PARA TEORİSİ

Finansal sistem bir ekonomide belli kişi ve kurumların, piyasaların, araçların
ve organizasyonların, beraberce çeşitli finansal fonksiyonları yerine getirmek üzere, bir araya gelmeleri sonucunda oluşan bir bütündür.

Sistem, belli bir amaca yönelik bir araya gelmiş çeşitli unsurlardan oluşan bir bütünü ifade etmektedir. Dolayısıyla temel belirleyicileri, bir amaç olması ve bunu gerçekleştirmek için değişik parçaların bir ahenk ve uyum içinde bir araya gelmesidir.

Finansal sistemin temel unsurları; fon fazlası olanlar, fon açığı olanlar, finansal aracılar (kurumlar), finansal araçlar ve yasal-kurumsal düzenlenmeler olarak sıralanmaktadır. Sistem içinde finansal piyasalar, taraflar arasındaki fon değişiminin gerçekleştiği yerler olarak önemli bir işlev görmektedir.

Finansal sistemde fon sunanlar, devrettikleri fonların karşılığında, fon talep
edenlerden çeşitli belgeler istemektedirler. Bu belgelere finansal araç denilmektedir. Finansal araçlar, fonların aktarılması sırasında, aktarılan fonlar üzerinde çeşitli haklar ve yükümlülükleri temsil eden yazılı belgelerdir.

Para Piyasası: Kısa vadeli (1 yıla kadar) fon arzı ile fon talebinin karşılaştığı ve
fon değişiminin gerçekleştiği piyasalara para piyasaları denir. Para piyasalarında
vade genellikle bir yılı aşmaz. Bu bağlamda kullanılan araçlar da kısa vadeli özellik taşımaktadır.

Sermaye Piyasası: Orta ve uzun vadeli fon açığı olanlarla orta ve uzun vadeli
fon arz etmek isteyen ekonomik birimlerin karşı karşıya geldiği ve fon değişiminin gerçekleştiği piyasalardır. Tahvil ve hisse senedi gibi uzun vadeli (vadesi bir yıl veya daha fazla) araçların işlem gördüğü ve tasarrufçulardan girişimcilere kaynak aktarılan piyasalardır. 

Sermaye piyasasının en belirgin özelliği, piyasanın orta ve uzun vadeli fonlardan oluşmasıdır. Önceleri 3 ya da 5 yıla kadar vadeli kredilere orta, daha uzun vadeli fonlara uzun vadeli fonlar denilirdi. Böyle bir ayırım sonradan kaldırılarak bir yıldan daha uzun vade, orta vadeyi de kapsayacak şekilde uzun vadeli olarak kullanılmaya başlanmıştır.

Finansal Aracılar: Tarafları bir araya getiren, fon değişim koşullarını belirleyen ve
değişimin hızlı ve etkin bir şekilde yapılmasını sağlayan kurumlardır.

Finansal Aracılık Türleri
Finansal sistem içinde aracılık para yaratan finansal aracılar ve para yaratmayan
finansal aracılar olarak iki grup altında toplanmaktadır. Mevduat kabul eden finansal kuruluşlar olarak da bilinen para yaratan finansal aracılar, tasarruf fazlası olan birimlerden mevduat kabul ederek eldeki fonlarını tasarruf açığı olan birimlere kredi açarak veya finansal varlıklara yatırım yaparak değerlendirmektedir.Başta ticaret bankaları olmak üzere bu kurumlar, küçük tasarrufların ekonominin işleyişine sokulmasına, birikimlerin artmasına ve kullanılabilir olmasına olanak sağlarlar. Bunlar aşağıdaki gibi çeşitli başlıklar altında sıralanmaktadır:

Ticaret Bankaları: Mevduat bankaları olarak da bilinen bu kurumlar, tüm
dünyada en fazla ağırlığa sahip olan finansal aracılardır.

Kredi Birlikleri: Üyelerinden topladığı mevduatı, yine üyelerine kredi olarak
dağıtan kurumlardır.

