınlığı, kısaca yüksek bütçe açığı ve enflasyonu az önemseyen bir ekonomik yapı olarak tasvir edebiliriz. Bu yapıda, kamu gelirlerinin kamu harcamalarının tamamını karşılamaması durumunda, bu fark para basılarak veya borçlanılarak karşılanacaktır. Mali baskınlığın yaşandığı ekonomik ortamlarda, mali otorite cari yılda ve gelecek yıllarda beklenen bütçe açıklarını, para politikası hedeflerini dikkate almadan belirlemektedir. Yani, mali baskınlıkta maliye politikası aktif konumda, para politikası ise pasif konumdadır. Tıpkı sevimsiz monetarist aritmetikte olduğu gibi.

İktisatçılar arasında para politikasının aktarma kanalları üzerinde büyük ölçüde fikir birliği vardır. Ancak politika uygulamalarının zamanlaması konusunda fikir birliği nispeten zayıftır. Para politikasının uygulanmasında iç gecikme ve dış gecikme olmak üzere iki tür gecikmenin varlığından bahsedebiliriz. İç gecikme, takip edilmekte olan para politikasında bir değişikliğe ihtiyaç duyulduğu an ile merkez bankasının para politikasındaki değişikliği uygulamaya başladığı an arasında geçen zamandır. İç gecikme aynı zamanda teşhis gecikmesini de içermektedir. Dış gecikme ise belli bir politikayı uygulamaya soktuktan sonra, bu politika kapsamında değişmesi beklenen hedef değişkenin etkilendiği zamana kadar geçen süredir.

Parasal aktarım mekanizması; Para politikası uygulamalarının üretim ve fiyatlar genel düzeyi değişenlerini hangi kanallar aracılığı ile ne kadar bir gecikmeyle ne ölçüde etkilediğini inceler.

Parasal aktarma mekanizması; faiz kanalı, kur kanalı, kredi kanalı ve bilanço kanalını içermektedir.

Bilanço kanalı, merkez bankasının potansiyel kredi kullanıcılarının bilançolarının net değeri üzerinde sahip olduğu doğrudan etkiye bağlı olarak üretim ve fiyatlar genel düzeyi üzerinde etkili olarak çalışmaktadır.

Parasal baskınlıkta, mali otorite beklenen bütçe açıklarını para politikası hedefini dikkate alarak belirlemektedir.

Fiyatlar genel seviyesindeki sürekli artışa enflasyon denir.