PARA VE BANKA - Deneme Sınavı - 1

Kâr etmeyi amaçlayan bankalar bu amaca yönelik olarak düşük riskli, yüksek getirili ve yüksek likiditeye sahip varlıkları tercih ederler. Ancak bu üç özelliği aynı anda sağlamak kolay olmayacağı için aşağıdaki temel dört ilkeyi gözetmek gerekir:
• Kredilerin riskini düşük tutmak gerekir. 
• Bankaların menkul kıymetler portföyünün yüksek getiri ve düşük faiz getiren varlıklardan oluşması gerekir.
• Varlık yönetiminderiski düşürmek için varlık çeşitliliğini sağlamak gereklidir. 
• Bütün bunları sağlarken önceki bölümde anlatılan likidite yönetimine önem vermek gerekir.

c şıkkında yer alan "Kasalarında yüksek oranda döviz tutmaları gerekir" yanlış cevap olmaktadır.

Varlık Getiri Oranı (ROA): Bankanın vergi sonrası kârının toplam varlıklarına oranıdır ve bankanın sahip olduğu her TL’lik varlık başına ne kadar kâr ettiğini gösterir.

b şıkkında "Varlık Getiri Oranı" dogru olarak verilmiştir.

Yasal olarak bankaların özkaynaklarının belirli bir sermaye yeterlilik oranının altına inmesine izin verilmez. Uluslararası Basel II uzlaşısına göre sermaye yeterlilik oranının en alt limiti %8 olmak zorundadır. Bu durumda c şıkkı doğru cevap olmaktadır.

Bankanın likidite yönetim probleminin bir yönü, bankanın likidite darlığı ihtimaline karşılık kendini ne oranda sigortalamaya karar vermesi ile ilgilidir. Yani banka yöneticileri hangi oranda serbest rezerv tutacağına karar vermelidir. Unutmayalım ki serbest rezerv tutmanın maliyeti faiz gelirlerinden vazgeçerek düşük kâr oranlarına razı olmaktır. 

d şıkkında yer alan "Faiz gelirlerinden vazgeçerek düşük kâr oranlarına razı olmaktır" doğru cevap olmaktadır.

Kısaca bankalar aracılık fonksiyonunu gerçekleştirirken piyasalarda vadeleri uzatmakta ve riskleri azaltmaktadır.

e şıkkında yer alan idafe doğru cevap olarak kabul edilmektedir.

Düzgün işleyen bankacılık sektörünün temel fonksiyonu finansal sektördeki "fon fazlasını toplayarak" ihtiyaç duyan ekonomik birimlere aktarmak yani kredi vermektir.

Bilançonun yükümlülükler tarafı bankaların topladıkları fonların kaynağını gösterirken varlıklar tarafı ise bu fonların kullanımını gösterir. Varlıklar ve yükümlülükler arasındaki fark ise bankaların özkaynaklarını yani banka sermayesini gösterir. Bankalar kaynaklarını ticari işletmelerin ve kişilerin mevduatları yanı sıra diğer finansal kuruluşlardan ve finansal piyasalardan sağlarlar. Bu fonların kullanımında bir kısmı nakit varlıklar olarak değerlendirilir be bu işlemler rezervler kalemi altında toplanır. 

İlk dört şık bir bankanın yükümlülüğünü gösterirken, varlıklarını gösteren tek şık E'dir.

Bankanın özkaynakları (banka sermayesi) toplam varlıkları ile toplam yükümlülükleri arasındaki farktır. Bu anlamda özkaynaklar bankanın tüm yükümlülüklerini yerine getirdikten sonra (borçlarını ödedikten sonra) kalan değerini yansıtır. Özkaynaklar banka sahiplerinin (hissedarlarının) bankaya yatırdıkları sermaye ile dağıtılmayarak biriktirilmiş kârlardan oluşur. Özkaynaklar bankaların varlık değerlerindeki düşme riskine karşılık bir sigorta olarak görülür. En uç noktada bankaların toplam yükümlülükleri toplam varlıklarından fazla ise banka borçlarını ödeyemeyecek duruma düşmüştür yani iflas etmiştir. Tasarruf sahipleri paralarını bankaya yatırdıklarında bankanın iflas durumuna düşmesi durumunda mevduatlarını kaybetme riskini göze almaktadırlar. Bu durumda özkaynakların yüksek olması bankaların borçlarını ödeyememe riskini azaltarak batma riskine karşı bir tür sigorta görevi görmektedir. Tersten bakılacak olursa özkaynakları düşük bankalar müşterilerinin gözünde daha yüksek risk taşımaktadır.