Katılım Bankaları: İşlemlerini faiz olamaksızın yerine getiren bu kurumlar, faaliyetlerini tasarruf fazlası olan birimlerden mevduat toplama ve tasarruf açığı olan birimlere kredi verme ortaklık temelinde yerine getirmektedir.

Tasarruf ve Kredi Birlikleri: Fonlarını mevduat şeklinde toplamakta olan
bu kurumlar, fonların kullanımı yönünden ticaret bankalarından ayrılmaktadır.

Kalkınma ve Yatırım Bankaları: Kalkınma bankaları, kalkınma çabası içindeki
ülkelerin gelişmiş ülkelerden yapılacak teknoloji ve sermaye transferlerinde, yerli
ve yabancı kuruluşlara yardımcı olmak ve sermaye piyasalarının gelişmesini sağlamak amacıyla kurulmuş finansal aracılardır.

Sosyal Güvenlik Kurumları: Kamu ve özel emeklilik kurumları (özel emeklilik
şirketleri) olarak iki gruba ayrılmaktadır.

Sigorta Şirketleri:Türk Ticaret Kanunu’na (TTK) göre sigortanın tanımı şu şekilde yapılmaktadır.

Finansman Şirketleri: Bireysel ve kurumsal tüketicilere otomobilden, iş ekipmanlarına, tıbbi malzemelerden ev araç gereçlerine kadar geniş bir yelpazede kredi kullandıran kurumlardır.

Yatırım Fonları ve Ortaklıkları: Finansal yatırım kararları risk içerir. Deneyim
ve tecrübe gerektirir.

Finansal aracıların en temel işlevi adından da anlaşılacağı gibi finansal aracılık
faaliyetidir. Yani finansal aracılar, fonların arz edenlerden talep edenlere doğru
akışını kolay ve hızlı bir şekilde yani etkin bir şekilde yerine getirmek amacıyla
faaliyetlerini yürütmektedir. Bunun yanında, finansal piyasalarda fonların yönetilmesi ve yönlendirilmesinde de finansal aracıların oynadığı rol çok büyüktür.
Finansal aracılar fonların aktarılması ve dönüştürülmesi işlevlerini yerine getirirken fon kullananlara ve fon arz edenlere hizmet vermekte ve aynı zamanda ekonomide bir takım fonksiyonlar yerine getirmektedir. Özellikle finansal sistemin işleyişi sürecinde işlem maliyetleri ve asimetrik bilgi sorunu söz konusu olduğundan, finansal aracılara bu alanda çok önemli roller düşmektedir.

Finansal aracıların; işlem maliyetlerini azaltma, asimetrik bilgi sorunun çözümü, gömüleme eğilimini azaltma, fonların vade, miktar ve risklerini ayarlama gibi fonksiyonları bulunmaktadır.

Eurobond: Devlet ya da şirketlerin, kendi ülkeleri dışında kaynak sağlamak amacıyla, uluslararası piyasalarda yabancı para birimleri üzerinden satışa sundukları, genellikle uzun vadeli borçlanma aracıdır. Bir ülkenin dış borçlanmasında kullandığı araçlardan birisi olan eurobondlar, genellikle euro ve dolar cinsinden ihraç edilen uzun vadeli borçlanma araçlarıdır. Belli yönlerden hazine bonosu ve devlet tahvillerine benzerdir.

Finansal sistem bir ekonomide belli kişi ve kurumların, piyasaların, araçların ve organizasyonların, beraberce çeşitli finansal fonksiyonları yerine getirmek üzere, bir araya gelmeleri sonucunda oluşan bir bütündür. Doğru cevap D şıkkıdır.

Finansal sistemin temel unsurları; fon fazlası olanlar, fon açığı olanlar, finansal aracılar (kurumlar), finansal araçlar ve yasal-kurumsal düzenlenmeler olarak sıralanmaktadır. Doğru cevap C şıkkıdır.

Finansal sistemde fon sunanlar, devrettikleri fonların karşılığında, fon talep edenlerden çeşitli belgeler istemektedirler. Bu belgelere finansal araç denilmektedir. Finansal araçlar, fonların aktarılması sırasında, aktarılan fonlar üzerinde çeşitli haklar ve yükümlülükleri temsil eden yazılı belgelerdir. Doğru cevap B şıkkıdır.

