PARA TEORİSİ

Tüketici ve üretici fiyatları endeksi ülkemizde Türkiye İstatistik Kurumu tarafından hesaplanmaktadır. Doğru seçenek "E" şıkkıdır.

TÜFE ile ilgili A,C,D ve E şıklarındaki ifadeler doğru iken, B şıkkında verilen ifade yanlıştır. Çünkü TÜFE Paasche fiyat endeksi yönetimine göre değil Laspeyres zincirleme fiyat endeksi yönetimine göre hesaplamaktadır. Doğru seçenek "B" şıkkıdır.

2019 yılı itibariyle bu mal gruplarından eğitimin ağırlığı TÜFE içerisinde en azdır (%2.40). Doğru seçenek "E" şıkkıdır.

Yurt içi üretici fiyat endeksinde yer alan ana sektörlerden imalat sektörünün endeks içi ağırlığı daha fazladır (2019 yılı %89.31). Doğru seçenek "B" şıkkıdır.

Bu durumda eğer bir ekonomide enflasyon yaşanıyor ise bunun ana nedeni toplam talebin sürekli olarak toplam arzdan fazla oluşudur. Buna sebep olan etmenlerden biri ise Kamu harcamalarının kamu gelirlerinden fazla olmasıdır. Doğru seçenek "C" şıkkıdır.

Hiperenflasyon, bir ekonomide aylık fiyat artış hızının %50 ve üzerinde olduğu enflasyon türüdür. Dolayısıyla ekonomideki aylık fiyat artış hızı minimum yüzde 50 olmalıdır. Doğru seçenek "A" şıkkıdır.

I, III ve V. ifadeler doğru iken II ve IV. ifadeler yanlıştır. Çünkü, enflasyonun yarattığı belirsizlik, yatırımcının kendini garantiye almak ve riskten korunmak adına, fazladan bir getiri talep etmesine ve dolayısıyla reel faizlerin yükselmesine yol açar. Ayrıca, Enflasyon, karar alma sürecindeki belirsizliğe paralel olarak kredi piyasasında uzun vadeli kredi alabilme olanaklarını sınırlandırır. Dolayısıyla doğru yanıt "C" şıkkıdır.

Faiz oranlarının sıfır ya da sıfıra yakın olması durumunda para talebinin sonsuz yada sonsuza
yakın bir esnekliğe sahip olduğu ekonomik ortam ekonominin likidite tuzağına düştüğünü ifade eder. Doğru seçenek "B" şıkkıdır.

I ve III. ifadeler doğru iken diğerleri yanlıştır. Çünkü, borç deflasyon mekanizması durumu, beklenmedik deflasyon borcun reel değerinde bir artış yarattığı için, borçlulardan alacaklılara bir gelir transferi olur. Ayrıca, deflasyonist bir ortamda bir kere fiyatlar düşmeye başladığında özellikle bir talep şokunu takiben ekonomide bazı olumsuzluklar yaşanabilecek ve nominal faiz oranları muhtemelen azalacaktır. Nominal faiz oranları sıfır düzeyine yaklaştığında veya geldiğinde reel faiz oranları pozitif olacaktır. Nominal faiz oranları sıfır ya da sıfıra yakın olduğunda para talebi sonsuz ya da sonsuza yakın bir esnekliğe sahip olacağı için para politikası etkinliğini kaybedecektir. Doğru seçenek "B" şıkkıdır.

Keynes'e göre, ekonominin likidite tuzağında bulunması ya da yatırımların faiz esnekliğinin sıfır olması durumunda para arzındaki artışın toplam talebi etkilemesi mümkün değildir. Doğru seçenek "D" şıkkıdır.

TÜİK, 2005 yılından başlayarak Tüketici ve Üretici Fiyatları Endekslerini Laspeyres zincirleme fiyat endeksi yönetimine göre hesaplamaktadır. Bu yöntemde hesaplamaya temel oluşturan madde sepeti ve madde ağırlıkları her yılın aralık ayında yeniden belirlenmektedir.

Fiyatlar genel düzeyinde belirli bir zaman diliminde meydana gelen artış oranına enflasyon adı verilir.

Enflasyon oranı fiyatlar genel düzeyinde cari dönemde meydana gelen artış ile önceki dönem fiyatlar genel düzeyi arasındaki farkın 100 ile çarpımına eşittir ve aşağıdaki formül ile hesaplanır:

[(Pt-P(t-1))/P(t-1)]*100

Enflasyon oranı=[(TUFEt-TUFE(t-1))/TUFE(t-1)]*100

Enflasyon oranı=[(150-120)/120]*100

Enflasyon oranı=(30/120)*100

Enflasyon oranı=0,25*100

Enflasyon oranı=%25

TÜİK tarafından hesaplanan Üretici Fiyatları Endeksi (ÜFE), belirli bir referans döneminde ülke ekonomisinde üretimi yapılan ve yurtiçinde satışa konu olan ürünlerin, üretici fiyatlarında meydana gelen fiyat değişikliklerini karşılaştırarak hesaplanan fiyat endeksidir. Bu endeks hizmetler sektörünü kapsamamaktadır. Üretici fiyatlarına KDV, ÖTV gibi vergiler dâhil edilmemektedir. Örneğin benzin ve mazot gibi petrol ürünlerinin tüm vergiler hariç rafineri çıkış fiyatları takip edilmektedir.