Bankalar açısından son yıllarda artan öneme sahip bir kaynak da repo işlemlerinden sağlanan fonlardır. Bu kaynak Borsa İstanbul bünyesindeki repo piyasasında gerçekleştirilen işlemlerden sağlanmaktadır. Repo ve ters repo özetle tahvil karşılığında kısa vadeli borç alma ve verme işlemidir.

Repo yazılı bir sözleşme çerçevesinde belirlenmiş bir vadede, belirlenmiş bir fiyattan geri almak  üzere bir menkul kıymet satma işlemidir. Repo işleminde değişilen menkul kıymetler genellikle sabit getirili ikincil piyasada işlem gören, devlet tahvili ve hazine  bonosu gibi varlıklardır. Repo yapan tarafın karşısındaki taraf ters repo yapmaktadır.

Bir bankanın likidite yönetim probleminin bir yönü, bankanın likidite darlığı ihtimaline karşılık kendini ne oranda sigortalamaya karar vermesi ile ilgilidir. Yani banka yöneticileri hangi oranda serbest rezerv tutacağına karar vermelidir. Unutmayalım ki serbest rezerv tutmanın maliyeti faiz gelirlerinden vazgeçerek düşük kâr oranlarına razı olmaktır. Likidite yönetimi probleminin ikinci yönü ise likidite ihtiyacının hangi seçeneği kullanarak karşılanacağıdır. Burada da banka yöneticilerinin bankaya açık olan seçenekler arasında en düşük maliyetli olanı tercih etmesi gerekir. B, C ve D şıkları bankanın varlık yönetimi kapsamında alınması gereken kararları gösterirken, E şıkkı özkaynak yönetimine örnektir.

Özkaynak yönetiminin en temel özelliği sermaye yeterliliğini sağlamaktır. Bankalar özkaynaklarının ne kadar olması gerektiği konusunda karar verirken üç noktaya önem verirler. Öncelikle bankaların özkaynağı iflas riskine karşı sigorta görevi görür. Özkaynakları yüksek bankaların varlıklarının değeri borçlarından yüksektir. İkinci olarak özkaynakların ne kadar yüksek olduğu banka sahiplerinin, yani bankanın hissedarlarının ne kadar getiri elde edeceğini belirler. Son olarak yasal olarak bankaların özkaynaklarının belirli bir sermaye yeterlilik oranının altına inmesine izin verilmez. Uluslararası Basel II uzlaşısına göre sermaye yeterlilik oranının en alt limiti %8 olmak zorundadır.

Varlık getiri oranı (ROA) bankanın faaliyeti sonucunda 1 liralık varlık başına hangi oranda kâr ettiğini gösterir. Bu anlamda ROA oranı bir bankanın ne kadar etkin işletildiğinin ölçüsüdür. ROA’nın yükselmesi varlıkların daha kârlı hâle geldiğini göstereceğinden arzu edilen bir durumdur ve bankanın etkinliğinin arttığına işaret eder.

Özkaynak getiri oranı (ROE) banka sermayedarlarının bankaya yatırdıkları her 1 lira sermaye karşılığında ne oranda kâr ettiklerini gösterir. Bu çerçevede banka sahipleri açısından ROE anlamlı bir kârlılık göstergesidir. ROE şu şekilde hesaplanır;

ROE= Vergi Sonrası Net Kar/Özkaynaklar

Faiz Riski Faiz dalgalanmaları sonucunda bankanın kârının düşme riskidir.

Piyasadaki faiz oranı değişikliklerinin bankanın kârını dalgalandırması ihtimali bankaları faiz riski ile karşı karşıya bırakır. Faiz riski bankanın bilançosunun varlık ve yükümlülük taraflarının vade yapısının ve faize karşı duyarlılıklarının farklı olmasından kaynaklanır. Daha önce de bahsettiğimiz gibi bankaların yükümlülükleri genel olarak kısa vadeli olma eğilimi taşırken varlıkların büyük kısmını oluşturan krediler genel olarak daha uzun vadelidirler. Bu durumda faiz oranlarındaki bir değişiklik bankanın faiz giderlerini ve gelirlerini birbirinden farklı etkileyecektir.

Piyasa Riski bankaların finansal piyasalarda yaptıkları menkul değerler işlemleri sonucunda zarar etme riskidir.

Finansal piyasaların gelişimi ve küreselleşmesi ile birlikte bankaların faaliyetleri arasında finansal piyasalarda yapılan alım satım (trading) daha yüksek oranda yer tutmaktadır. Ancak finansal araçların alım satımında fiyat değişikliği sonucunda zarar etme riski bulunur. Daha açık bir ifade ile finansal araçların fiyatının düşmesi satış fiyatının alış fiyatından düşük olmasına ve piyasa işlemlerinin zararla sonuçlanmasına yol açmaktadır.