PARA VE BANKA - Deneme Sınavı - 6

TCMB açık piyasa işlemlerini ya İMKB RepoTers Repo Pazarı’nda ya da kendi bünyesinde gerçekleştiriyor. Repo, ters repo, doğrudan alım ve doğrudan satım yapabiliyor. Ters repo ve doğrudan satım işlemi yapabilmesi için, açık ki portföyünde Hazine tahvili olması gerekiyor. Portföyünün yetersiz olduğu durumlarda likidite senedi de ihraç edebilir. Bunlar vadesi 91 günü aşmayan senetlerdir. Doğru cevap B'dir.

İlk finansal istikrarsızlık unsuru ‘açık döviz pozisyonu’. Açık döviz pozisyonunu şu şekilde açıklayabiliriz: Finansal kesimin yabancı para (döviz) cinsinden borcu var. Mesela döviz cinsinden mevduat topluyor bankalar. Ayrıca yurt dışındaki bankalardan borç alıyorlar. Bankaların elbette yabancı para cinsinden varlıkları da var: Döviz cinsinden kredi açıyorlar, döviz cinsinden çeşitli ülkelerin hazinelerinin tahvillerini tutuyorlar. İşte finansal
kesimin döviz borçları ile döviz cinsinden varlıkları arasındaki farka döviz cinsinden açık pozisyon denilmektedir. Doğru cevap D'dir.

Merkez bankalarına yatırılacak zorunlu karşılıklar günlük mevduattan hesaplanmıyor.
Uygulama genellikle şöyle oluyor: Her ayın belli bir günündeki mevduat ya da o günden önceki bir dönemin mevduatının ortalaması, zorunlu karşılık oranı ile çarpılarak merkez bankasına yatacak zorunlu karşılık tutarı hesaplanıyor. Sonra bir süre veriliyor. Hesaplanan zorunlu karşılık miktarı, bu süreden sonra başlayan bir dönemde merkez bankasında tutuluyor. Bu döneme ‘zorunlu karşılık tesis dönemi’ deniliyor. Doğru cevap A'dır.

Merkez bankasının borç verme faiz oranı, geçici likidite sıkışıklığına düşen bir bankanın merkez bankasından kısa vadeli borçlanmak için ödemeyi kabul ettiği faiz oranıdır. Doğru cevap E'dir.

Merkez bankasının geri almak üzere bankalara tahvil satma işlemine repo, bunun tersi işleme de ters repo denilmektedir. Doğru cevap C'dir.

Türkiye’de bankalar lira cinsinden mevduat yanında döviz cinsinden de mevduat kabul ediyorlar. Aralık 2011’deki uygulamada lira cinsi mevduatlar karşılığı bankaların TCMB’de tutmak zorunda oldukları karşılıkların % 40’a kadar olan kısmı döviz, yüzde 10’a kadar olan kısmı altın, kalanı ise lira cinsinden tutulabiliyor. Doğru cevap E'dir.

Reeskont kredisi merkez bankalarınca finansal kurumlara verilmektedir. Amaç, bankaların geçici likidite ihtiyaçlarını karşılamaktır. Merkez bankaları reeskont faizini ve teminat olarak istedikleri mali varlıkların çeşitlerini değiştirerek ekonominin likiditesini ayarlamaya çalışabilirler. Reeskont kredisi kullanmanın kullanıcı açısından maliyetini merkez bankalarınca saptanan reeskont faizi belirliyor. Merkez bankaları açtıkları kredi karşılığında bankalardan teminat istemektedir. Bu teminatlar, genellikle ülkelerin hazinelerinin ihraç ettikleri tahviller ve kredi notu çok yüksek şirketlerin borçlanma senetleri olabilmektedir. Doğru cevap E'dir.

Yerli paranın değerli olduğunu ve bu durumun da ekonomi açısından istenilir olmadığını düşünen bir merkez bankası, yerli paranın değerini belli bir düzeyin üzerine çıkarmak istemiyorsa, farklı bir ifadeyle döviz kurunun düşmesinden hoşlanmıyorsa, döviz alarak döviz kurunu yukarıya çekmek isteyebilir. Doğru cevap D'dir.

TCMB, bankalar için nihai kredi verme mercii’dir. Doğru cevap D'dir.

Fiyat istikrarı, ekonomideki genel fiyat düzeyinin yıldan yıla sabit kalmasıdı değildir. %2 ile %4 düzeyinde bir enflasyon ortamında fiyatların istikrarlı olduğu kabul edilir. Gevşek para politikası uygulamaları enflasyona sebep olarak fiyat istikrarını bozar. Fiyat istikrarı, finansal istikrarı mutlaka sağlamaz, 2007 Küresel Krizinde bu olgu gözlenmiştir. Fiyat istikrarı genel olarak merkez bankalarının birincil hedefidir. 

Bu açıklamalara ilk dört seçenekteki ifadeler yalnıştır.

Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası'nın amacı fiyat istikrarını sağlamaktır. 

Bu sebeple E şıkkı doğrudur.

Çeşitli finansal istikrarsızlık kaynakları vardır. Bunlar arasında en önemlileri: Açık döviz pozisyonu, vade uyuşmazlığı, sorunlu krediler, yetersiz sermaye, likidite yetmezliğidir.

Dolayısıyla Döviz pozisyon fazlası dışındaki, vade uyuşmazlığı ve yetersiz sermaye finansal istikrarsızlığın nedenlerindendir.

2011’de şiddetlenen Avrupa krizinde önce Yunanistan’ın, sonra Portekiz, İrlanda
ve İspanya’nın, daha sonra da İtalya’nın borçlarını ödemekte zorlanacağı kanısı giderek piyasalara
hakim oldu. Bu devletlerin tahvillerini ellerinde tutanlar hızla bu tahvillerden kurtulmak istediler.
İkincil piyasada tahvil arzı arttı ve tahvillerin fiyatları düştü. Bilançolarında hâlâ bu tahvillerden tutan bankaların varlıklarının piyasa değerleri böylelikle azaldı. Bu tür gelişmeler finansal istikrarı
bozmuştur.

Soru metninde, bankaların başlangıçta yüksek kaldıraç oranıyla çalıştıklarını söylenmiştir. Kaldıraç oranı, bir bankanın toplam varlıklarının sermayeye oranı olarak tanımlanabilir. Yüksek kaldıraçla çalışmak, sermayeye sınırlı tutmak, yani sermaye yetersizliği anlamına gelir. Doğru cevap D seçeneğidir.

T.C. Merkez Bankası'nın temel hedefinin fiyat istikrarı olarak belirlenmesi 2001 krizi ardından gerçekleşmiştir.

Parasal politika araçları olarak politika faizi, belirli bir faiz bandını ifade eden faiz koridoru, bankaların zorunlu karşılık ve sermaye yeterliğlik oranları kullanılabilir. Devlet iç borçlanma senetleri ise devletin finansman ihtiyacını karşılamak üzere çıkarılan ve faiz oranı borçlanma aracını çıkaran ile piyasa arasında belirlenen bir finansman aracıdır; Para politikası aracı değildir.

Faiz kordirounda,

Üst sınır merkez bankasının bankalara borç alma faizi,
Alt sınırını ise merkez bankasının bankalardan borç verme faizidir.

Doğru cevap A seçeneğidir.

Zorunlu karşılık olarak munazm karşılıklar, bankanın mevduatlarının belirli bir oranı olarak Merkez Bankası'na yatıracağı tutarı belirler. Bankasının kendi kasasında tutacağı tutarı belirleyen oran dipsonibilite oranıdır. Zorunlu karşılıklar haftalık olarak değil, günlük olarak belirlenmektedir. 

Zorunlu karşılık oranını bankaların temsicilieri BDDK yoluyla haftalık olarak belirlemez. Zorunlu karşılık oranlarının belirlenmesi Merkez Bankası'nın uhdesindedir. 

Zorunlu karşılık oranlarının artırılması, bankaların likiditesini artırmaz, azaltır. Doğru cevap D seçeneğidir.

Bankaların işleri iyiye giderken gaza daha az, işleir kötüye giderken de bu sefer frene daha az basmalarını sağlamaya yönelik önleyici Merkez Bankası uygulamalarının genel adı Makro-sakıngan önlemlerdir.

Çağdaş merkez bankaları likidite yönetimini temel olarak açık piyasa işlemleri ile yapıyorlar. Piyasada geçici likidite sıkışıklığı varsa bu sıkışıklığı gidermek için merkez bankasının kullanacağı ana araç ‘repo’ işlemi. Repo, iki aşamalı bir işlem. İlk aşamada, merkez bankası geçici olarak satın
aldığı tahvil karşılığında o bankaya bir fon aktarmış oluyor. Burada önemli olan, bu işlemin ilk aşamasında bankacılık sisteminin likiditesinin artması. 

Dolayısıyla, merkez bankasının Açık piyasa yoluyla repo işlemlerini artırması, geçici de olsa bankaların likidetisini artırır. Doğru cevap C seçeneğidir.

Bir merkez bankasının iki temel amacından ilki fiyat istikrarını sağlamaktır. Fiyat istikrarı, ‘sıfır enflasyon’ anlamına gelmez. Küresel krize kadar yüzde 2 düzeyinde bir enflasyonun fiyat istikrarı ile uyumlu olduğu düşünülüyordu. Küresel krizden sonra, gerektiğinde ekonomileri canlandırabilmek için reel faizleri sıfırın altına indirmenin gerekli olabileceği görüşünden hareketle, merkez bankalarının yüzde 4 dolaylarında bir enflasyon düzeyini fiyat istikrarı olarak almaları gerektiği tartışılmaya başlandı.