Keynesyen ve Monetarist görüş toplam talep eğrisinin yerini etkileyen faktörlerin ne olduğu konusunda birbirinden ayrılmakla birlikte, olası faktörler içinde fikir birliği sağlanan tek faktör paradır. Çünkü Monetarizme göre, toplam talep eğrisini etkileyen tek faktör paradır. Daha önceki ünitelerde bahsedilen miktar kuramının Monetarist yorumu olan Modern Miktar Kuramına göre, bir ekonomide para arzındaki değişim, toplam harcamaları etkilemektedir.

Kuraklık, deprem, enerji kısıtlamaları, petrol fiyatlarındaki artış gibi üretim düzeyini azaltıcı arz şokları toplam arz eğrisinin sola kaymasına fiyatlarda bir artışa neden olur. Ancak yaşanan bu arz şokları sürekli yaşanmamaktadır. Bu yüzden olumsuz arz şokları fiyatlar genel düzeyini arttırır, ancak fiyatlar genel düzeyindeki sürekli artışın arkasındaki temel  eden olarak görülemez.

Kamu harcamalarının kamu gelirlerinden fazla olması; kamu harcamalarının artması, buna koşut olarak vergi gelirlerinin azalması ya da vergi gelirleri azalmasa bile kamu harcamalarını telafi edecek düzeyde artmaması, toplam talebin artmasına ve fiyatlarda bir artışa neden olacaktır. Ancak kamu açığının fiyatlar genel düzeyinde sürekli artışa yol açabilmesi için, bu açığın para basılarak finanse edilmesi gerekmektedir.
Kamu açıkları, iç ve dış borçlanmalar yoluyla da finanse edilebilir ancak bir ülkenin sürekli olarak borçlanmasının da bir sınırı vardır. Sürekli kamu açığı olan ve yüksek enflasyona sahip ülkenin bu açığını sürekli olarak borçlarla kapatması zor bir durumdur. Bu durumda devletin kamu açıklarını azaltıcı önlemler alması ya da borcunu para basarak finanse etmesi gerekecektir. Yani sürekli enflasyonun ortaya çıkması için, devletin toplam talebi sürekli olarak artırması ve bunu da ancak parasal genişlemeyle karşılaması gerekecektir.

Kamu kesimi açığı dışında sisteme çıkan paranın toplam talep üzerindeki etkisi; İlk olarak örneğin parasal genişleme bankalara daha fazla kredi verme olanağı sunmaktadır. Bu olanağın bankalarca kullanıldığını farz edersek kredi arzının artması iç talepte bir artışa yol açacaktır. İkinci olarak parasal genişleme yerli paranın değer kaybetmesine ve ihracatın artmasına yol açar. Bu da toplam talebin artmasına neden olur. Para ve toplam talep arasındaki ilişkinin ele alındığı başlıkta ortaya konduğu gibi, toplam talep parasal genişlemeden etkilenmektedir.

Hiperenflasyon, bir ekonomide aylık fiyat artış
hızının %50 ve üzerinde olduğu enflasyon türüdür. Hiperenflasyonların birtakım ortak özellikleri vardır: Öncelikle bu tür enflasyonların temel şartı kâğıt para rejimidir çünkü bu rejimde para miktarının hiperenflasyona yol açacak şekilde arttırılması teknik olarak mümkündür. Ayrıca hiperenflasyon ortamlarında son derece yüksek bütçe açıkları vardır ve bu açıklar
muazzam ölçüde para basılarak kapatılmak zorunda olmuştur. Bu tür enflasyonların ortaya çıkmasına neden olan yüksek bütçe açıklarının, savaşlar, darbeler ve iç savaşlarla ilgili olduğu görülmektedir.

Deflasyon, fiyatlar genel düzeyindeki sürekli düşmedir. Enflasyon sıfırın altına düştüğünde, ki bu negatif enflasyondur, bu durum deflasyon olarak adlandırılmaktadır. Bir ekonomide deflasyonist bir sürecin yaşanması; ekonomik belirsizliklerin artması, kaynak dağılımının bozulması ve sağlıksız büyüme performansına neden olmak gibi sorunlara yol açabilir.

Deflasyonist bir ortamda nominal faiz oranları sıfır düzeyine yaklaştığında veya geldiğinde reel faiz oranları pozitif olacaktır. Nominal faiz oranları sıfır ya da sıfıra yakın olduğunda para talebi sonsuz ya da sonsuza yakın bir esnekliğe sahip olacağı için para politikası etkinliğini kaybedecektir. Bu durum ekonominin likidite tuzağına düşmesi anlamına gelir. Likidite tuzağında, para otoritesi ekonomiyi canlandırmak için para arzını arttırsa da para tutmanın alternatif maliyeti sıfır olduğu için para talebi sonsuz olur. Sonuç olarak fazla fonlar yeni yatırımlara kanalize olmayabilir. Likidite tuzağı genellikle devam eden deflasyona dönüşür.