Finansal piyasaların içinde bulundukları ekonomik yapılar içinde fonların değişimini etkin bir şekilde gerçekleştirilebilmesi için bir takım özelliklere sahip olması gerekir. Etkin işleyen finansal piyasaların özellikleri ise şu şekilde sıralanmaktadır: • Zamanında ve doğru bilgi sağlama: Hem alım satımı yapılan mali araçlarla ilgili hem de genel olarak piyasayı ilgilendiren her konuda, gecikme olmadan ve açık biçimde bilgiye ulaşılabilmelidir. • Likitide sağlama: Likidite bir varlığın kısa sürede ve önemli bir kayba uğramadan nakde dönüştürülebilmesidir. İyi bir piyasada alım satımı yapılan araçlar istenildiği anda satılabilmelidir. • Düşük fon aktarım maliyetleri: İşlem maliyetleri düşük olmalıdır, yani piyasada alım satım marjlar düşük olmalıdır. • Fiyatlar yeni bilgileri hızla yansıtmalıdır: Piyasada oluşan fiyatların bilgileri tam olarak ve hemen yansıtması beklenir. Doğru cevap B şıkkıdır.

Para piyasalarında vade genellikle bir yılı aşmaz. Bu bağlamda kullanılan araçlar da kısa vadeli özellik taşımaktadır. Para piyasası finansal araçları; hazine bonosu, finansman bonusu, mevduat sertifikası, repo ve kambiyo senetleri (poliçe, bono, çek) gibi bir yıla kadar vadeli finansal araçlardır. Doğru cevap A şıkkıdır.

Birincil piyasada yeni ihraç edilen menkul kıymetlerin, ilk alıcılara örneğin şirketlere veya diğer yatırımcılara satışı söz konusudur. Birincil piyasa işlemlerine en güzel örneklerden biri, şirketlerin hisse senedi halka arzıdır. Şirketler, orta ve uzun vadeli fonları birincil piyasada temin ederler. Sermaye piyasasının fonları yatırımlara aktarma fonksiyonu daha çok birincil piyasalarda gerçekleşmektedir. Doğru cevap C şıkkıdır.

Ticaret Bankaları: Mevduat bankaları olarak da bilinen bu kurumlar, tüm dünyada en fazla ağırlığa sahip olan finansal aracılardır. Ticaret bankaları mevduat toplayarak bu mevduatı kredi ve finansal varlık yatırımı olarak değerlendirmektedir. Ticaret bankalarının, finansal sistem içerisinde en önemli işlevlerinden biri de kaydi para yaratarak para arzını genişletmeleridir. Doğru cevap E şıkkıdır.

Gömüleme ekonomik birimlerin, birikimlerini ekonomik işleyişi dışına çıkartması ve onları korumak için bildikleri gelensel yöntemleri kullanması olarak tanımlanabilir. Buna göre ekonomik birimler, finansal sistemin içine girmesi gereken ve yatırımlara gitmesi gereken fonlarını etkin şekilde kullanamamaktadır. Doğru cevap E şıkkıdır.

Hazine Bonosu: Vadesi 1 yıldan kısa olan devlete ait iç borçlanma araçları hazine bonosu olarak adlandırılır. Devlete ait bu kısa vadeli borç senetleri, kamu harcamalarının finansmanı amacıyla genellikle 3, 6, 9 ve 12 aylık vadelerle ihraç edilir. Doğru cevap D şıkkıdır.

Eurobond: Devlet ya da şirketlerin, kendi ülkeleri dışında kaynak sağlamak amacıyla, uluslararası piyasalarda yabancı para birimleri üzerinden satışa sundukları, genellikle uzun vadeli borçlanma aracıdır.Bir yatırım aracı olarak bakıldığında birikimlerini yabancı para cinsinden değerlendirmeyi tercih eden ve uzun vadeli yatırım yapmayı düşünen kişi ve kuruluşlara yönelik araçlardır. Doğru cevap C şıkkıdır.