PARA VE BANKA

Mal paraların ilk olarak 4500 yıl kadar önce Mezopotamya ve Mısır’da ortaya çıktığı öne sürülüyor. Tarihe bakıldığında deniz kabuğu, büyük baş hayvanlar, balina dişi, çeşitli baharatlar, fildişi, papirüs gibi farklı nesnelerin para yerine geçtiğini görüyoruz.

Altın ve gümüş sikkelerin kullanımına M.Ö. 560 yılında Likya’da, yani
Anadolu’da rastlanıyor

M2 = M1 + vadeli mevduat

M1 = Dolaşımdaki para + vadesiz mevduat

M2= Dolaşımdaki para + vadesiz mevduat + vadeli mevduat

‘Parasal büyüklük’ olarak adlandırılan ekonomideki para miktarına ilişkin çeşitli tanımlar kullanılmaktadır. Bunlardan en ‘dar’ tanımlı parasal büyüklük ‘dolaşımdaki para’dır. Dolaşımdaki para, bir merkez bankasının bastığı banknot yani ‘emisyon’ ile genellikle ülkelerin hazinelerinin çıkardıkları madenî paranın toplamından finansal sistemin kasasında olan ve dolayısıyla dolaşmayan banknot ve madenî paraların çıkarılmasıyla bulunur. Finansal sistemdeki kurumların kasasındaki bu paraya kısaca ‘bankaların kasası’ denilmektedir.

Piyasada maden içeriği yüksek olan ve düşük olan aynı nominal birimde mal para bulunuyorsa tüketiciler değerli olanı tutarak düşük değerli olanı harcamayı tercih edeceklerdir. Böylece piyasada “kötü para iyi parayı kovacaktır”. Buna Gresham Yasası adı verilmektedir. Tarihsel olarak incelendiğinde, paraların değerli maden içeriğinin azaltılması, Gresham Yasası’nın işlemesi sonucunda, hem ülke içi ticareti takasa döndürücü etki yapmış hem de uluslararası ticaret hacmini daraltmıştır.

Devlet tarafından yasal ödeme aracı olarak basılan ve üzerinde nominal olarak ifade ettiği satın alma gücünün belirtildiği kâğıt banknot itibari paradır.

Senyoraj : Devletin para basarak satın aldığı mal ve hizmet miktarıdır.

İslami bankacılık, faizsiz bankacılık ya da özel finans kuruluşları adıyla da bilinen bu kurumlar Türkiye’de ilk defa 1985 yılında faaliyete geçmişlerdir.

Borsa Aracı Kurumları :  SPK’den yetki belgesi alarak finansal varlıkların alım satımı yanı sıra yatırım danışmanlığı ve portföy yöneticiliği hizmetleri de sunan şirketlerdir.

İkincil piyasalar finansal varlıkların değişimi açısından son derece önemlidirler. Medyada haberlerini gördüğümüz piyasaların çoğu ikincil piyasalardır; İstanbul Menkul Kıymetler Borsası (İMKB), Vadeli Opsiyon Borsası (VOB), Tahvil Borsası, Döviz Piyasası bunlar arasında sayılabilir. İkincil piyasaların en önemli görevlerinden biri finansal varlıkların satışını kolaylaştırmaları, yani likiditeyi arttırmalarıdır. İkincil piyasaların diğer önemli bir görevi ise ikincil piyasada oluşan fiyatın birincil piyasada satılan menkul kıymetin fiyatının belirlenmesinde yol gösterici olmasıdır.

Organize ve tezgâh üstü (over-the-counter) piyasalar ayrımı, ikincil piyasaların nasıl örgütlendiğiyle ilgilidir. Alıcı ve satıcıların menkul kıymet satışına yönelik işlemlerinin belli bir mekânda yapıldığı organize piyasalara “organize piyasa”, alıcı ve satıcıların bir mekânda toplanmadığı ve online olarak piyasada işlem yaptıkları piyasalara “tezgâh üstü piyasa” adı verilir.

Organize piyasa türüne en iyi örnek borsalardır, örnek olarak İstanbul Menkul Kıymet Borsası (İMKB), Vadeli İşlemler ve Opsiyon Borsası (VOB), ve İstanbul Altın Borsası verilebilir. Tezgâh üstü piyasalara örnek olarak ise Bankalarası Repo piyasası, serbest altın piyasası verilebilir.

Tarihsel süreçte para olarak kabul edilen nesnelerin neler olduğuna baktığımızda bunların üç temel özelliği olduğunu görmekteyiz: Birincisi, değişim aracı olarak kullanılmaktadırlar. İkincisi, hesap birimidirler ve üçüncüsü, değer saklama aracı olma fonksiyonunu sağlamaktadırlar. Sorunun A ve B şıkkı paranın değişim aracı olma fonksiyonu ile ilgilidir. C şıkkı paranın hesap birimi olma fonksiyonuyla alakalı iken, D şıkkı değer saklama aracı olma fonksiyonu ile ilgilidir. Bu yüzden cevap E şıkkıdır.