PARA VE BANKA - Deneme Sınavı - 7

Sabit döviz kuru rejimi uygulamasına Ocak 2000'de başlanmış, sistem Şubat 2001'de çökmüştür.

Merkez bankasının ekonomik bağımsızlığı kavramı, merkez bankasının yasal olarak kamu kesimine kredi açamaması anlamına geldiğinden dolayı doğru cevap C seçeneğidir.

TCMB’nin amaç bağımsızlığı olmamasına karşın araç ve ekonomik bağımsızlığı bulunduğundan dolayı doğru cevap D seçeneğidir.

Nominal faiz oranı ile para talebi arasında ters yönlü ilişki bulunmaktadır. yani nominal faiz oranı ne kadar yüksek ise para talebi de o kadar düşüktür. Verilen seçeneklerden en yüksek faiz oranını (1.25) gösteren E seçeneği doğru cevaptır.

Döviz kurunun artması (Euro/TL değerinin yükselmesi) ülke içi malları göreceli olarak daha ucuz hale getirmekte ve ihracata konu olan mallara yönelik talebi arttırmaktadır. Bu yüzden tükiye’nin ihracatı artacaktır. Doğru cevap A seçeneğidir.

ülkeye yabancı sermaye girişinin olması durumunda döviz kuru düşecektir. Bu bilgi doğrultusunda doğru cevap D seçeneğidir.

Enfalsyon hedeflemesinde kısa vadeli faiz oranı belirlenirken eğer merkez bankası sadece üretim düzeyi ile potansiyel üretim düzeyini arasındaki farkı göz önünde bulundurursa esnek enflasyon hedeflemesi yapmış olacaktır. Ancak merkez bankası sadece enflasyon ile enflasyon hedefi arasındaki farkı göz önünde bulunduruyorsa bu durumda katı enflasyon hedeflemesi yapmış olacaktır. bundan dolayı doğru cevap B seçeneğidir.

(reel döviz kuru = nominal döviz kuru*yurtdışı fiyatlar genel düzeyi /yurtiçi fiyatlar genel düzeyi) denkleminden elde edildiğinden dolayı doğru cevap A seçeneğidir.

Bir ekonomide eğer üretim açığı pozitif değer alıyorsa yani üretim düzeyi potansiyel üretim düzeyinin üstünde ise, bu durumda enflasyonis bir baskı oluşturacaktır. Merkez bankası bu durumda faiz oranlarını yükselmesi gerekmektedir. Verilen seçeneklerde faiz oranını arttırılması gerekmektedir ifadesi B seçeneğinde yer aldığından doğru seçenektir.

Bir ekonomide kamu borcu çok yüksek düzeyde ve üstelik bu borçlara ait vade süreleri kısa süreli ise, borcun ödenemeyebileceği şüphesi ve risk primi artması durumunda ülkede mali baskınlık oluşacaktır ve bunun sonucunda reel faiz oranı ve döviz kuru yükselecektir.

Sabit döviz kuru rejimi olması , enflasyon hedeflemesinin ön koşullarından biri değildir.

Bir merkez bankasının kamu kesimine kredi açması yasal olarak olanaksızsa o merkez bankası ekonomik açıdan bağımsızdır.

Yerli paranın kullanımdan kaldırılıp yerine yabancı bir para kullanılıyor olmasına resmi dolarizasyon denir.

Sabit döviz kuru rejimi olması, enflasyon hedeflemesinin ön koşullarından biri değildir.

Enflasyon hedeflemesi rejimini uygulamak isteyen bir merkez bankasının yerine getirmesi gereken bazı ön koşullar bulunmaktadır. Kitabımızın “Enflasyon Hedeflemesinin Ön Koşulları” başlığı altında ayrıntılı bir şekilde incelenen bu koşulları aşağıdaki şekilde özetleyebiliriz;

İlk önkoşul merkez bankasının bağımsız ol­masıdır. Bunun yanı sıra enflasyon hedeflemesi uygulayan bir merkez bankasına yasayla enflasyonla mücadele etme göre­vinin verilmiş olması gerekir.

