PARA VE BANKA

Likidite Bir varlığın hızlı ve kolay bir biçimde nakde çevrilebilme derecesidir.

Parasal taban (MB), dolaşımdaki para miktarı (C) ile bankaların rezervlerinin (R) toplamından oluşur.

Açık piyasa işlemleri, merkez bankasının tahvil ve bono piyasasından kamu kesimi kâğıtlarını alıp satmasıdır.

Dış varlıklar kalemi, merkez bankasının döviz üzerinden tuttuğu varlıkları içermektedir.

Bankaların olmadığı bu ekonomide dolaşımdaki nakit miktarı 1000 liraya eşitse, parasal tabanın ve para arzının bileşenleri şu şekilde olacaktır:

Dolaşımdaki Nakit=1000

Rezervler=0

Vadesiz Mevduatlar=0

MB=C+R=1000

M1=C+D=1000

Pazartesi Günü İtibariyle Parasal Büyüklükler

Dolaşımdaki Nakit=0

Rezervler=1000

Vadesiz Mevduatlar=1000

MB=C+R=1000

M1=C+D=1000

Dolaşımdaki Nakit=900

Rezervler=100

Vadesiz Mevduatlar=1000

MB=C+R=1000

M1=C+D=1900

Çarpanı bulmamızda yardımcı olacak değişkenler arasındaki ilişkiler şu şekildedir: Para arzı dolaşımdaki para (C) ve vadesiz mevduatların (D) toplamına eşittir. Parasal taban ise dolaşımdaki para ile bankacılık sisteminin rezervlerinin (R) toplamına eşittir. Rezervler ise zorunlu karşılıklar (RR) ile serbest rezervlerin (ESR) toplamından oluşmaktadır. Bu ilişkileri basit eşitlikler hâlinde alt alta yazarsak:

Rezervler = Zorunlu karşılıklar + Serbest rezervler

Nominal para talebi Dolaşım halindeki efektif ve kaydi ödeme araçlarının üzerlerindeki yazılı para birimiyle hesaplanan miktarıdır.

Reel para talebi deflatör (fiyatlar genel düzeyi) süzgecinden geçirilerek sabit fiyatlarla değerlendirilen satın alma gücü dolaşım hacmidir.

Ticari bankanın merkez bankasında tuttuğu rezervler ticari banka açısından alacak niteliğinde olduğu için bilançonun aktifinde, merkez bankası açısından ticari bankaya borç niteliğinde olduğundan bilançonun pasifinde yer alır.

Rezervle nakit ve nakde kolayca dönüştürülebilen varlıklardan oluştuğu için likiditesi en yüksek olan varlıktır.

Merkez bankasının bankalara olan yükümlülüğü rezervlerden, banka dışı kesime yükümlülüğü dolaşıma çıkarılan nakit miktarı ile ifade edilir. Bunların toplamı da parasal taban olarak adlandırılır.

Mevduatlardaki değişme = (1/Zorunlu karşılık oranı) x Rezervlerdeki değişme formülü aracılığı ile hesaplanmaktadır.

Mevduat genişlemesi "(1/zorunlu karşılık oranı) x Rezervler" olarak hesaplandığı için zorunlu karşılık oranındaki azalma mevduat genişlemesini hızlandırır.

Para miktarı = Para çarpanı x Parasal taban formülü gereği para miktarını parasal taban ile ilişkilendiren değişken para çarpanıdır.

Nakit oranı dolaşımdaki nakit miktarının vadesiz mevduatlara oranı biçiminde hesaplanır.

Para miktarının hesaplanmasında parasal taban ve para çarpanına ihtiyaç vardır. Para çarpanı da nakit oranı, zorunlu karşılık oranı ve serbebst rezerv oranı aracılığı ile hesaplanır.

Para arzının para talebine eşitlenmesi denge faiz oranını belirlememize olanak tanıdığı için para piyasası denge şartıdır.

Daraltıcı bir para politikası para arzı eğrisinin sola doğru kayması anlamına geldiği için, diğer koşullar sabitken, denge faiz oranı artarken denge para miktarı azalır.