PARA VE BANKA - Deneme Sınavı - 13

Ekonomilerde fiyatlar toplam talep ile toplam arzı dengelemek üzere değişmektedir. Eğer toplam talep önemli ölçüde azalırsa toplam arz toplam talebi geçecek ve fiyatlar düşecektir. Bir diğer seçenek ise toplam arzda ani ve geniş çaplı bir artış olmasıdır. Enflasyon konusunda olduğu gibi deflasyonda da bir arz şoku vardır. Ancak bu sefer şok ekonomideki üretimi arttırarak fiyatları düşürmektedir.

Deflasyonist bir ortamda pozitif araz şokları bir tarafa bırakıldığında sürekli fiyat düşüşlerinin arkasında toplam talebin düşüklüğünün olması gerekir. Toplam talep eksikliği nedeniyle ekonomi kapasitesinin oldukça altında üretim yapmaktadır. Böyle bir durumdan çıkmanın bir yolu para politikasını gevşeterek faiz haddini düşürmektir.

Beklenen enflasyonun en önemli maliyetlerinden biri, para bulunduranların bir enflasyon vergisine maruz kalmasıdır. Enflasyon, parlamentonun onayından geçmemiş bir vergidir. Enflasyon vergisini, ellerinde para bulunduranların sermaye kaybına uğraması şeklinde tanımlayabiliriz. Gerek nakit paranın enflasyon nedeniyle değerinin düşmesi, gerekse de enflasyon nedeniyle nominal faiz oranlarının artması, elde nakit tutmanın alternatif maliyetini yükseltecektir. Ekonomik birimler daha az nakit bulundurmaya başlayacaklardır. Ekonomik birimlerin daha az nakit bulundurması, ellerindeki nakdi daha kısa sürede bitirecekleri ve bankalarını (ya da ATM) cihazlarını daha sık ziyaret edecekleri anlamına gelir. Daha az nakit tutmaya bağlı olarak oluşan ilave nakit maliyetlere ayakkabı eskitme maliyetleri denir. Ayakkabı eskitme maliyetini, bankaya gitmek için harcadığımız zaman, ulaşım masrafı ve bankaya ödediğimiz komisyonlar gibi maliyetler olarak kabul edebiliriz.

Disiplinli bir maliye politikası aynı zamanda mali baskınlığın olmaması anlamına gelmektedir. Mali baskınlığı, kısaca yüksek bütçe açığı ve enflasyonu az önemseyen bir ekonomik yapı olarak tasvir edebiliriz. Bu yapıda, kamu gelirlerinin kamu harcamalarının tamamını karşılamaması durumunda, bu fark para basılarak veya borçlanılarak karşılanacaktır. Mali baskınlığın yaşandığı ekonomik ortamlarda, mali otorite cari yılda ve gelecek yıllarda beklenen bütçe açıklarını, para politikası hedeflerini dikkate almadan belirlemektedir. Yani, mali baskınlıkta maliye politikası aktif konumda, para politikası ise pasif konumdadır. Tıpkı sevimsiz monetarist aritmetikte olduğu gibi.

İktisatçılar arasında para politikasının aktarma kanalları üzerinde büyük ölçüde fikir birliği vardır. Ancak politika uygulamalarının zamanlaması konusunda fikir birliği nispeten zayıftır. Para politikasının uygulanmasında iç gecikme ve dış gecikme olmak üzere iki tür gecikmenin varlığından bahsedebiliriz. İç gecikme, takip edilmekte olan para politikasında bir değişikliğe ihtiyaç duyulduğu an ile merkez bankasının para politikasındaki değişikliği uygulamaya başladığı an arasında geçen zamandır. İç gecikme aynı zamanda teşhis gecikmesini de içermektedir. Dış gecikme ise belli bir politikayı uygulamaya soktuktan sonra, bu politika kapsamında değişmesi beklenen hedef değişkenin etkilendiği zamana kadar geçen süredir.

Parasal aktarım mekanizması; Para politikası uygulamalarının üretim ve fiyatlar genel düzeyi değişenlerini hangi kanallar aracılığı ile ne kadar bir gecikmeyle ne ölçüde etkilediğini inceler.

Parasal aktarma mekanizması; faiz kanalı, kur kanalı, kredi kanalı ve bilanço kanalını içermektedir.

Bilanço kanalı, merkez bankasının potansiyel kredi kullanıcılarının bilançolarının net değeri üzerinde sahip olduğu doğrudan etkiye bağlı olarak üretim ve fiyatlar genel düzeyi üzerinde etkili olarak çalışmaktadır.

Mali baskınlıkta, mali otorite beklenen bütçe açıklarını para politikası hedefini dikkate almadan belirlemektedir.

Parasal baskınlıkta, mali otorite beklenen bütçe açıklarını para politikası hedefini dikkate alarak belirlemektedir.

Fiyatlar genel seviyesindeki sürekli artışa enflasyon denir.

Tüketici fiyat endeksinin temel amacı , tüketime konu olan mal ve hizmetlerin genel fiyat düzeyindeki değişmeyi ölçmektir.

Gerçekleşen reel getiri, nominal faiz oranından gerçekleşen enflasyon çıkartılarak bulunur. %12(Yüzde oniki) - %15(Yüzde onbeş) = -%3(-Yüzde üç)

Fiyatlar genel düzeyi arttığı için paranın satın alma gücünün düşmesinin ekonomik birimler tarafından anlaşılmaması para yanılgısı olarak adlandırılır.

Reel getiri, nominal faiz oranı ile beklenen enflasyon arasındaki farktır. Nominal faiz oranı beklenen enflasyona eşitse reel getiri sıfır olur.

Parasal aktarım mekanizmasının içerdiği faiz kanalı ve kur kanalı geleneksel kanallar olarak da bilinmektedir.

Merkez Bankasının politika faizini arttırarak daraltıcı bir para politikası izlemesi durumunda; reel faiz oranları artar, kredi maliyetleri yükselir, yatırım ve tüketim harcamaları özellikle dayanıklı tüketim harcamaları düşer, üretim düşer.

Faiz ile tüketim ve yatırım harcamaları arasındaki ilişki zayıfsa faiz kanalı etkin çalışmayacaktır.

Bankalar, sermaye yönetimi kapsamında sermaye yeterliliklerini güçlendirmek amacıyla sermaye yeterlilik oranı arttırmışlardır.

Çağdaş Merkez Bankalarının para politikasını yürütürken kullandıkları temel araç "politika faizidir".