İkinci önkoşul mali baskınlık olmamasıdır. Gelecek dönemlerin faiz dışı bütçeleri öyle oluşmalıdır ki bu borç stoğunu, parasal genişlemeye gitmeden zamanla eritmekte merkez bankası bir sorun  yaşamamalıdır.

Üçüncü ön koşul finansal sistemin sağlıklı ol­masıdır.

Doğru cevap olan (E) şıkkı ise enflasyon hedeflemesi rejiminde bir ön koşul değil, bu politika rejiminin amaçları arasında yer alan bir olgudur.

Doğru cevap (B) şıkkıdır. Para kurulunun en belirgin özelliği, merkez bankasının döviz rezervi kadar sisteme yerli para arz etmesi. Rezerv artarsa daha fazla yerli para, azalırsa daha az yerli para. Bir diğer ifadeyle, ‘ne kadar döviz o kadar yerli para’ koşulu geçerlidir. Para kurulu uygulanan bir ülkede, döviz karşılığı dışında, yani ‘karşılıksız’ para basılamaz. Böylelikle, yüksek enflasyonların arkasındaki temel nedenin ortadan kaldırılacağı kabul edilir.

TCMB Kanunu’nda 25 Nisan 2001 tarihinde önemli değişiklikler yapıldı. Yasa yeni hâli ile 9 Mayıs 2001’de yürürlüğe girdi. Bu yasayı ve TCMB yapısına kazandırdıklarını öğrenmek çok önemlidir. Yasadaki en önemli değişiklik TCMB’nin ‘Temel Görev ve Yetkileri’ni belirleyen dördüncü maddede yapıldı. O maddede şöyle deniliyor: “Bankanın temel amacı fiyat istik­rarını sağlamaktır. Banka, fiyat istikrarını sağlamak için uygulayacağı para politikasını ve kullanacağı araçlarını doğrudan kendisi belirler.”  Bu madde iki açıdan önem taşır. Birincisi, te­mel amacı ‘fiyat istikrarı’ olarak saptıyor. İkincisi, bu madde ile TCMB’ye araç bağımsızlığı kazandı­rılıyor.

Merkez bankalarının bağımsızlığı kavramı, enflasyon yaratarak ekonomide istikrarı bozan ve siyasi baskılar sonucunda uygulamaya konulan para politikalarının uygulanmasını demokrasiden ödün vermeden engellemek için geliştirilmiş bir kavramdır.

Bir merkez bankasının kamu kesimine kredi açması yasal olarak olanaksızsa o merkez bankası­nın ekonomik açıdan bağımsız olduğu anlamına gelir. Dolayısıyla ekonomik açıdan bağımsız olan bir merkez bankası bütçe açıklarının finansmanında kullanılamaz. Bu durumda, yüksek enflasyona ve hiperenflasyonlara giden yol kapanmış olur.

Döviz kuruna dayalı rejimlerinin bir kısmı para­sal kontrol ya da enflasyon hedeflemesi rejimlerini tamamlayıcı olarak uygulanıyorlar. Mesela dalgalı kur rejimi ile birlikte uygulanan enflasyon hedef­lemesi rejimi gibi. Elbette açık biçimde bir parasal kontrol ya da enflasyon hedeflemesi uygulanmadan mesela salt sabit döviz kuru rejimine dayanan bir para politikası uygulaması da olabilir.

Resmi dolarizasyon yerli paradan vazgeçilip başka bir ülkenin parasının kullanılmasına deniliyor. Bir çaresizliğin sonucu olarak ortaya çıkıyor. Bu yolla ekonomisi güçlü bir ülkenin para politikasının saygınlığına sahip olunmak isteniliyor. Ancak önemli sakıncaları var. Bunların en başta geleni, finansal gerginlik dönemlerinde bankaların likidite sıkışıklığına düştüklerinde başvuracakları ve likidite sağlayacakları bir merkez bankası kalmıyor. Çünkü merkez bankası başka ülkenin parasını basamıyor.

Bankalar, topladıkları mevduatın merkez bankasınca saptanan oranını merkez bankasında tutmak zorundalar. Merkez bankasında tutulan kısma ‘zorunlu karşılıklar’, bu kısmı belirleyen orana da ‘zorunlu karşılık oranı’ adı verilmektedir. Doğru cevap C'dir.